• Energiegigant Shell kreeg woensdag van de rechtbank in Den Haag de verplichting opgelegd haar CO2-uitstoot bijna te halveren in de periode tot 2030.
  • De uitspraak is wereldwijd uniek, al moet nog blijken of deze stand houdt als Shell in hoger beroep gaat.
  • De druk van milieubewuste aandeelhouders en de publieke opinie raakt westerse concerns zoals Shell en Exxon, maar voor grote staatsoliebedrijven ligt dat volstrekt anders.

ANALYSE – Energiereus Shell moet de CO2-uitstoot die het veroorzaakt drastisch omlaag brengen, zo besloot de rechtbank in Den Haag woensdag. Tegen uiterlijk 2030 moet de uitstoot met 45 procent zijn verminderd ten opzichte van het niveau van 2019.

Lees ook: Shell moet CO2-uitstoot met 45% verminderen in 2030

Het vonnis, dat rust op de overtuiging dat Shells uitstoot bijdraagt aan de opwarming van de aarde en dat het bedrijf daar iets tegen moet doen, is een wereldwijd unicum.

En dus maakte de uitspraak veel los bij voorstanders van een harde aanpak van klassieke olie- en gasbedrijven. “Deze uitspraak voert de druk op voor grote vervuilers”, zei GroenLinks-Europarlementariër Bas Eickhout tegen NRC.

Marjan Minnesma, directeur van actiegroep Urgenda, zei tegen de krant dat dit wereldwijd zal leiden tot "een hausse aan andere rechtszaken".

Shell ligt niet als enige onder vuur

Ook andere westerse energiebedrijven moeten hun koers bijstellen. Zo moet olie- en gasconcern ExxonMobil twee bestuurszetels invullen met ‘groene’ bestuurders van het piepkleine hedgefonds Engine No. 1.

Lees ook: Activistische aandeelhouder wint twee bestuurzetels bij oliereus ExxonMobil – het hedgefonds wil een duurzame klimaatbewuste koers

Engine No. 1 was tot afgelopen december een weinig bekende investeerder, maar kwam eind vorig jaar in de schijnwerpers te staan toen de activistische belegger er bij ExxonMobil op aandrong om met een beter plan te komen om opwarming van de aarde tegen te gaan.

Tijdens de aandeelhoudersvergadering van deze week leed het management van ExxonMobil fors gezichtsverlies in de wereld van ‘Big Oil’. De aanstelling van twee 'milieubewuste' toezichthoudende commissarissen duidt erop dat particuliere beleggers steeds meer bereid zijn om bedrijven te dwingen klimaatverandering aan te pakken.

En daar zit de crux. Want hoewel westerse bedrijven als Shell en ExxonMobil gevoelig zijn voor de publieke opinie en de invloed van activistische aandeelhouders, zijn hun tegenhangers in onder meer het Midden-Oosten, Rusland of China dat veel minder. En dat zijn allesbehalve kleine spelers.

Staatsbedrijven zijn grote vervuilers

In het westen gaat de meeste aandacht uit naar bekende namen als Shell, maar grote staatsoliebedrijven zijn minstens zo belangrijk als het gaat om de CO2-uitstoot, zo blijkt uit onderzoek van het Amerikaanse Climate Accountability Institute.

Het Saudische staatsoliebedrijf Aramco steekt bijvoorbeeld met kop en schouders boven de overige energieproducenten uit als het gaat om de klimaat-impact. Aramco is in z'n uppie al goed voor ruim 4 procent van de wereldwijde CO2-uitstoot.

In de onderstaande grafiek is weergegeven wat de totale CO2-uitstoot is van grote olie- en gasbedrijven over de periode vanaf 1965 tot 2018. Aramco staat hier met stip op de eerste plaats, Shell komt op plek zeven.

Zoals te zien valt, is meer dan de helft van de tien meest vervuilende energiebedrijven in handen van overheden. De zes grote olie- en gasconcerns uit Saudi-Arabië, Rusland, Iran, India, Mexico en China zijn goed voor bijna 15 procent van de wereldwijde CO2-uitstoot.

Tel je de uitstoot van de vier westerse 'supermajors' bij elkaar op, dan kom je voor Chevron, ExxonMobil, BP en Shell uit op een kleine 11 procent van de mondiale CO2-uitstoot.

Hoewel de westerse energiereuzen dus zeker een belangrijk aandeel kunnen hebben in de transitie naar een wereld die vooral op hernieuwbare energie draait, is het kortzichtig om je blind te staren op Shell en consorten.

Het meekrijgen van landen als Saudi-Arabië, Rusland en China in de energietransitie is minstens zo belangrijk, maar tegelijkertijd van een totaal andere orde. Westerse rechters en de westerse publieke opinie hebben daar veel minder invloed op. Tegelijk kunnen staatsoliebedrijven bepalend zijn voor het succes of falen van de mondiale CO2-reductie.

Meer over de klimaatcrisis? Bekijk ook deze stukken: