De baas van Fiat Chrysler en Ferrari, Sergio Marchionne, overleed woensdag aan complicaties na een schouderoperatie.
De accountant schiep orde in de ‘huizen’ van Fiat en Ferrari en mocht graag heilige huisjes omver schoppen in de conservatieve autowereld.
“Sergio was een speciaal en uniek mens”, aldus zijn opvolger Mike Manley woensdag nadat het nieuws naar buiten kwam dat Marchionne op 66-jarige leeftijd overleden is. “Dit is hartverscheurend voor mij persoonlijk, omdat ik de laatste negen jaar van mijn leven met Sergio heb doorgebracht.”
Marchionne is wellicht de onwaarschijnlijkste legende in de hedendaagse autoindustrie. In zijn jeugd woont hij in Canada, waar hij later ook studeert om accountant te worden. Pas na jaren bij Canadese bedrijven maakt hij de oversteek terug naar Europa.
Zonder ervaring in de autoindustrie stoot hij in 2003 door tot de raad van bestuur van Fiat om een jaar later CEO te worden.
"Fiat was een lachertje", schreef Marchionne later over dat moment in het managementvakblad Harvard Business Review. "Je hoefde maar een krant open slaan in Italië of er zou een beschamend verhaal in staan: Fiat verliest meer geld; het nieuwe model flopt; een staking legt een fabriek lam. Nog verontrustender was dat het bedrijf vier topmannen in drie jaar had versleten. Ik verscheen in 2004 als vijfde ten tonele om een dood paard nieuw leven in te blazen."
Daar slaagt hij in, door een verrassende overname van Chrysler en de beursgang van Ferrari.
Chrysler redden van de afgrond
In de crisisjaren is de regering-Obama in de VS bereid om één van de grote drie automakers in het land teloor te laten gaan: Chrysler, de kleinste van de drie (na General Motors en Ford). Washington is er meer aan gelegen om General Motors drijvende te houden.
Chrysler worstelt op dat moment al jaren en is daarom voor een prikkie over te nemen. En dat doet Marchionne, de onwaarschijnlijke Italiaanse redder.
Meteen gooit Marchionne het roer om: Jeep en RAM, twee submerken van Chrysler, moeten zich bijna exclusief gaan richten op pick-ups en SUV's. Daarmee voorspelt hij een nakende trend correct: de Amerikaanse consument wil weer een grote 'truck' met de aantrekkende economie in de jaren na de kredietcrisis.
Ferrari naar een hoger plan
Daarna zet de accountant zich tot taak om het sterkste merk uit de Fiat-stal meer ruimte te geven. Ferrari moet op eigen benen staan, meer produceren en - het belangrijkste agendapunt - naar de beurs.
De keizerlijke Ferrari-baas Luca di Montezemolo heeft zich altijd verzet tegen verhoging van de productie. Hij wil vasthouden aan 7.000 sportwagens per jaar. Marchionne ziet onder meer in de rijke Golfstaten plek voor meer rode bolides en mikt op 10.000 stuks.
Di Montezemolo leidt Ferrari meer dan twee decennia - en is een pupil van oprichter Enzo Ferrari - maar moet in 2015 het veld ruimen als het Formule 1-team van Ferrari op een dieptepunt verkeert, nota bene op een moment dat de verkopen van de straatwagens record na record breken. Vorig jaar verkocht Ferrari bijna 8.400 auto's, 5 procent meer dan het jaar ervoor.
Zijn scherpe optreden tegenover een topfiguur als Di Montezemolo tekent Marchionne. Hij neemt geen blad voor de mond in zijn meningen over de autowereld en hoe die gerund wordt - vaak incompetent met een voorliefde voor geldverspilling.
In hetzelfde jaar als zijn coup bij Ferrari schrijft hij het pamflet Confessions of a Capital Junkie waarin hij de vloer aanveegt met de inefficiëntie van de autobouwers. Marchionne stelt dat de branche 'overbodige technologie ontwikkelt, verslaafd is aan laaghangend fruit en vastberaden om een overschot aan productiecapaciteit in stand te houden'.
Fiat Chrysler klaarstomen voor een onzekere toekomst
Hoewel hij van zins is aan te blijven bij Ferrari tot eind 2021, kondigt Marchionne aan dat hij in 2019 de leiding van Fiat Chrysler Automobiles (FCA) overdraagt aan een opvolger.
Aanvankelijk lijkt hij zijn neus op te halen voor elektrische auto's. Hij noemt ze een 'kostbare tijdverspilling' - ongeacht het succes dat Tesla aan de dag legt - maar herziet zijn mening en neemt elektrificatie op het laatst zeer serieus. Ferrari zou zelfs werken aan een elektrische supersportwagen.
Ook zet Marchionne in op een andere trend in de autobranche: zelfrijdende wagens. Hij regelt een partnerschap met Waymo, de startup binnen Google die zich bezighoudt met autonome voertuigen in de hoop dat FCA daarmee terrein kan winnen op een gebied waar het zelf geen vermogen voor heeft.
Marchionne mocht graag aan Ferrari en Fiat refereren als 'huizen', een term die vaker gebezigd wordt in de modewereld dan tussen de assemblagelijnen en racebanen. Die twee merken verkeren nu in betere staat dan ooit. In zijn stijl van onvermoeibaar optimisme en een ontwapenende kijk op de wereldeconomie was Sergio Marchionne een uniek figuur in de autowereld.