Om de concurrentiepositie van Schiphol te versterken, lobbyden KLM, buitenlandse luchtvaartmaatschappijen en vakbonden voor een rijksbijdrage van 100 miljoen euro voor Schiphol. Minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem had er geen oren naar, en Schiphol zelf trouwens ook niet.

Het is een gek gezicht: mensen die in een soort douchecabine stappen, hun armen drie seconden omhoog houden en doorlopen.

Het hoort er tegenwoordig bij op de meeste luchthavens: de bodyscanner (al kun je ook weigeren). Door een scan te maken van de buitenkant van het lichaam kunnen beveiligers objecten opsporen. Het is een van de manieren waarop Schiphol de veiligheid voor passagiers garandeert, naast bijvoorbeeld paspoortcontroles en bagagescans.

Kosten security

Al die beveiligingsmaatregelen kosten nogal wat, maar Schiphol draait daar niet alleen voor op. Luchtvaartmaatschappijen moeten jaarlijks securitygelden betalen aan de luchthaven. Vorig jaar ging het in totaal om 294 miljoen euro, waarvan KLM ongeveer de helft voor zijn rekening nam. Daarmee is Schiphol qua beveiligingskosten relatief duur in vergelijking met andere luchthavens.

Een lobbygroep uit de luchtvaartsector ziet in een verlaging van de securitygelden een snelle manier om de concurrentiepositie van Schiphol te verbeteren. KLM, buitenlandse maatschappijen en acht vakbonden proberen het kabinet te bewegen om jaarlijks 100 miljoen euro van de beveiligingskosten op zich te nemen.

Maar die poging faalt jammerlijk, blijkt uit een reconstructie van NRC Handelsblad. De 'actieagenda Schiphol', die minister Kamp en staatssecretaris Dijksma onlangs aanboden aan de Tweede Kamer, rept met geen woord over overheidssteun.

Bedreigingen voor Schiphol

Dat Schiphol belangrijk is voor de Nederlandse economie, daar zijn de bewindslieden zich van bewust. Door goede verbindingen met de belangrijkste economische centra ter wereld is Nederland een aantrekkelijk land voor multinationals. Daarom is de politiek in Den Haag bezorgd over de positie van de grootste luchthaven van ons land. Die staat namelijk onder druk door een aantal ontwikkelingen.

Allereerst is de concurrentie uit Turkije en de Golfstaten toegenomen, waar luchthavens het knooppuntmodel van Schiphol hebben gekopieerd. Dubai is in opkomst, maar met name Istanbul Atatürk Airport is de laatste jaren enorm gegroeid als hub.

Daarnaast is het lot van Schiphol nauw verbonden met dat van KLM, de nationale luchtvaarttrots die financiële en organisatorische voordelen geniet op het vliegveld ten opzichte van andere maatschappijen. Net als Schiphol heeft ook KLM steeds meer last van concurrentie uit Turkije en de Golfstaten, van maatschappijen als Turkish Airlines, Emirates, Etihad en Qatar Airways.

Daarnaast is er nog het gekissebis in de top van Air France-KLM tussen het Nederlandse en Franse kamp. De angst bestaat dat de Fransen vluchten willen verplaatsen naar de Parijse luchthaven Charles de Gaulle. Dat kan ook Schiphol raken.

Twee opties

Om de positie van Schiphol als mainport te waarborgen kondigt het kabinet in het najaar van 2015 aan met een reeks maatregelen te komen. Dat is voor de luchtvaartlobby het signaal om in actie te komen.

Ze steken de koppen bij elkaar en komen met twee opties om de positie van Schiphol te verbeteren: of het dividend dat de staat als aandeelhouder ontvangt (130 miljoen euro in 2015) moet omlaag, of de overheid neemt een deel van de securitykosten (100 miljoen euro) op zich.

Het ministerie van Financiën laat al snel weten dat een verlaging van het dividend er niet inzit, dus richten KLM en de vakbonden zich op het tweede. Maar dat punt weten de lobbyisten uiteindelijk niet binnen te slepen, ondanks aanvankelijk enthousiasme van Kamp en Dijksma.

Botsing Schiphol en lobbyisten

Cruciaal is dat de lobbyisten van KLM en pilotenbond VNV niet op een lijn zitten met Schiphol. De luchthaven zit niet te wachten op een jaarlijkse bijdrage van de overheid, maar wil de kosten drukken door slimmere controles te ontwikkelen, zoals irisscans. Als passagiers sneller door de beveiliging kunnen, zijn de wachtrijen minder lang. Zo kan Schiphol zich onderscheiden ten opzichte van andere luchthavens.

Tot grote ergernis van Schiphol blijven KLM en VNV het proberen bij het kabinet. Maar erg bedreven in het bespelen van de betrokkenen zijn de lobbyisten niet: het ministerie van Veiligheid en Justitie wordt pas in een laat stadium gebeld. Wellicht te laat, zo laat een ambtenaar doorschemeren tegenover NRC.

Schiphol relatief goedkoop

En dan zijn er nog de bevindingen van SEO Economisch Onderzoek, dat in opdracht van het kabinet de positie van Schiphol vergelijkt met tien andere luchthavens. Wat blijkt? De securitygelden zijn relatief hoog, maar neem je ook andere kosten mee zoals landings- en passagiersgelden, dan is Schiphol flink goedkoper dan andere West-Europese vliegvelden. Alleen Dubai en Istanbul doen het beter.

Daarnaast is de positie van Schiphol als knooppunt is nog altijd sterk, constateert SEO. Het aantal bestemmingen dat met een directe vlucht bereikbaar is, is sterker gegroeid dan in omringende landen. Ook het aantal bestemmingen dat vanaf Schiphol met een overstap bereikt kan worden, zit in de lift.

Indirecte steun KLM

Het SEO-onderzoek is voor het kabinet een signaal dat een bedrag van 100 miljoen euro voor Schiphol buitensporig is, ook al is het een staatsdeelneming.

Minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem laat daarnaast in Kamerbrieven herhaaldelijk blijken dat hij KLM niet indirect wil steunen. De bijdrage voor Schiphol betekent immers dat de Nederlandse maatschappij minder securitygelden hoeft af te dragen. KLM moet zijn eigen broek ophouden: kosten verlagen en de efficiëntie verbeteren is volgens Dijsselbloem de enige manier om uit de penarie te komen.

Geen bijdrage in de securitykosten dus. Wel investeert het kabinet tot 2028 bijna 12 miljard euro in de infrastructuur rond Schiphol, om de luchthaven beter bereikbaar te maken. Verder hoeft Schiphol niet meer op te draaien voor planschade aan woningen in de omgeving. Dat scheelt 10 miljoen euro per jaar.

De lobbyisten geven nog niet op. Vakbond FNV en pilotenbond VNV hopen dat hun voorstel zijn weg vindt naar verkiezingsprogramma's. Of dat realistisch is, zal donderdag blijken als de 'actieagenda Schiphol' wordt besproken in de Tweede Kamer. Vraag is of er dan politieke partijen zijn die zich achter het plan scharen.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl