- Westerse militaire experts vermoeden dat Rusland de afgelopen jaren tientallen hybride aanvallen op NAVO-landen heeft uitgevoerd.
- Dergelijke incidenten, onderdeel van een zogenaamde schaduwoorlog, zijn toegenomen sinds de invasie van Oekraïne.
- De NAVO heeft nu haar inspanningen opgevoerd om op indirecte aanvallen zoals sabotage-acties te reageren en bedreigingen voor infrastructuur te monitoren.
- Lees ook: Polen positief over verhogen NAVO-norm voor defensie-uitgaven naar 5%
Ver voorbij de frontlinies in Oekraïne voert Rusland een ander soort oorlog tegen de NAVO. Het gaat om een geheime, minder intensieve strijd met niettemin ernstige gevolgen.
Moskou voert al lange tijd een schaduwoorlog tegen het westerse militaire bondgenootschap, maar de oorlog in Oekraïne heeft geleid tot een escalatie van zogenoemde hybride aanvallen op NAVO-landen.
“Het escaleert zeker”, zegt de onlangs afgetreden minister van Buitenlandse Zaken Gabrielius Landsbergis tegen Business Insider. Als uitgesproken criticus van Rusland merkt hij op dat de geopolitieke ambitie van het Russische regime is gegroeid en dat de aanpak steeds agressiever wordt.
De toename van grijze-zone-aanvallen heeft zorgen gewekt bij huidige en voormalige NAVO-functionarissen. Vooral in Europa kunnen deze activiteiten grote gevolgen hebben.
"Ik geloof dat ze dit type acties aan het opvoeren zijn", zegt de gepensioneerde Amerikaanse generaal Philip Breedlove tegen Business Insider over de Russische hybride oorlogvoering. "Zolang het werkt en er weinig tot geen consequenties zijn voor de aanvaller, is er geen reden om ermee te stoppen"
Hybride oorlogvoering: sabotage-acties en digitale aanvallen
De hybride oorlogstactieken van Rusland bestaan al jaren, maar zijn sinds de grootschalige invasie van Oekraïne in februari 2022 aanzienlijk uitgebreid. Europese landen hebben te maken gehad met tal van aanvallen en sabotage-acties die aan Moskou worden toegeschreven, variërend van brandstichting en signaalverstoring tot hackaanvallen en zelfs moordpogingen.
De US Helsinki Commission, een onafhankelijke Amerikaanse overheidsinstantie, heeft de afgelopen drie jaar ongeveer 150 hybride operaties op NAVO-grondgebied geïdentificeerd die in verband zijn gebracht met Rusland. Deze acties omvatten aanvallen op kritieke infrastructuur, gewelddadige campagnes, verkiezingsmanipulatie en het strategisch inzetten van migratiestromen als wapen.
Volgens de commissie voert Rusland een schaduwoorlog tegen de NAVO om de alliantie te destabiliseren en steun voor Oekraïne te ondermijnen. Maar de activiteiten van Rusland gaan verder dan Oekraïne.
Dit beaamt ook James Appathurai, plaatsvervangend assistent-secretaris-generaal van de NAVO voor onder meer hybride bedreigingen. De acties van Rusland zijn volgens Appathurai nauw verbonden met de geopolitieke ambities van president Poetin. “Het is een inherent onderdeel van de Russische strategische denkwijze. Het militaire aspect is slechts een deel ervan", zegt hij tegen Business Insider. "Hun doel is politieke overwinningen behalen door het volledige spectrum van middelen in te zetten."
Hybride aanvallen nemen niet alleen in frequentie toe, maar Rusland toont ook een groeiende bereidheid om het leven van burgers in NAVO-landen te riskeren, waarschuwt Appathurai. Hij vreest dat een grootschalig incident met veel slachtoffers een reëel gevaar is.
Een recent voorbeeld van deze dreiging vond plaats eind november 2024, toen verschillende kabels in de Oostzee werden beschadigd. Westerse autoriteiten vermoeden dat een olietanker met opzet zijn anker over de zeebodem sleepte, waardoor een stroomkabel tussen Finland en Estland en vier telecommunicatiekabels werden beschadigd.
Finland heeft de olietanker Eagle S in beslag genomen en de bemanning verboden het land te verlaten. Het schip, dat vaart onder de vlag van de Cookeilanden, wordt beschouwd als onderdeel van de zogenoemde "schaduwvloot" van Rusland, een verzameling van honderden schepen die Moskou gebruikt om olie te vervoeren en sancties tegen zijn energie-export te omzeilen.
Kritieke onderzeese infrastructuur, zoals kabels die grote hoeveelheden wereldwijde datatransmissie mogelijk maken, is bijzonder kwetsbaar voor sabotage. In de afgelopen maanden hebben zich meerdere incidenten voorgedaan, en westerse militaire leiders maken zich al langer zorgen over de bedreigingen voor deze lijnen.
Psychologische oorlogvoering
Naast de fysieke schade die sommige hybride aanvallen hebben veroorzaakt, speelt ook een psychologisch element mee. De acties van Rusland hebben onrust aangewakkerd, vooral onder de NAVO-landen aan de frontlinie, die al lange tijd waarschuwen voor ondermijnende activiteiten van Rusland.
Er heerst bezorgdheid dat de westerse militaire alliantie mogelijk niet in staat is om een voldoende krachtige reactie te geven.
In de nasleep van het incident met de Eagle S hebben NAVO-landen verschillende maatregelen genomen om hybride aanvallen en bedreigingen voor kritieke infrastructuur aan te pakken.
De Britse regering kondigde eerder deze maand aan een door het VK geleide reactie-eenheid te hebben ingezet om mogelijke bedreigingen voor onderzeese infrastructuur te monitoren en de Russische schaduwvloot in de gaten te houden. Afgelopen week legde de VS sancties op aan meer dan 180 schepen van deze vloot. De Europese Unie had eerder al ongeveer 80 schepen op een zwarte lijst geplaatst.
Secretaris-generaal Mark Rutte van de NAVO kondigde onlangs een nieuwe operatie aan waarmee de militaire aanwezigheid in de Oostzee wordt versterkt. Dit omvat de inzet van oorlogsschepen, patrouillevliegtuigen en marinedrones. Rutte: "We werken ook samen met bondgenoten om hun nationale surveillancecapaciteiten te integreren met de NAVO, zodat we bedreigingen uitgebreid kunnen detecteren."
Hoewel deze intensievere patrouilles een krachtig signaal afgeven, kennen ze ook beperkingen. Ze zijn duur, en kwaadwillenden zoals Rusland zetten volgens de gepensioneerde Amerikaanse admiraal James Foggo een "kostenverhogende strategie" in om de NAVO financieel onder druk te zetten bij het beschermen van onderzeese infrastructuur.
Desondanks markeren deze nieuwe maatregelen een meer uitgebreide aanpak van de NAVO. Volgens plaatsvervangend assistent-secretaris-generaal James Appathurai moet de tijd uitwijzen of de effectiviteit van deze maatregelen voldoende is om de Russische activiteiten te dwarsbomen.
Appathurai benadrukt wel dat de nieuwe stappen aanzienlijk robuuster zijn dan eerdere inspanningen, dankzij een sterkere politieke wil, technologische vooruitgang en een striktere reactie van lidstaten, zoals Finland liet zien met de inbeslagname van de Eagle S. "We zijn ervan overtuigd dat deze stappen voorlopig voldoende zijn".
Daarnaast heeft de NAVO ook andere initiatieven genomen, zoals het inzetten van speciale operaties van duikers afgelopen najaar om nieuwe beschermingsmaatregelen te testen.
De NAVO versterkt daarnaast de defensie tegen meer conventionele bedreigingen door haar militaire aanwezigheid in de oostelijke lidstaten, met name in de Baltische staten, op te schalen. Deze regio wordt beschouwd als het meest kwetsbaar voor Russische agressie.