- Russische soldaten hebben Oekraïne helemaal vol gelegd met dodelijke landmijnen en boobytraps.
- Oekraïense militaire experts vertellen Insider dat ze op de gekste plekken bommen vinden, zoals in huizen van burgers.
- De Russische soldaten verstoppen explosieven in allerlei voorwerpen zoals speelgoed, koelkasten en kinderboeken.
- Lees ook: Goedkope hobbydrones van een paar honderd euro brengen dure tanks van €4 miljoen tot ontploffing in de oorlog in Oekraïne: dit is waarom ze effectief zijn
Oekraïne verzet zich nu al meer dan 17 maanden succesvol tegen de invasie van Rusland. Volgens schattingen heeft het Oekraïense leger zo’n 50 procent van het gebied wat aanvankelijk door Rusland bezet werd, terug weten te winnen.
Maar ook als de Russen uit een gebied verdreven zijn, betekent dit niet dat het gevaar voor de Oekraïense troepen geweken is. Rusland zet namelijk grootschalig in op een lastig te spotten en dodelijk wapen: landmijnen.
“Rusland heeft praktisch overal mijnen neergelegd”, zeggen Oekraïense militaire experts tegen Insider. “En vaak doen ze dat zonder duidelijk tactisch voordeel. Ze verstoppen ze bijvoorbeeld in alledaagse voorwerpen zoals koelkasten, speelgoed en kinderboeken. Het doel is simpelweg zoveel mogelijk schade aanrichten.”
Mijnen zijn ook een groot probleem aan het front. In de maanden voorafgaand aan het Oekraïense tegenoffensief bereidde Rusland zich op de tegenaanval voor door uitgestrekte mijnenvelden aan te leggen, die nu flinke schade aanrichten aan de Oekraïense troepen en hun materieel.
De nieuwe strategie van Rusland heeft ervoor gezorgd dat Oekraïne het land met de grootste hoeveelheid mijnen in de grond wereldwijd is geworden. Experts denken dat meer dan 40 procent van het Oekraïense grondgebied mijnen bevat.
Het zou eeuwen kunnen duren voor alle explosieven opgeruimd zijn, wat tientallen miljarden euros zal gaan kosten. VN-waarnemers hebben zelfs gewaarschuwd dat het land misschien nooit helemaal zal worden ontmijnd.
Het verwijderen van deze mijnen is een moeizame en gevaarlijke taak, die normaal gesproken wordt uitgevoerd door speciale genietroepen, maar ook steeds vaker door jonge mijnopruimers met beperkte training.
Oleksandr is zo'n mijnopruimer, die een klein team aanstuurt in Kiev en andere regio's in het noorden van Oekraïne. Dit gebied was gedurende de eerste weken en maanden van de oorlog bezet door de Russen, maar zelfs nadat het was bevrijd, was het nog bezaaid met niet-geëxplodeerde mijnen en boobytraps.
De Oekraïense president Volodimir Zelenski waarschuwde in april 2022 dat Russische soldaten die zich toen in het noorden terugtrokken overal mijnen hadden achtergelaten, waardoor er een "complete ramp" zou kunnen ontstaan in dat gebied.
"Ze ontginnen het hele grondgebied. Ze leggen mijnen in huizen, in materiaal dat op het slagveld achterblijft en zelfs in de lichamen van soldaten die zijn gedood", zei hij in een toespraak. "Er zijn ook veel boobytraps en nog meer andere gevaren."
'Ze proberen zoveel mogelijk schade aan te richten'
Oleksandr, wiens achternaam om veiligheidsredenen niet wordt gedeeld, is afgelopen herfst in dienst getreden bij de Speciale Transportdienst van Oekraïne. Zijn eenheid staat onder leiding van het ministerie van Defensie en heeft slechts een paar maanden training gehad, voordat ze eerder dit jaar begonnen met hun humanitaire ontmijningswerkzaamheden.
Humanitaire ontmijning betekent het opruimen van explosieven in gebieden waar geen actieve gevechten meer plaatsvinden - zoals gebieden in het noorden van Oekraïne - zodat de lokale bevolking sneller haar normale leven weer kan oppakken. Dit omvat ook het opruimen van kritieke transportinfrastructuur, zoals spoorwegen, bruggen, snelwegen en wegen, en zelfs nucleaire faciliteiten.
Het opruimen van de mijnen in een gebied begint altijd met gesprekken tussen de mijnopruimers en de plaatselijke bevolking om te weten te komen of ze te maken hebben met Russische landmijnen of met niet-geëxplodeerde granaten. Daarnaast proberen de opruimers in kaart te brengen om hoeveel mijnen het mogelijk zou kunnen gaan.
Zodra de opruimers deze informatie hebben, worden er drones ingezet om de niet-geëxplodeerde munitie in kaart te brengen. Daarna beginnen de teams met het handmatig opruimen van het gebied met metaaldetectoren. Oleksandr zegt dat voorzichtig te werk gaan uiterst belangrijk is in dit proces en dat je altijd scherp moet zijn.
Mijnen zijn er in allerlei verschillende vormen. Sommige explosieven worden in de grond geplaatst en zijn ontworpen om te worden geactiveerd door gepantserde voertuigen of soldaten, hetzij door een drukplaat of een struikeldraad, terwijl anderen op afstand tot ontploffing kunnen worden gebracht door vliegtuigen of artillerie.
Een zeer dodelijke aanvalstactiek die Rusland in het noorden van Oekraïne inzette, was het gebruik van boobytraps. De Oekraïense luitenant Maksym Trykur vertelt Insider dat Rusland deze in alledaagse voorwerpen plaatste, waaronder speelgoed, meubels en keukengerei.
De Russische troepen plaatsten bijvoorbeeld explosieven in koelkasten die ontploften als de koelkast werd geopend. Oleksandr heeft zelfs Russische explosieven in kinderboeken gevonden tijdens zijn opruimmissies.
"Het levert geen tactisch voordeel op", zegt Trykur. "Het is gewoon proberen om zoveel mogelijk schade aan te richten als je kan."
Oleksandr is een kleine twee weken geleden teruggekeerd van zijn laatste missie, waar hij hielp om het gebied rond een spoorbrug vrij te maken, die hersteld moet worden na zware bombardementen. Dit laat zien waarom het zo belangrijk is dat alle mijnen in het land worden opgeruimd.
"Mijnen verhinderen de gemeenschap om hun leven weer op te pakken lang nadat de strijd voorbij is", zegt Trykur. "Mijnen in een veld kunnen ontploffen als er kinderen in de buurt spelen en explosieven die op de weg achterblijven kunnen een probleem vormen voor de bevoorrading of logistiek, waardoor zaken als medicijnen, voedsel en postbezorging vertraging oplopen."
Russische mijnenvelden kunnen leiden tot wereldwijde voedselcrisis
Maar de kwestie heeft ook wereldwijde gevolgen. Oekraïne, dat vaak de graanschuur van Europa wordt genoemd, is een cruciale leverancier van graan voor landen in Afrika en het Midden-Oosten. De mijnen die over bijna heel Oekraïne verspreid liggen, zorgen ervoor dat boeren geen voedsel kunnen verbouwen en dat dreigt een wereldwijde voedselcrisis te gaan veroorzaken.
"Het is een probleem dat Oekraïne nog jaren zal achtervolgen, omdat Rusland het land op zo'n grote schaal heeft ingezet", zegt Oleksandr. "En we missen ook een deel van de apparatuur die nodig is om zo'n immens probleem aan te pakken, waardoor we meer afhankelijk zijn van fysieke mankracht."
Veel van de steun die Oekraïne ontvangt is gericht op de gevechten. De VS en de EU hebben Oekraïne sinds het begin van de Russische invasie vorig jaar meer dan 43 miljard dollar aan financiële steun gegeven, waaronder middels ontmijningsapparatuur en speciale pantservoertuigen.
Volgens de hoogste generaal van de VS moeten de westerse landen steun bieden om deze dodelijke vallen te helpen verwijderen. "Het belangrijkste is om je te richten op luchtverdediging en ontmijningsapparatuur in te zetten", zei hij. "Dat is wat ze nodig hebben. Dat is wat ze willen. Dat is waar ze om vragen."