- De Russische marine heeft opzienbarende verliezen geleden tegen het Oekraïense leger, dat qua aantallen en materiaal in de minderheid is.
- De verliezen op zich zijn niet catastrofaal voor de Russische marine, maar ze zijn wel een slag voor het Russische prestige.
- Ze komen ook iets meer dan een eeuw na een ander Russisch marinedebacle dat zich rond 1905 afspeelde.
- Lees ook: 4 manieren waarop de oorlog tussen Rusland en Oekraïne kan eindigen
Sinds Rusland eind februari de aanval op Oekraïne inzette, heeft de Russische marine opvallende verliezen geleden tegen een tegenstander die in aantallen manschappen en wapens zwaar in de minderheid is.
De Russen hebben tenminste vijf patrouilleboten uit de Raptor-klasse verloren, een landingsschip uit de Tapir-klasse, een landingsvaartuig uit de Serna-klasse, en vooral de Moskva, een raketkruiser uit de Slava-klasse die werd gezien als het vlaggenschip van de Zwarte-Zeevloot.
De verliezen op zich zijn niet catastrofaal voor de Russische marine en zullen waarschijnlijk het verloop van de oorlog of het machtsevenwicht in de Zwarte Zee niet veranderen. Maar het zijn wel klappen voor het Russische prestige en ze komen iets meer dan een eeuw na een ander historisch debacle voor Rusland: de Slag bij Tsushima, waarbij eveneens een Russisch vlaggenschip in de strijd tot zinken werd gebracht.
Deze slag, die op 27 en 28 mei 1905 in de wateren tussen Korea en Zuid-Japan werd uitgevochten door schepen van het Japanse en het Russische rijk, maakte Japan tot een gelijke van de westerse mogendheden en had een blijvende invloed op zowel Japan als Rusland.
Strijd tussen grootmachten
De spanningen tussen het Japanse en het Russische rijk liepen op sinds de overweldigende overwinning van Japan in de Sino-Japanse oorlog van 1895.
Japan, uitgerust met een goed georganiseerd, modern leger, streefde in Korea en China ambities na die het gevaarlijk dicht bij de Russische belangen brachten, vooral in Mantsjoerije en Korea.
Van bijzonder belang voor de Russen was Port Arthur, nu Dalian, een Chinese haven die aan Rusland werd verhuurd en zijn enige haven aan de Stille Oceaan met warm water was. Port Arthur werd het hoofdkwartier van Ruslands Pacifische Vloot en er waren plannen om het via de Trans-Siberische spoorweg met Rusland te verbinden.
De onderhandelingen tussen Japan en Rusland over de toekomst van de regio liepen op niets uit en zo viel de Keizerlijke Japanse Marine op 8 februari 1904 het grootste deel van de Russische Pacifische Vloot in Port Arthur aan en verklaarde het Rusland uren later formeel de oorlog.
Japan verkreeg relatief snel een voordeel op zee. Het land sloeg een poging af van het grootste deel van de Russische Pacifische Vloot om de blokkade van Port Arthur te doorbreken en versloeg grotendeels de Russische eskaders bij Chemulpo Bay en Ulsan - overwinningen die Japan in staat stelden de Grote Oceaan effectief te domineren.
Omdat de Russische tsaar Nicolaas II zich niet bij de nederlaag wilde neerleggen en de Japanse grondtroepen Port Arthur zelf begonnen te belegeren, gaf hij opdracht tot de oprichting van het 2e Pacifische Eskader, dat zou worden samengesteld uit schepen van de Baltische Vloot in Europa.
Het eskader stond onder bevel van vice-admiraal Zinovy Rozhestvensky en bestond uit ongeveer 40 schepen, waaronder 11 slagschepen, negen kruisers en negen torpedobootjagers.
Het was de bedoeling dat de vloot in oktober 1904 vanuit de Oostzee om Afrika zou trekken richting Azië, om de Pacifische Vloot in Port Arthur af te lossen. Alle Japanse schepen die zij tegenkwamen, zouden vernietigd moeten worden en de aanvoerlijnen tussen Japan en het vasteland van Azië zouden worden doorgesneden.
De ondergang van de Russische vloot
De Russische marine was in de tweede helft van de 19e eeuw gemoderniseerd, maar hoewel het 2e Pacifische Eskader op papier sterk leek, was het geen eersteklas zeemacht. Sommige van de oorlogsschepen waren nieuw, maar vele waren oud of bijna verouderd. Andere waren niet veel meer dan hulpschepen met kanonnen erop gemonteerd.
Ook de leiding van de Russische marine was van lage kwaliteit. Veel officieren stamden uit rijke families die hun hoge posities hadden gekocht. De zeelieden waren niet veel professioneler, aangezien velen van hen onervaren dienstplichtigen waren.
Deze problemen waren duidelijk zichtbaar tijdens de zeven maanden durende reis naar de Stille Oceaan.
Zonder bondgenoten konden de Russen niet aanmeren in bevriende havens, en dus moesten ze op zee meer kolen aan boord nemen. De omstandigheden op de schepen verslechterden en een aantal zeelieden stierf aan ziektes.
Tegen de tijd dat de vloot in januari in Madagaskar arriveerde, was Port Arthur gevallen. Hun missie werd toen aangepast: ze moesten de restanten van de Russische Pacifische Vloot ontmoeten in Vladivostok voordat ze de Japanners in een beslissende strijd tegemoet traden.
De slachtpartij bij Tsushima
Toen de Russische schepen in de nacht van 26 mei 1905 eindelijk de Straat van Tsushima bereikten, probeerde Rozhestvensky er onopgemerkt door te glippen. Helaas voor hem was een van zijn schepen opgemerkt door een patrouillerend Japans schip.
Nog ongelukkiger was dat het Russische schip ten onrechte dacht dat het Japanse schip een verdwaald Russisch schip was en seinde dat er meer Russische schepen in de buurt waren.
Met de locatie van zijn vijand bevestigd, ging de Gecombineerde Vloot van de Japanse Admiraal Tōgō Heihachirō, die vier moderne slagschepen, meer dan 20 kruisers, 21 torpedobootjagers, en 43 torpedoboten omvatte, op weg om hen te ontmoeten.
Op de ochtend van 27 mei maakten de vloten contact. Voordat het vuren begon, hees Tōgō een signaalvlag die een vooraf bepaalde boodschap aan zijn vloot overbracht: "Het lot van het keizerrijk hangt af van het resultaat van deze strijd, laat iedere man zijn uiterste best doen."
De daaropvolgende slag was een slachting. De Japanners waren niet alleen beter getraind, gedisciplineerd en ervaren, maar beschikten ook over moderne pantserdoorborende kogels die de Russische schepen aan stukken scheurden.
Verloren prestige
De Russische verliezen waren enorm: 21 schepen werden tot zinken gebracht of tot zinken gebracht en zeven gevangen genomen. Slechts drie schepen bereikten Vladivostok, terwijl zes andere schepen neutrale havens in China, de Filippijnen en Madagaskar bereikten.
Meer dan 4.000 Russische zeelieden werden gedood en bijna 6.000 gevangen genomen. De Japanners verloren slechts drie torpedoboten met slechts 117 doden. Er waren ongeveer 500 gewonden bij de Japanners, waaronder een jonge Isoroku Yamamoto, het brein achter de latere aanval op Pearl Harbor, die twee vingers verloor in de strijd.
Het prestige van de Russische marine herstelde zich nooit van Tsushima. De Sovjet-marine kwam ook slechts beperkt in actie in de Tweede Wereldoorlog en heeft zich nooit echt bewezen tijdens de Koude Oorlog, hoewel de Sovjet-onderzeeërs een constante zorg waren voor de de marine van NAVO-landen.
Vandaag de dag beschikt de Russische marine over een kleinere, modernere vloot die meer gericht is op operaties in open water dan op campagnes op volle zee. Maar de verrassende verliezen tegen Oekraïne tonen aan dat de Russische marine de dominantie die ze een eeuw geleden verloor, nog niet heeft herwonnen.