De veerkracht die Rusland toont onder de drukkende internationale sancties verraste veel experts in de eerste maanden van de oorlog in Oekraïne. Maar ondertussen zien ook zij tekenen dat de geïsoleerde positie van het land in de komende jaren zal leiden tot een verzwakte economie en het verlies van de status als ‘energiesupermacht’.

Na het incasseren van de eerste economische klappen van de westerse sancties nam Rusland revanche door het westen buiten te sluiten. Moskou handelt bij voorkeur met “vriendelijke” landen en bouwt relaties op met landen die het niet erg vinden om zaken te doen met pariastaten, zoals Noord-Korea en Iran.

Rusland lukte het bovendien om chaos te veroorzaken op de internationale energiemarkt. Door de levering van gas en olie in te zetten als politiek wapen, zet het Europa al maanden flink onder druk. Recentelijk stopte het land met de gastoevoer naar Duitsland via de belangrijke Nord Stream 1-pijplijn.

Intussen verkoopt Rusland flinke hoeveelheden olie en gas met fikse kortingen aan China en India. Dit leverde Moskou meer dan 24 miljard euro op in de eerste drie maanden na de invasie van Oekraïne.

Russische economie zal verder krimpen door energiepolitiek en invasie

Op den duur kan dit beleid Moskou echter flink schaden. Volgens econoom Yuriy Gorodnichenko van de Universiteit van Californië betaalt Rusland op de lange termijn een hoge prijs voor de zelf veroorzaakte internationale isolatie.

"Wat er nu gebeurt is een recept voor stagnatie op de lange termijn", vertelt Gorodnichenko aan Insider. Hij wijst naar andere landen die buitengesloten worden van de internationale orde. Niet geheel toevallig zijn dit landen met de zwakste economieën ter wereld: Noord-Korea, Afghanistan en Cuba.

De isolatie van Rusland op het internationale toneel begon al in 2014, na de invasie en annexatie van de Krim.

Dat kwam de economie van het land niet ten goede. In 2021 lag de omvang van de Russische economie op omgerekend 1.780 miljard euro. Zeven jaar eerder had de economie nog een omvang van ruim 2.000 miljard euro.

De krimp van de Russische economie zet door, zo is de verwachting. Het Internationaal Monetair Fonds schat dat de Russische economie dit jaar met zeker 6 procent krimpt (naar zo'n 1.670 miljard euro). Ter vergelijking: de Nederlandse economie heeft dit jaar naar verwachting een omvang van 933 miljard euro.

Russische importkosten zullen enorm stijgen

"De isolatie van Rusland zorgt ervoor dat het minder producten kan importeren", legt hoogleraar internationale markten Jay Zagorsky van de Universiteit van Boston uit aan Insider. "Het land kan alleen nog maar Indiase landbouwproducten kopen, alleen nog maar Chinese vervaardigde goederen, enzovoorts. Wanneer je beperkt bent tot maar een handjevol handelspartners, koop je vaak niet de goederen in met de beste kwaliteit of tegen de beste prijs."

Dit betekent dus dat het Russische verbod op het gebruik van de "onvriendelijke" Amerikaanse dollar - die in 88 procent van alle wereldwijde transacties wordt gebruikt - een grote barrière voor het land opwerpt. Handelspartners kunnen de hoogste prijs vragen, en dat zorgt ervoor dat de importkosten voor Moskou astronomisch toenemen.

Sinds het begin van de oorlog in Oekraïne is de handel van Rusland met landen die sancties tegen Moskou hebben ingesteld, met zestig procent gedaald. Maar ook de handel met partners die geen economische strafmaatregelen tegen het Kremlin hebben afgekondigd, nam af met veertig procent.

Energiepolitiek is molensteen om de hals van de Russische economie

Dit alles zorgt ervoor dat vooral de energie-export van Rusland zwaar wordt geraakt. Vorig jaar was de verkoop van olie en gas volgens het Internationaal Energieagentschap nog goed voor 45 procent van het Russische nationaal inkomen. Maar de energieproductie op de lange termijn staat of valt bij het kunnen kopen van de benodigde machines en technologie. Daarvan wordt het meeste geproduceerd in het Westen.

"Veel van de onderzoeksapparatuur en machines voor de productie van olievelden is extreem hightech", legt Zagorsky uit. "We hebben het over GPS-systemen en robots die diep onder de grond werken. Niet een groep sterke mannen die met een grote pijp en hamers de klus klaren."

Het onvermogen om te investeren in energietechnologie belooft een grote last te worden voor de Russische energiemarkt. Zeker omdat het in een energiecrisis verkerende Europa sinds kort miljarden investeert om de komende jaren zelf meer elektriciteit en gas te produceren.

Die molensteen wordt alleen maar zwaarder voor Rusland, omdat het momenteel alleen energieproducten kan verkopen aan een klein groepje klanten. Hierdoor hebben landen als China en India grote kortingen kunnen bedingen voor ruwe olie. Zij kunnen die vervolgens weer doorverkopen met gigantische winsten.

Hierdoor snijden ze niet alleen in de Russische inkomstenstroom, maar zorgen deze landen er ook voor dat Moskou veel van haar macht op de energiemarkt uit handen heeft moeten geven.

'Rusland probeert economische kosten van de invasie te verdoezelen'

Misschien is dat wel een van de redenen waarom Rusland de verliezen van de afgelopen zeven maanden stilhoudt.

Het Russische ministerie van Financiën publiceert geen maandelijkse overzichten, maar volgens interne documenten in handen van persbureau Bloomberg zou Moskou al miljarden "aan directe inkomsten" hebben verloren door de internationale sancties. Ook zou het begrotingsoverschot met omgerekend bijna 2,3 miljard euro zijn geslonken.

"Het feit dat zij veel van hun economische cijfers niet publiceren laat zien dat Moskou weet dat de oorlog grote kosten met zich meebrengt", zegt econoom Don Hanna van de Universiteit van Californië tegen Insider. "En dat proberen ze te verhullen. Dit alles is bedoeld om de gevolgen van de oorlog voor de Russische economie te verdoezelen."

LEES OOK: Rusland is afhankelijk van de Wagner Groep voor de strijd in Oekraïne – maar deze huurlingen liggen zelf ook onder vuur