De Russische defensiesector kampt met forse tekorten aan geschoolde arbeidskrachten. Restricties bij het soort functies dat vrouwen mogen vervullen, verergeren de problemen. In bredere zin wordt de krapte op de Russische arbeidsmarkt mede versterkt doordat er veel mannen in Oekraïne vechten.

De Russische overheid pompt miljarden in de defensie-industrie vanwege de oorlog in Oekraïne. Volgens voorlopige plannen kunnen de overheidsuitgaven aan defensie en veiligheid stijgen naar 40 procent van het totale staatsbudget. Ook zijn er voornemens om het aantal actieve soldaten uit te breiden tot 1,5 miljoen.

Dit vereist enorme hoeveelheden militair materieel ter ondersteuning. Daarvoor zijn flink wat werknemers in de defensie-industrie nodig en Rusland heeft momenteel moeite om die te vinden.

Begin dit jaar zei de Russische president Vladimir Poetin dat “er alleen al in het afgelopen anderhalf jaar meer dan een half miljoen banen zijn gecreëerd in de defensiesector”, aldus het Russische staatspersbureau TASS.

Er zijn veel banen bijgekomen, maar de beschikbaarheid van werknemers om vacatures te vervullen is een stuk beperkter. Uit een analyse die BBC Russia deze week publiceerde, blijkt dat er afgelopen zomer in één maand tijd zo'n 90.000 vacatures in de defensie-industrie waren verschenen, met lonen die veel hoger lagen dan de gemiddelde lonen.

Volgens de BBC zaten er zo'n 18.600 vacatures bij voor operators van door computers aangestuurde machines. Die worden gebruikt om materialen te bewerken en waar veel vraag naar is. Maar er waren slechts 600 sollicitaties binnengekomen voor deze functies. Sommige vacatures waren al maanden niet ingevuld.

Onderzoekster Dara Massico van de denktank Carnegie Endowment for International Peace benadrukte in een recente analyse het bredere tekort aan arbeidskrachten in Rusland. Werknemers die normaal gesproken krapte op de arbeidsmarkt zouden kunnen opvullen - zoals migranten, studenten en gevangenen - worden nu ingezet om te vechten in Oekraïne, schreef ze. Daarnaast is er een brain drain van Russen die het land hebben verlaten de afgelopen jaren.

“Volgens voorzichtige schattingen hebben emigratie in oorlogstijd en de militaire mobilisatie ongeveer 600.000 mannen aan de burgerlijke beroepsbevolking onttrokken”, aldus Massicot.

Rusland heeft nog wel een andere, grotendeels onaangeboorde bron van arbeidskrachten voor de defensie-industrie: vrouwen. Maar hier zit het land in de knel.

Volgens Massicot worden vrouwen in Rusland sinds de jaren 70 uitgesloten van een groot aantal beroepen die cruciaal zijn voor de defensiesector, uit angst om hun vruchtbaarheid of een zwangerschap te schaden.

“Vrouwen mogen bepaalde beroepen niet uitoefenen die als fysiek gevaarlijk worden beschouwd”, schrijft de onderzoekster van Carnegie Endowment. Als voorbeelden noemt Massicot beroepen waar werknemers met gevaarlijke chemicaliën of zware metalen werken. Dat is bij veel banen in de defensie-industrie het geval. Vrouwen zijn ook uitgesloten van banen in de mijnbouw en functies waarbij zware machines worden bediend.

“Rusland maakt liever gebruik van buitenlandse arbeidskrachten en gedetineerden, dan dat het de arbeidswet (uit de jaren 1970) verandert om Russische vrouwen toe te laten tot bepaalde functies”, schreef Massicot onlangs op X.

Krimp bevolking plaatst Rusland voor uitdaging op lange termijn

Rusland heeft al een tijdje te maken met demografische krimp, een ontwikkeling die dateert van vóór de coronapandemie en de massale mobilisatie voor de oorlog in Oekraïne.

Eind 2023 had Rusland een tekort van in totaal van 5 miljoen werknemers in alle sectoren, volgens een schatting van het economische instituut van de Russische Academie van Wetenschappen, meldde perbureau Reuters eind vorig jaar.

Ondertussen zorgen de hoge defensie-uitgaven in Rusland er wel voor dat de economie relatief hard is blijven groeien. Volgens sommige economen is de oorlog in Oekraïne zelfs het enige dat ervoor zorgt dat Rusland niet acuut in een recessie belandt.

Om de demografische problemen het hoofd te bieden lijkt het regime van Poetin de hoop te vestigen op traditionele rolmodellen voor vrouwen. De president haalde onlangs herinneringen op aan een tijd waarin vrouwen “zeven of acht kinderen hadden, en misschien zelfs meer”. In de optiek van Poetin zouden grote gezinnen de norm moeten zijn.

Deze conservatieve culturele politiek vormt een belemmering voor de integratie van vrouwen in onder meer de defensie-industrie, stelde onderzoekster Massicot op X.

LEES OOK: Rusland mikt op lange adem in oorlog met Oekraïne, maar de Russische economie gaat dat niet trekken, volgens Zweedse econoom