- Rusland heeft grote aantallen troepen weggehaald uit zijn oostelijke regio en deze gestationeerd in de buurt van Oekraïne.
- Hierdoor is Rusland momenteel relatief kwetsbaar bij de verdediging van zijn grens met China.
- Dit alles duidt erop dat de Russische president Vladimir Poetin veel vertrouwen heeft in de goede relatie die de afgelopen jaren is opgebouwd met China.
- Lees ook: Dit moet je weten over het superjacht van Poetin, dat plots uit Duitsland is vertrokken – speculatie over mogelijke sancties
Rusland en Wit-Rusland hebben donderdag het startschot gegeven voor een gezamenlijke militaire oefening met 30.000 van de 130.000 manschappen die Rusland de afgelopen maanden aan zijn grens met Oekraïne heeft verzameld, waardoor opnieuw bezorgdheid is ontstaan over een Russische aanval op Oekraïne.
Moskou heeft herhaaldelijk ontkend dat het plannen heeft om zijn buurland binnen te vallen, maar Rusland is doorgegaan met het verzamelen van troepen in de buurt van Oekraïne.
Bij de troepenmacht zit twee derde van de strijdkrachten die normaal gesproken zijn toegewezen aan het Oostelijk Militair District. Het gaat dus om troepen die verantwoordelijk zijn voor de militaire verdediging van meest oostelijke regio’s van Rusland op bijna 10.000 kilometer afstand van Oekraïne. Anders gezegd: troepen die doorgaans in de buurt van China zijn gelegerd.
De verschuiving van zoveel troepen zo ver naar het westen is mogelijk door de steeds warmere relatie van Rusland met China, het grootste buurland en een voormalige rivaal.
De troepen van het Oostelijk Militair District die nu in Centraal en West-Rusland en het zuiden van Wit-Rusland bivakkeren, vormen een mix van gemotoriseerde infanterie, pantsertroepen, artillerie en luchtlandingstroepen, zegt Konrad Muzyka, directeur van Rochan Consulting, een in Polen gevestigd militair analyse- en adviesbureau.
Sommige strijdkrachten van het Oostelijk Militair District, waaronder S-400 en Pantsir-S luchtverdedigingssystemen, Su-35 gevechtsvliegtuigen en Su-25SM aanvalsvliegtuigen, nemen deel aan de militaire oefening met Wit-Rusland, aldus het Russische persbureau Interfax.
De oefeningen zouden tien dagen duren, maar het is niet duidelijk hoe lang de troepen van het Oostelijk Militair District zo ver van hun thuisbases kunnen blijven.
"Ik zou zeggen dat de inzet van deze troepen waarschijnlijk gepland is voor de korte termijn - een paar weken, een paar maanden", vertelt militair analist Muzyka aan Insider. Hij spreekt van "een beredeneerde gok."
Rusland heeft al eerder troepen en materieel naar zijn westelijke regio's verplaatst, maar de aantallen die nu worden ingezet en de locaties waar ze worden opgesteld, zijn zeer opvallend.
Recente stappen om troepen te koppelen aan vooraf opgestelde apparatuur suggereren dat er een nieuwe fase in hun inzet is aangebroken, vertelt Muzyka aan Insider. "Rusland heeft nog nooit zoiets gedaan."
Poetin maakt zich geen zorgen over China
Het aantal troepen van het Oostelijk Militair District dat naar Wit-Rusland is verhuisd, is illustratief voor de mate van kwetsbaarheid waarmee Moskou zich op zijn gemak voelt aan de grens met China, aldus Michael Kofman, onderzoeksdirecteur van het Rusland Studies Programma bij de onderzoeksorganisatie CNA.
"Het Russische Verre Oosten is waarschijnlijk in decennia niet zo van gevechtskracht ontdaan", zei Kofman afgelopen week op Twitter.
Moskou en Beijing waren in het begin van de Koude Oorlog partners, maar de onderlinge betrekkingen verslechterden in de jaren zestig en in 1969 vochten zij kort over een betwist deel van de grens tussen Rusland en China.
De betrekkingen tussen Rusland en China normaliseerden in 1989 en verbeterden in de jaren negentig van de vorige eeuw. In 2001 ondertekenden beide landen een vriendschaps- en samenwerkingsverdrag (dat vorig jaar werd verlengd); en in 2008 ondertekenden zij een pact dat betrekking heeft op de 2.700 km lange gezamenlijke grens.
De troepenopbouw in Wit-Rusland en aan de grens met Oekraïne "is gedeeltelijk mogelijk vanwege het grensverdrag met China", zei Alexander Gabuev, voorzitter van het 'Russia in the Asia-Pacific Program' aan het Carnegie Moscow Center afgelopen week.
Het aantal Russische troepen aan de grens met China en Mongolië is nu "op een historisch dieptepunt sinds 1922", hetgeen "een uitvloeisel is van de verbetering van de Chinees-Russische betrekkingen", aldus Gabuev.
Artyom Lukin, een expert op het gebied van internationale betrekkingen aan de Russische Federale Universiteit van het Verre Oosten, merkt tegen Insider op dat "de landgrens van Rusland met China nu relatief onbeschermd is" en dat het voor China "een goed moment zou kunnen zijn" om binnen te vallen als China Russisch grondgebied wil hebben.
Maar China is gefocust op Taiwan en de Zuid-Chinese Zee en op de voorbereiding van een mogelijke oorlog met de VS. "Dit is een belangrijke reden waarom China goede betrekkingen met Rusland nodig heeft", aldus Lukin. "Moskou weet dit, wat verklaart waarom het Kremlin zich geen zorgen maakt over het bloot laten liggen van de oostgrens van Rusland."
China en Rusland: 'Nooit tegen elkaar'
De relatie tussen Rusland en China is op veel vlakken verbeterd, vooral na de Russische annexatie van de Krim in 2014, die westerse reacties uitlokte die Rusland verder isoleerden. De samenwerking op militair gebied is misschien wel het meest zichtbare aspect van de verbetering van de betrekkingen.
China vertrouwt al decennialang op Rusland voor militaire hardware en onderwijs. De deelname van China aan de Russische Vostok-oefening in 2018 was een mijlpaal in de militaire samenwerking. Afgelopen jaar voerden de twee landen in China een gezamenlijke oefening uit, waarbij hun troepen voor het eerst een gezamenlijk commando- en controlesysteem gebruikten.
Russische en Chinese militairen hebben ook gezamenlijke patrouilles met bommenwerpers uitgevoerd boven betwiste gebieden in de Stille Oceaan in 2019, 2020 en 2021.
Afgelopen november hebben marineschepen van beide landen voor het eerst een gezamenlijke patrouille in de buurt van Japan uitgevoerd, wat werd gezien als een boodschap aan de regio.
Rusland en China hebben geen formeel bondgenootschap, maar in een verklaring die werd afgelegd na een topontmoeting tussen de leiders Vladimir Poetin en Xi Jinping deze maand, beloofden beide partijen nauwer samen te werken tegen het Westen.
In een verklaring van het Kremlin na de top werden toenaderingsstappen beschreven over belangrijke kwesties, waarbij werd gezegd dat beide partijen "tegen verdere uitbreiding van de NAVO zijn" en "ernstig bezorgd" zijn over het recente veiligheidspact tussen de VS, het VK en Australië.
Er zijn nog steeds potentiële breuklijnen die Rusland en China kunnen verdelen. Deskundigen wijzen op mogelijke geschillen over invloed in hun grensgebieden, Centraal-Azië en het Noordpoolgebied, en op meningsverschillen als gevolg van de wereldwijde opkomst van China en de relatieve neergang van Rusland.
Rusland en China verschillen ook van mening over belangrijke territoriale vraagstukken. In de verklaring na de top heeft Rusland opnieuw zijn steun betuigd aan het "één-China-plan" van Beijing inzake de soevereiniteit over Taiwan. China heeft de Russische annexatie van de Krim echter niet erkend.
Beijing zal wellicht onderkoeld reageren op een nieuwe Russische invasie in Oekraïne, die economische en politieke gevolgen zou kunnen hebben voor de Chinese leiders.
Kevin Rudd, voormalig premier van Australië, merkte donderdag op dat China's Engelstalige verklaring na de top een kwart langer was dan die van Rusland en "alle voor Europa en de NAVO relevante passages wegliet."
Rusland en China zullen waarschijnlijk hard blijven werken om eventuele geschillen te bagatelliseren in wat Kofman "een praktisch niet-aanvalspact" heeft genoemd, zodat zij zich kunnen concentreren op hun geschillen met de VS.
"Niet altijd samen, maar nooit tegen elkaar is de formule inzake veiligheid en aan de grens", zei Gabuev vorige week over de Chinees-Russische betrekkingen.
Sommige Amerikaanse deskundigen hebben ervoor gepleit om geschilpunten tussen Rusland en China uit te buiten om hun samenwerking te verbreken. Maar het wordt betwijfeld dat dit een realistische strategie is.
Frustratie over het buitenlands beleid van de VS "overtroeft elke ambivalentie - historisch, ideologisch, intermenselijk, structureel - die zou kunnen bestaan" tussen Moskou en Beijing, zei Evan Feigenbaum, vice-president voor studies bij de Carnegie Endowment for International Peace, afgelopen week.