- De Wit-Russische autoriteiten hebben een 26-jarige journalist aangehouden nadat ze zijn vlucht op weg naar Litouwen onder valse voorwendselen in Wit-Rusland lieten landen.
- Roman Protasevitsj is een uitgesproken criticus van de Wit-Russische president Aleksandr Loekasjenko.
- Het activisme van Protasevitsj tegen de tirannie in zijn land dateert terug tot 2011 toen hij 16 jaar oud was.
De dramatische arrestatie van de Wit-Russische dissident Roman Protasevitsj trok deze week de internationale aandacht. De Wit-Russische autoriteiten namen de 26-jarige journalist in hechtenis nadat ze zijn Ryanair-vlucht onder valse voorwendselen hadden omgeleid naar Minsk.
Protasevitsj en zijn vriendin, Sofia Sapega, zaten aan boord van vlucht FR4978 van Athene naar Litouwen toen er bij de piloten een valse veiligheidsdreiging binnenkwam en ze de opdracht kregen in Minsk te landen.
De Wit-Russische staatsmedia meldden dat het alarm van de Wit-Russische president Aleksandr Loekasjenko kwam die het “uitdrukkelijke bevel” gaf om het passagiersvliegtuig in Minsk aan de grond te houden.
Gegevens op Flightradar24 laten zien dat het vliegtuig een scherpe U-bocht moest maken om in Wit-Rusland te kunnen landen, omdat het dichter bij zijn bestemming in Litouwen was dan Minsk toen het valse alarmsignaal binnenkwam.
Net voor de Wit-Russische autoriteiten Protasevitsj arresteerden, vertelde een passagier aan boord van het vliegtuig aan persbureau Reuters dat ze hem een laptop en telefoon zag geven aan de vrouwelijke passagier met wie hij samen reisde. Het was niet onmiddellijk duidelijk of die vrouwelijke passagier Sapega was, die op hetzelfde moment werd aangehouden en in Wit-Rusland kan worden aangeklaagd.
Protasevitsj groeide op in Minsk en verzet zich al tien jaar lang tegen het regime van Loekasjenko, die sinds 1994 aan de macht is. In 2011 sprak hij zich voor het eerst openbaar uit tegen de president – ook wel de 'laatste dictator van Europa' genoemd – in een video op YouTube.
De video is opgenomen nadat de 16-jarige Protasevitsj werd gearresteerd, omdat hij op een bankje keek naar een stil protest tegen het Wit-Russische regime. De menigte deed een flashmob waarbij er werd geklapt, maar op geen enkele andere manier geprotesteerd werd tegen het regime, zo schrijft The New York Times.
"Voor de eerste keer zag ik alle vuiligheid die in ons land plaatsvindt", zegt hij in de video over de gebeurtenis. "Ik zag vijf enorme agenten vrouwen slaan. Een moeder en haar kind werden in een politiebusje gegooid. Het was afschuwelijk. Het veranderde mijn kijk op dit land en de regering fundamenteel."
De moeder van Protasevitsj vertelt aan The New York Times dat de school van haar zoon hem kort daarna wegstuurde. Hij kreeg zes maanden thuisonderwijs, omdat geen enkele andere school hem wilde aannemen.
"Stel je voor dat je op die leeftijd en om die reden van school wordt gestuurd", zegt ze tegen de Amerikaanse krant. "Zo werd hij dus op 16-jarige leeftijd een activist."
Protasevitsj ging vervolgens journalistiek studeren aan de Wit-Russische Staatsuniversiteit, maar kwam in juridische problemen en kon zijn studie niet afmaken.
Hij werd regelmatig vastgehouden door de politie als hij freelance werkzaamheden uitvoerde voor door de oppositie betaalde nieuwsplatforms.
Hij besloot daarom naar Polen te verhuizen en zich te focussen op het lekken van schadelijke video's en documenten over het Loekasjenko-regime. Hij richtte daar de nieuwszender Nexta op, waar hij ook hoofdredacteur van werd, dat zich focust op het verslaan van nieuws over de Wit-Russisch oppositie.
In 2019 verhuisde hij terug naar Minsk, tot de autoriteiten een andere oppositiejournalist, Vladimir Tsjoedentsov, arresteerden. Protasevitsj besloot opnieuw naar Polen te vluchten, ditmaal met zijn ouders die ook door de regering in de gaten werden gehouden.
Tijdens de controversiële presidentsverkiezingen van 2020 in Wit-Rusland tilde Protasevitsj zijn activiteiten naar een hoger niveau, door niet langer alleen verslag van de demonstraties tegen het regime van Loekasjenko te doen, maar ze ook zelf te organiseren.
Stispan Putsila werkte samen met Protasevitsj bij Nexta en zag na de presidentsverkiezingen van 2020 in Wit-Rusland een omslag bij Protasevitsj ontstaan.
"Loekasjenko won de verkiezingen met zo’n ruime meerderheid dat er sterke vermoedens leven onder de oppositie dat dit fraude is. Protasevitsj wilde daarom verder gaan in zijn werk en niet langer alleen demonstraties verslaan, maar ze zelf organiseren. Ik zou niet zeggen dat hij radicaler, maar juist vastberadener is geworden."
In een interview met The New York Times vorig jaar, zei Protasevitsj: "We zijn journalisten, maar we hebben meer taken. Er is niemand anders over, alle oppositieleiders zitten in de gevangenis."
In een video die de Wit-Russische regering deelde na de arrestatie van Protasevitsj, bevestigt hij dat hij op de nationale luchthaven van Minsk door de autoriteiten wordt vastgehouden.
Hij zegt dat hij "geen gezondheidsproblemen" heeft en "correct" en "volgens de wet" behandeld is toen hij in hechtenis werd genomen. Ook zegt Protasevitsj dat hij zal samenwerken met de autoriteiten en "details zal geven over massale protesten in Minsk van de afgelopen tijd".
Volgens The New York Times geloven zijn vrienden dat de bekentenis onder dwang is afgelegd, omdat hij nooit details met de autoriteiten zal delen. Putsila bevestigd dit. Hij zegt dat Protasevitsj "altijd zeer vastberaden is" en dat hij "weigert om in angst te leven".
"Het Loekasjenko-regime beschouwt Roman als een van zijn belangrijkste vijanden", zegt Putsila. "Ik denk dat ze daar weleens gelijk in kunnen hebben."