In een wereld waarin we allemaal reikhalzend uitkijken naar een nieuwe smartphone, computer, auto of ander hebbeding, staren we ons blind op hergebruik van materialen om de cyclus van nieuwe producten enigszins milieuvriendelijk te maken. Recycling is natuurlijk een milieuvriendelijkere manier van materialen fabriceren dan met fonkelnieuwe grondstoffen beginnen. Maar er kleven nog steeds serieuze nadelen aan.

De beperkingen van recyclen kunnen we voor een groot deel verminderen door anders over onze toekomst na te denken, stelt de Britse designconsultant Matthew Cockerill.

Cockerill werkt al jaren voor grote fabrikanten van onder meer elektronica en auto[s, zoals Samsung en Ford. Hij wordt ingehuurd om de productteams uit hun vaste denkpatronen te halen en andere inzichten te geven. Maar ook kleinere fabrikanten vragen de hulp van de ontwerper. Zo hielp hij Fairphone, de maker van de modulaire smartphone, om tot het uiteindelijke product te komen.

Die telefoon is wellicht het beste voorbeeld voor de wereld waar we naartoe moeten, zegt Cockerill in een gesprek met Business Insider. “Je moet het zo zien. Recyclen is een goed idee, maar er gaat nog steeds enorm veel energie in zitten. En het is belangrijk om te weten dat veel plastics slechts één tot enkele keren gerecycled kunnen worden, voordat ze tot een dusdanig lage kwaliteit gereduceerd zijn, dat ze in een parkbankje eindigen.”

“Daarnaast moet een gebruikt apparaat uit elkaar worden gehaald, de materialen moeten worden gescheiden en per stuk gereduceerd worden tot grondstof, als dat mogelijk is. Pas daarna kunnen ze weer gebruikt worden om een nieuw product te produceren. Het is wellicht efficiënter dan het delven van nieuwe grondstoffen, maar het kan nog beter”, legt Cockerill uit.

Geen nieuwe auto, maar je huidige auto upgraden

Volgens de Britse designconsultant zouden we idealiter naar een regeneratievere wereld moeten. Een waarin we verder kijken dan nieuwe producten die na een paar jaar zijn afgeschreven. Een waarin we rekening houden met bestaande producten en hoeveel energie en grondstoffen het heeft gekost om die te produceren. De kunst is om ervoor te zorgen dat we daar meer uit kunnen halen. We zouden moeten nadenken over producten die meerdere generaties mee kunnen gaan.

Cockerill: “Heb je echt een nieuwe auto nodig? Of kan je je huidige misschien laten upgraden, niet alleen laten onderhouden zodat je er nog jaren mee toe kan? Ik denk dat hier een toekomst ligt. Autofabrikanten zouden hierover moeten nadenken, terwijl ze aan nieuwe modellen werken. Er zijn zelfs al enkele vooruitstrevende partijen die dit idee onderzoeken.”

Ondertussen geeft de ontwerper ook eerlijk toe dat dit een ideaalbeeld is. Het is niet voor niets dat automerken als Ford, BMW en Volvo recent allemaal een elektrische SUV introduceerden. Die modellen zijn niet modulair opgebouwd, al wordt er wel steeds vaker gebruik gemaakt van gerecyclede materialen.

Toch moeten we ons klaarmaken voor een toekomst die er radicaal anders uitziet. Cockerill weet uit ervaring dat ideaalbeelden op de korte termijn doorgaans een wens blijven. Maar ze kunnen wel invloed hebben op de manier waarop we beslissingen maken voor de toekomst.

Het probleem van de discrepantie tussen de nabije en de verre toekomst is wat Cockerill betreft dan ook cruciaal. “Er wordt te vaak gedacht vanuit het huidige product en te weinig vanuit de mens. Anderzijds is de focus op een perfecte toekomst die geen wortels heeft in het heden, weinig realistisch."

Je iMac na 5 jaar inleveren en een betere versie terugkrijgen

Om zijn visie tastbaarder te maken, haalt Cockerill Amsterdam als voorbeeld aan. We zouden een toekomstbeeld kunnen verzinnen met futuristische gebouwen, vliegende auto’s en allerlei prachtige nieuwe technologieën, maar we weten dat we daar nooit gaan komen.

“Amsterdam heeft waarschijnlijk genoeg toekomstplannen liggen voor de stad. Als we die als basis nemen en daarop gestaag verder bouwen en, heel belangrijk, het dagelijkse leven van de inwoners erin meenemen, komen we op een heel realistisch en wellicht zelfs haalbaar beeld uit”, zegt hij. “Als we hierin een nieuw product plaatsen, is het gelijk een stuk begrijpelijker, waardoor organisaties beter kunnen bepalen of het enige kans van slagen heeft.”

Vanuit dat perspectief is het prima in te denken dat we naar een echt circulaire toekomst gaan. Cockerill stelt namelijk dat bepaalde elektronica voor het grootste gedeelte uit geëvolueerd is. De smartphone is al jaren een rechthoekig blok met een scherm (vouwbare schermen zouden hier verandering in kunnen brengen), evenals de TV, en ook de laptop blijkt het handigst in zijn huidige vorm.

Hier ligt een kans voor fabrikanten. In plaats van de ontwerpteams na de lancering van de nieuwste telefoon weer vanaf het begin te laten beginnen aan een nieuw product, kunnen ze ook gaan nadenken over hoe we nieuwe generaties producten kunnen maken van de bestaande varianten.

“Als je naar de nieuwste iMac kijkt, dan kun je best stellen dat die op het toppunt van functionaliteit en design staat. Na vijf jaar is hij echter nog steeds afgeschreven en moet er een nieuwe komen. Maar wat als Apple de computer na vijf jaar terughaalt, hem voorziet van een nieuwe chip, sneller geheugen en misschien een paar nieuwe mogelijkheden?” stelt Cockerill. “Dat zou de productie van een nieuwe behuizing overbodig maken en het aantal restproducten en dus het recyclen ervan aanzienlijk verlagen.”

Voor het milieu en de eindgebruiker zou dit vooral positief zijn: er hoeft minder materiaal geproduceerd te worden en upgrades zouden in theorie goedkoper moeten zijn dan het kopen van een compleet nieuwe iMac.

Achter de schermen is er echter wel een probleem. "Apple is op zich goed bezig met het gebruik van steeds meer duurzame en gerecyclede materialen, maar het bedrijf zou een compleet nieuwe toeleveringsketen moeten opzetten en een nieuw verdienmodel moeten verzinnen dat voor hen interessant is. Simpelweg minder verdienen aan dezelfde producten is voor hen geen optie.”

Wellicht moet deze afweging op den duur toch gemaakt worden om de rol van overconsumptie bij de toename van de mondiale CO2-uitstoot aan te pakken. Voordat we zover zijn, moeten bedrijven echter eerst een toekomst omarmen waarin een product meerdere levenscycli kent.

Cockerill probeert grotere bedrijven daarvan te overtuigen, maar de uitgelezen kans ligt wat hem betreft bij startups. Zij zitten nog niet vast aan gigantische toeleveringsketens en bestaande verdienmodellen. Dat biedt mogelijkheden om sneller te schakelen en op kleinere schaal duurzame veranderingen door te voeren.

LEES OOK: Hoe het Nederlandse Hydraloop met een waterzuiveringsinstallatie voor thuis een van ’s werelds grootste problemen aanpakt