• De populariteit van schaken schoot in 2020 omhoog dankzij de coronapandemie en de Netflix-serie ‘The Queen’s Gambit.’
  • De opmars van schaken als e-sport is het meest opvallend. Topschakers worden gesponsord en krijgen e-sportcontracten van miljoenen dollars.
  • Sommige topschakers vinden dat de recente populariteit afbreuk doet aan de essentie van het spel.

Het werd het best bekeken schaaktoernooi aller tijden. 

Afgelopen februari keken maar liefst 7,5 miljoen mensen naar PogChamps3, een schaaktoernooi van een week. Dat was te volgen via een livestream op videoplatform YouTube en streamingplatform Twitch voor games.

De spelers waren echter geen grootmeesters of wonderkinderen: het waren beroemdheden die fan zijn van schaken. 

Onder hen rapper Logic, YouTuber MrBeast, acteur Rainn Wilson en nog zo wat sterren van platforms als Twitch en YouTube.

Op het hoogtepunt trok het evenement zo'n 375.100 mensen die tegelijk op Twitch keken hoe de Canadese gamer xQc en de Spaanse YouTuber elrubiusOMG het tegen elkaar opnamen, aldus eSports Charts.

Screenshot 2021 03 10 at 16.30.41
Van links naar rechts: Internationale meester Levy Rozman, Logic, Tubbo, en grootmeester Hikaru Nakamura na de match tussen Logic en Tubbo. Chess.com/Twitter

De match werd becommentarieerd door schaakgrootmeesters en streamers die kort daarvoor door e-sportorganisaties waren gecontracteerd voor honderdduizenden dollars. 

Schaken populair door corona en The Queen's Gambit

Schaken staat volop in de belangstelling dankzij de coronapandemie die het uitproberen van nieuwe hobby's heeft gestimuleerd; en natuurlijk door de extreem populaire Netflix-serie The Queen's Gambit.

De opkomst van schaken via internet heeft het bereik van het spel fors verhoogd. E-sportbedrijven contracteren zowel profschakers als beroemdheden om de sport te promoten.

Zo tekende e-sportsbedrijf TSM een contract met de vijfvoudige nationale schaakkampioen van de VS Hikaru Nakamura, terwijl het e-sportsfirma Counter Logic Gaming een deal sloot met grootmeester Qiyu Zhou, beter bekend onder het pseudoniem akaNemsko.

Een ander e-sportsbedrijf, Cloud9, strikte de 21-jarige grootmeester Andrew Tang; en de firma Envy tekende een contract met de zusjes Alexandra en Andrea Botez.

Hikaru Nakamura seen streaming on Twitch on March 2, 2021.
De Amerikaanse schaakkampioen Hikaru Nakamura op e-sportsplatform. Twitch,Twitch/GMHikaru

Grote bedrijven zijn ook ingestapt als sponsor. Nakamura en de schaakmeester Levy Rozman (die het pseudoniem GothamChess voert) tekende dit jaar contracten met het sportdrankmerk G-Fuel.

Potentieel van schaken is online heel groot

In de wereld van de e-sports, waar spelers via platforms op internet wereldwijd met elkaar in contact komen, is schaken een relatief nieuw segment. Maar het gaat wel om een domein met een groot potentieel: wereldwijd zijn zo'n 600 miljoen schakers actief, volgens oudere peiling van YouGov-Agon uit 2012.

De omvang van e-sportsindustrie bereikte in 2020 een niveau van 1 miljard dollar. Aan prijzen voor topspelers werd 113 miljoen dollar uitgegeven, aldus de internationale Esports Federation.

In de schaakwereld worden al decennialang professionele toernooien georganiseerd, maar toernooien via e-sportsplatforms bestaan nog niet zo lang. 

Begin deze maand werd een schaakvariant van 'Twitch Rivals' georganiseerd, waarbij amateurs teams vormden met professionele schakers in een toernooi met een hoofdprijs van 35.000 dollar.

"Er zijn nog geen speciale divisies in de e-sportwereld voor schaken, maar dat zou natuurlijk wel cool zijn," zegt grootmeester Tang tegen Insider. "Daar wordt wel over gesproken, hoorde ik."

Andrew Tang
Grootmeester Andrew Tang. Cloud9/YouTube

Professionele schakers verdienen eindelijk geld

De contracten met e-sportbedrijven voor spelers zoals Nakamura, Tang en de zusjes Botez hebben ervoor gezorgd dat er meer mogelijkheden zijn voor professionele schakers om geld te verdienen.

"Dit soort spelers heeft vrij snel de mogelijkheid gekregen om meer dan een ton per jaar te verdienen en vaak pakt dat zeer goed uit", zegt Danny Rensch van de schaaksite Chess.com tegen Insider. "Het is een enorm teken van waardering, echt geweldig."

In de klassieke schaakwereld is het traditioneel zelfs voor topspelers niet heel makkelijk om een redelijk inkomen te verdienen met schaken. Daar komt bij dat schaken op het hoogste niveau zeer intensieve studie vergt en de middelen om de wereld rond te reizen om toernooien te bezoeken.

De opkomst van schaken via internet met live streaming heeft het echter makkelijker gemaakt om rond te komen als schaakspeler. In deze nieuwe wereld zijn de ratings van spelers minder belangrijk, en kan de persoonlijkheid van spelers een groter gewicht in de schaal leggen.

Wereldkampioen Magnus Carlsen is al geruime tijd het publieke uithangbord van de schaaksport, maar gezichten uit de e-sportwereld zoals Nakamura, Rozman en de zusjes Botez dragen fors bij aan de toenemende populariteit van schaken via internet.

"De zusjes Botez blijven zeker belangrijk als gezichten van de entertainment community op platforms zoals Twitch YouTube", zegt Andrew Peterman van e-sportsbedrijf Envy tegen Insider.

Andrea and Alexandrs Botez
Andrea en Alexandra Botez. Envy Gaming

Een industrie waar miljoenen in omgaat

Hoewel e-sportsteams en bedrijven in schaken een solide verdienmodel zien, is het lastig om de waarde van de schaakindustrie te kwantificeren. 

"Ik heb werkelijk geen idee", bekent topman Rensch van de site Chess.com, op de vraag of hij een schatting kan maken van de waarde van de schaakindustrie. "Het is echt een grote industrie." 

Om een idee te geven: de Play Magnus Group, het schaakentertainmentbedrijf van wereldkampioen Carlsen, haalde 30 miljoen dollar op bij de beursgang afgelopen oktober. Dit bedrijf wordt nu gewaardeerd 152 miljoen dollar.

World chess champion Norway's Magnus Carlsen poses with the FIDE world chess championship trophy after beating challenger, US player Fabiano Caruana (not pictured) in the tie-break matches of the 2018 World Chess Championship in London on November 28, 2018. - Three-time defending chess champion Magnus Carlsen on Wednesday successfully defended his world title after demolishing US hopeful Fabiano Caruana in a winner-take-all finale. (Photo by Tolga AKMEN / AFP) (Photo credit should read TOLGA AKMEN/AFP via Getty Images)
Anya Taylor-Joy uit "The Queen's Gambit" en grootmeester Magnus Carlsen. Netflix/TOLGA AKMEN/AFP

'Een eeuwigdurende strijd'

Hoewel veel streamers en sponsoren schaken overduidelijk als een e-sport kwalificeren, zijn sommigen het daar niet mee eens. 

Algemeen secretaris Boban Totovski van de International Esports Federation zegt tegen Insider dat de federatie schaken niet als een e-sport beschouwt. "Schakers zijn geen gamers of e-sportatleten", aldus Totovski. "Virtueel fietsen wordt gedaan door fietsers op een virtueel platform en niet door gamers. En datzelfde geldt voor schaken."

Ook sommige grootmeesters en schaakdeskundigen gruwen van de "e-sportificatie" van schaken en zien het als een deconfiture van het 1.500 jaar oude spel. 

"Dit is gewoon vreselijk", twitterde de Russische grootmeester Yan Nepomniachtchi tijdens PogChamps3. Nepomniachtchi noemde het "popcornvulling die elke echte schaakinhoud vervangt en verdringt."

Het meest recente drama draait om een nieuwe schertsopening van Carlsen en Nakamura tijdens een online match, de Bongcloud, waar een speler direct na aanvang de positie van zijn koning verzwakt.

De Bongcloud bewoog de voorzitter van de Internationale Schaakfederatie Emil Sutovsky ertoe in een tweet te citeren uit de gedragscode van de schaakbond: "De spelers zullen niets ondernemen dat het schaakspel in diskrediet brengt", schreef hij.  

Ook de Britse schaakgrootmeester Nigel Short, noemde de Bongcloud "een belediging van het schaken."

Andere prominenten verwelkomen de bredere aandacht voor schaken juist. "Doordat ons spel zo gecompliceerd is, is er behoefte aan het spelelement en zulke evenementen maken het schaken op een leuke manier toegankelijk voor iedereen", twitterde de Armeense grootmeester Levon Aronian vorige maand. 

Tegenover Insider prijst de 21-jarige grootmeester Tang het e-sporttoernooi PogChamps3. Volgens Tang halen sommige grootmeesters nog steeds hun neus op voor nieuwere, snellere schaakformats zoals bullet, rapid en blitz. 

"Dit is al heel lang een strijd binnen de schaakgemeenschap", zegt hij. "Maar gelet op de toenemende populariteit van online schaken, is dit een achterhoedegevecht."

LEES OOK: Disney intensiveert strijd met Netflix: meer Marvel en Star Wars op Disney Plus – en prijs streamingdienst stijgt naar €8,99 per maand in Europa