Nu de Russische invasie van Oekraïne lijkt te stokken, richt de Russische president Vladimir Poetin zijn woede op Russische inlichtingendiensten.

De inlichtingendiensten en militaire staf hebben Poetin volgens experts en analisten het idee gegeven dat Oekraïense burgers nauwelijks verzet zouden bieden en dat er een netwerk van loyale mensen zou ontstaan die bereid zijn een door het Kremlin geïnstalleerde marionettenregering te steunen.

Maar in plaats daarvan stuitte Rusland op fel verzet vanuit alle lagen van de Oekraïense samenleving, waardoor het Russische dodental snel oploopt en de invasie stokt.

De binnenlandse veiligheidsdienst FSB, die ooit onder leiding stond van Poetin zelf, krijgt de schuld in de schoenen geschoven. 

Afgelopen week heeft Poetin twee FSB-directeuren van het vijfde directoraat onder huisarrest geplaatst, Sergei Beseda en zijn plaatsvervanger, zo zegt onderzoeksjournalist Andrei Soldatov tegen Insider.

Ook is de contraspionageafdeling van het Russische leger een onderzoek begonnen naar mogelijke informanten en buitenlandse agenten binnen het vijfde directoraat van de FSB, zo vertellen bronnen tegen Soldatov. 

"Wat we nu in Moskou zien is wanhoop vanwege het gebrek aan politieke steun in Oekraïne voor de invasie", zegt Soldatov. Volgens hem waren de onder huisarrest geplaatste FSB-directeuren verantwoordelijk voor politieke ontwrichting en het opbouwen van lokale netwerken die de invasie van Oekraïne zouden steunen.

Volgens Soldatov staan westerse inlichtingenrapporten vol met details over de militaire opbouw, de plannen en de vastgelopen campagne. Daarom denkt het Kremlin dat de FSB is geïnfiltreerd door buitenlandse spionnen die informatie doorspelen aan het Westen.


Het hoofdkwartier van de Russische inlichtingendienst FSB in Moskou. Foto: ALEXANDER NEMENOV/AFP via Getty Images

Soldatov zegt dat er in Rusland militaire afdelingen voor contraspionage zijn die nu nauwlettend de activiteiten van de FSB in de gaten houden. Dat komt er volgens de onderzoeksjournalist op neer dat "ze op zoek gaan naar mollen, omdat militaire contraspionage draait om het opsporen van westerse spionnen."

"En dat is heel logisch, omdat veel mensen in Moskou zich afvragen waarom de Amerikaanse inlichtingen zo goed zijn."

Soldatov zegt dat het tot de verantwoordelijkheid van het vijfde directoraat hoort om contact te onderhouden met de CIA, dus dat is de eerste plek om op zoek te gaan naar westerse spionnen." 

Het Kremlin houdt in het openbaar vol dat de militaire operatie volgens plan verloopt. De woordvoerder van Poetin, Dmitry Peskov, zei dinsdag in een interview met CNN dat de bewering dat Rusland op een snelle overwinning had gerekend niet klopt. Volgens hem is Rusland nooit van plan geweest om Oekraïne te bezetten, maar alleen om het leger uit te schakelen. 

Maar volgens Rusland-expert Ruth Deyermond van Kings College London vertelt het huisarrest van de twee FSB-directeuren een ander verhaal. 

"Wat het Kremlin in het openbaar ook zegt, we weten dat Poetin in werkelijkheid een aantal mislukkingen ziet in de oorlog. Ook wijst het huisarrest er op dat hij niet bereid is daarvoor de schuld op zich te nemen", zegt ze tegen Insider.

"Als de oorlog net zo moeizaam verloopt als nu het geval is, zullen waarschijnlijk meer hoge medewerkers van de inlichtingendienst en hoge militairen gestraft worden. Wat dat betekent voor zijn steun op de lange termijn onder deze belangrijke groepen binnen de staat is niet duidelijk." 

De oorzaak van de Russische problemen ligt bij een grove onderschatting van Oekraïne en de angst om Poetin tegen te spreken, zegt Soldatov.

"Het probleem is dat ze ervan uitgingen dat Oekraïne geen echt functioneel staatsapparaat heeft opgebouwd", legt Soldatov. "Ze waren erg cynisch over de capaciteiten van Oekraïne en dachten dat het land absoluut niet functioneerde."

Dat bleek ook uit de speech van Poetin aan de vooravond van de invasie, waarin hij de Oekraïense president Volodimir Zelenski een drugsverslaafde noemde en zei dat er geen nationale Oekraïense identiteit bestond. 

"Dat komt helemaal overeen met de minachting die Poetin van begin af aan heeft getoond voor Oekraïne, dat heeft hij aan iedereen binnen de inlichtingendiensten duidelijk gemaakt", zegt Soldatov. "Dus ik denk dat het heel moeilijk of zelfs onmogelijk was om zijn standpunt over Oekraïne tegen te spreken."

Lees meer over de oorlog in Oekraïne: