- De nucleaire dreigementen van de Russische president Poetin hebben een nieuwe lading gekregen door de annexatie van vier regio’s in Oekraïne.
- Volgens een Amerikaanse politicoloog is het hoofddoel van Poetin om westerse landen bang te maken, zodat ze de wapensteun aan Oekraïne beperken.
- Dit moet het pad effenen voor onderhandelingen die de facto uitmonden in een oplossing die Poetin als een overwinning kan presenteren.
- Lees ook: Futuroloog die val van Berlijnse muur voorspelde, schetst twee scenario’s hoe de oorlog in Oekraïne kan aflopen
Met de afgelopen vrijdag aangekondigde annexatie van vier regio’s in het oosten van Oekraïne heeft de Russische president Vladimir Poetin de inzet van oorlog flink verhoogd: als Oekraïne in deze regio’s grondgebied herovert, behoudt Rusland zich het recht om met alle middelen terug te slaan. In theorie zou dat ook met tactische nucleaire wapens kunnen.
De dreigingen die Poetin hierover heeft uitgesproken, maken veel discussie los in het Westen. Veel militaire en politieke experts denken nog steeds dat het risico van een nucleaire oorlog zeer klein is.
“Poetin moet nog flink wat stappen zetten om het Westen ervan te overtuigen dat hij serieus is over nucleaire escalatie”, zegt de Amerikaanse politicoloog Paul D’Anieri van de University of California tegen Insider. D’Anieri is auteur van het boek ‘Ukraine and Russia: From Civilized Divorce to Uncivil War’.
De afgelopen weken hebben Poetin en de voormalige Russische president Dmitri Medvedev de nucleaire retoriek flink opgevoerd. Ook heeft het Kremlin 300.000 reservisten opgeroepen om de troepen in Oekraïne te versterken, en heeft het de Oekraïense regio’s Donetsk, Loehansk, Cherson en Zaporizjana na het houden van schijnreferenda ingelijfd bij Rusland.
Hiermee heeft Poetin voor zichzelf de scenario's waarin hij zichzelf tot winnaar kan uitroepen flink beperkt, aldus D'Anieri. "Het oproepen van de reservisten heeft van deze oorlog een conflict gemaakt dat Poetin niet meer mag verliezen. Dat verhoogt het risico dat hij een drastische stap zet, zoals het gebruik van nucleaire wapens."
Oekraïne neemt nucleair dreigement van Poetin serieus
In Oekraïne zelf worden de nucleaire dreigementen van Poetin als zeer serieus gepresenteerd. Adjunct-directeur Vadum Skibitsky van de Oekraïense militaire inlichtingendienst sprak tegenover de Britse krant The Guardian van een "zeer hoge waarschijnlijkheid" dat Rusland op enig moment een tactisch nucleair wapen inzet. "Waarschijnlijk zullen ze mikken op locaties bij de frontlinies waar zich veel [militair] personeel en materiaal bevindt. Om dat te stoppen hebben we niet alleen luchtafweersystemen nodig, maar ook antiraketsystemen."
Oekraïne heeft nog geen geloofwaardig bewijs kunnen leveren dat er serieuze intenties zijn vanuit Rusland om nucleaire wapens in te zetten. Maar het gaat hier ook om een enigszins paradoxaal ogend psychologisch gevecht: Oekraïne wil méér wapensteun van de VS en andere landen in de conventionele strijd en gebruikt de nucleaire dreiging van Rusland als argument om meer geavanceerde wapensystemen te krijgen. Omgekeerd wil Poetin westerse landen daar juist van weerhouden met zijn nucleaire dreigementen.
"Poetin gokt erop dat het Westen het risico van nucleaire escalatie wil vermijden en druk gaat uitoefenen op Oekraïne om te onderhandelen over een oplossing die de facto een overwinning voor Rusland is. Zijn inschatting is daarbij dat hij atoomwapens kan inzetten tegen Oekraïne, zonder dat het Westen zou terugslaan met een nucleaire vergelding tegen Rusland", zegt politicoloog D'Anieri tegen Insider.
De voormalige Amerikaanse ambassadeur bij de VN, Kurt Volker, formuleert deze strategie van Poetin tegenover CNN als volgt: "Wat hij probeert met de nucleaire retoriek is allerlei dreigementen richting Europa slingeren, om vervolgens te zeggen: 'Oké, laten we onderhandelen. En laat mij houden wat ik heb ingepikt."
Volker denkt dat Poetin zich hierbij als eerste zal richten op Frankrijk en Duitsland om de westerse eenheid te breken. Deze twee landen zijn in verhouding tot hun economische gewicht zeer terughoudend geweest met wapensteun aan Oekraïne. Ook lijken de Franse president Macron en de Duitse bondskanselier Scholz het meest gevoelig voor het argument dat Poetin geen 'gezichtsverlies' mag lijden.
De westerse wapensteun, waarbij de Verenigde Staten een cruciale rol spelen, is momenteel juist een onmisbare troef voor Oekraïne en heeft het land enorm geholpen op het slagveld. De herovering van de strategisch belangrijke stad Lyman door het Oekraïense leger afgelopen zaterdag is daarvan het meest recente voorbeeld.
Volgens voormalig CIA-directeur John Brennan probeert Poetin momenteel echter alles op alles te zetten om landen in West-Europa zenuwachtig te maken, zodat ze gaan aansturen op onderhandelingen tussen Rusland en Oekraïne.
Brennan acht het in dit verband het meest waarschijnlijk dat Rusland achter de recente explosies van de Nord Stream-gasleidingen in de Oostzee zit. "Het is een signaal richting Europa dat Rusland ook buiten de grenzen van Oekraïne kan toeslaan. Dus wie weet wat z'n volgende stap wordt", zegt Brennan tegen CNN.
Biden heeft Rusland gewaarschuwd voor 'catastrofale gevolgen' van nucleaire escalatie
De Amerikaanse president Joe Biden heeft de Russische uitlatingen over het gebruik van nucleaire wapens publiekelijk veroordeeld.
De Amerikaanse regering heeft het Kremlin ook gewaarschuwd voor catastrofale gevolgen, als Rusland als eerste land sinds het eind van de Tweede Wereldoorlog gebruik maakt van nucleaire wapens.
Niettemin heeft Poetin met zijn nucleaire dreigementen volgens politicoloog D'Anieri wel een eerste doel bereikt: angst en verwarring zaaien bij de publieke opinie in het Westen. "Wat Poetin probeert, en waar hij waarschijnlijk redelijk goed in slaagt, is het manipuleren van gevoelens van onzekerheid. In het Westen zijn mensen bezorgder over wat er gaat gebeuren dan Poetin zelf."