De Russische president Vladimir Poetin is inmiddels 69 jaar oud. Dat is ouder dan een gemiddelde Russische man, voor wie volgens de laatste gegevens van de Wereldgezondheidsorganisatie de levensverwachting 68 jaar bedraagt. Hoelang kan de president nog in volle gezondheid aan de macht blijven?

Ondanks zijn imago van ‘sterke man’ zijn recent meerdere geruchten opgedoken dat Poetin ziek is. Zo zou hij regelmatig zijn bezocht door een team van artsen, waaronder een oncologisch chirurg gespecialiseerd in schildklierkanker.

Ook wordt er gespeculeerd dat Poetin de ziekte van Parkinson heeft. Dit naar aanleiding van video’s waarop Poetin bijvoorbeeld een tafel vastgrijpt tijdens een gesprek met een van zijn ministers. Op een andere video is te zien hoe de handen van de Russische president beven voorafgaand aan een gesprek met president Aleksandr Loekasjenko van Belarus.

Volgens de laatste geruchten zou Poetin lijden aan bloedkanker. Dat heeft een Russische oligarch gezegd. Poetin heeft door de ziekte veel problemen met zijn rug en onderging volgens de oligarch afgelopen oktober een operatie.

Het is dus voorstelbaar dat de Russische president ernstig ziek is en hem nog weinig tijd rest om Rusland te besturen. Het zou ook kunnen dat het geen ziekte is die hem nekt, maar dat hij vermoord wordt in bijvoorbeeld een paleiscoup.

Hoe dan ook: de dood van Poetin zou een behoorlijke shock voor de wereld zijn en gepaard gaan met een enorm machtsvacuüm in het Kremlin.

Business Insider besprak mogelijke scenario's voor wat er kan gebeuren als Poetin overlijdt met Hella Rottenberg van het kenniscentrum Raam op Rusland. Zij is slavist van opleiding en was onder meer correspondent in Rusland voor de Volkskrant.

Wat voor mechanismen treden er in werking als Poetin doodgaat?

Rottenberg: “Als een Russische president door ziekte of dood niet meer in staat is zijn functie uit te oefenen, wordt die vervangen door de premier. Momenteel is dat Michail Misjoestin. Drie maanden later volgen er verkiezingen. Dat staat in de grondwet.”

Wie zijn de meest voor de hand liggende opvolgers van Poetin als nieuwe president van Rusland?

“In een land dat zo lang geen vrije verkiezingen kent, kun je verwachten dat er achter de schermen een enorme machtsstrijd uitbreekt. De vraag is of er verkiezingen worden gehouden, wie er mogen meedoen en hoe ze worden gemanipuleerd.”

“Veel zal ook afhangen van hoe de situatie in Oekraïne verloopt. Stel dat het uitdraait op een nederlaag, bijvoorbeeld omdat het heel moeilijk blijkt om het veroverde gebied te behouden. Dat is goed mogelijk want de Oekraïners zullen zich niet neerleggen bij verovering van hun land. Rusland krijgt te lijden in het geval van een nederlaag. Dan zal het lastiger worden voor mensen uit de kring van Poetin om zijn plek in te nemen. Zij worden dan geassocieerd met het falen in Oekraïne.”

“Als je toch namen wil horen van mogelijke opvolgers - maar dat is heel speculatief - dan denk ik aan drie personen: de huidige premier Misjoestin, de secretaris van de veiligheidsraad Nikolaj Patroesjev en de burgemeester van Moskou Sergej Sobjanin.”

“Premier Misjoestin is vroeger ondernemer geweest in de computersector. Daarna is hij opgeklommen tot de directeur van Belastingdienst. Daar heeft hij veel zaken gemoderniseerd en geautomatiseerd. Hij is nu een paar jaar premier."

"Het voordeel van zijn positie is dat hij niet direct verantwoordelijk gehouden kan worden voor de oorlog in Oekraïne. Verder hoort hij tot de vertrouwelingen van Poetin. Hij zit in de Nationale Veiligheidsraad, dat is het veiligheidskabinet van Poetin waar de echte macht zit.”

"Een andere mogelijkheid is Nikolaj Patroesjev. Hij komt net als Poetin uit Sint-Petersburg en is een vertrouweling van de president. Hij is in zijn carrière het voetspoor van Poetin gevolgd en is lang de directeur geweest van de FSB [Federale Veiligheidsdienst van de Russische Federatie, red.]."

"Sinds 2008 is Patroesjev de secretaris van de Veiligheidsraad. Hij is een politieke havik en is anti-westers. De teksten die door Poetin worden geuit, klinken erg naar zijn ideeën. Hij denkt dat de VS erop uit is om Rusland te ondermijnen en kapot te maken en daarvoor Oekraïne als instrument gebruikt. Hij vindt dat Rusland zoveel mogelijk zelfstandig moet zijn, zich moet isoleren van het Westen en zich moet oriënteren op Azië."

"Dat soort denken maakt hem nu een heel machtige man, maar als de oorlog in een impasse raakt, is hij kwetsbaar."

"Dan heb je nog Sergej Sobjanin, de burgemeester van Moskou. Hij doet het als bestuurder goed. Eerder was hij de stafchef van de administratie van de president. Hij zit dicht bij de macht. Maar hij heeft ook een zelfstandige positie. Tijdens de coronapandemie heeft hij geprobeerd in Moskou zelfstandig beleid te voeren. Wat in zijn voordeel werkt, is dat hij niet met militairen of inlichtingsdiensten verbonden is, dus hij kan niet verantwoordelijk gehouden worden voor de situatie in Oekraïne. Maar dat is ook het nadeel, want de macht ligt bij de inlichtingendiensten. Daarom is het de vraag of hij kans maakt."

"Op het moment dat een autocraat verdwijnt, liggen alle opties open. Poetin heeft in de loop der tijd zoveel potentiële concurrenten uitgeschakeld dat er onmiddellijk een machtsstrijd zal uitbreken tussen verschillende sectoren van de elite, waarvan de uitkomst niet te voorspellen valt."

Wat gebeurt er met het politieke krachtenveld, blijven siloviki en oligarchen de macht houden?

"Een nieuw machtselement is moeilijk te voorzien. Er zijn geen politieke partijen die daadwerkelijk iets voorstellen, er zijn geen politici die naar voren kunnen treden, er zijn geen vakbonden die een georganiseerde massa kunnen vormen. Het parlement functioneert als een applausmachine, rechters zijn instrumenten van de politiek, in de regio’s zitten gouverneurs benoemd door het Kremlin."

"Het is een platte maatschappij geworden. Mensen zoals oligarchen en siloviki zijn in een positie waarin ze in zo'n machtsstrijd iets kunnen doen."

Kunnen de verbannen oligarch Chodorkovski of oppositieleider Navalny aan de macht komen?

"Dat lijkt mij heel onwaarschijnlijk. Toen Navalny in januari vorig jaar terugkeerde uit Duitsland, steeg zijn populariteit. Maar dat is zelfs toen niet boven de 5 procent gekomen. Dat zegt natuurlijk niet veel in een land waar je niet vrij campagne mag voeren. Maar door de massa wordt hij gezien als iemand die de macht van Rusland zal ondermijnen en naar de pijpen van het Westen zal dansen."

"In een stabiele situatie zie ik niet dat men de kans geeft aan Navalny. In een situatie van chaos zal men een sterke man zoeken die weer orde schept. Ik denk niet dat Navalny degene is die als de sterke man wordt gezien."

"Chodorkovski wordt niet vertrouwd, niet door de bevolking en niet door de machthebbers."

Hoe zou Poetin dood kunnen gaan? Is hij mogelijk ziek?

"Er zijn geruchten, en meer kan ik er ook niet over zeggen."

LEES OOK: Oorlog in Oekraïne voor einde van het jaar voorbij en val van Poetin in de maak, zegt baas Oekraïense inlichtingendienst