Veel Nederlanders doen het, even wat geld lenen voor de aankoop van een auto of voor een lekkere vakantie. De rentes voor zulke leningen kunnen enorm oplopen. Tussen de goedkoopste en duurste aanbieding zit zo’n 10 procentpunt verschil.
Hoe zit de markt voor persoonlijke leningen en consumptieve kredieten in elkaar en hoe kun je veelvoorkomende financiële valkuilen voorkomen?
“Grofweg één op de vijf Nederlanders heeft een persoonlijke lening en of één meer consumptieve kredieten”, zegt marktexpert Arno Baas van online consumentenadviseur Pricewise. Uit cijfers van De Nederlandsche Bank blijkt dat deze markt bijna 20 miljard euro groot is. De gemiddelde Nederlander heeft dus bijna 1.200 euro aan particuliere schulden, naast eventuele hypotheekleningen.
Nederlanders lenen dus niet alleen voor de aankoop van een huis, waarbij het huis het onderpand is. Ze lenen ook zonder onderpand. Dat kan dus zijn via roodstand, creditcards of een doorlopend krediet. Maar daarnaast kun je ook lenen voor specifieke, persoonlijke doelen.
Een persoonlijke lening is doorgaans een lening met een vaste looptijd en een vaste rente. Business Insider keek naar de persoonlijke leningenmarkt en sprak met experts van Pricewise en financiële vergelijker Moneywise.
Waarom sluiten mensen een persoonlijke lening af?
"De aankoop van een auto, lenen voor een verbouwing en aflossen van een verzameling kleine schulden": dat is de top drie ", zegt Arno Baas van Pricewise. Hij voegt toe dat het vaak ook om een mix gaat. Mensen willen bijvoorbeeld verbouwen en lenen een beetje extra voor een vakantie.
Jeroen Wolfsen, directeur en oprichter van vergelijkingssite Moneywise, herkent de top drie. "De auto, de verbouwing. Maar ook gaten dichten en dure consumptieve leningen oversluiten in één persoonlijke lening, komt regelmatig voor." Bij dat laatste gaat het bijvoorbeeld om schulden bij online winkelbedrijven als Wehkamp en Otto met rentes die oplopen tot 14 procent. Dergelijke leningen worden dan overgesloten in één persoonlijke lening met een lagere rentepercentage.
Een recente trend volgens Wolfsen is dat mensen bij de aankoop van een huis een persoonlijke lening afsluiten. "De leenregels voor hypotheken zijn strenger. Je moet eigenlijk meer eigen geld meenemen. Mensen lossen dit steeds vaker op door een persoonlijke lening op te nemen als ze geen spaargeld hebben, of dat spaargeld niet willen aanspreken. Best absurd eigenlijk."
LEES OOK: Waarom een persoonlijke lening in plaats van een hypotheek meestal NIET logisch is – maar soms toch wel handig
Hoe groot zijn de renteverschillen?
Consumptieve kredieten kennen een wettelijke maximumrente van 14 procent. Diverse winkelbedrijven gaan op dat maximum zitten, zegt Baas.
In de markt voor persoonlijke leningen, met een vaste looptijd en een vaste rente, lijkt de concurrentie groter. Maar daar lopen de tarieven uiteen tussen ongeveer 4 procent en ruim 11 procent, volgens Pricewise. Kijken en vergelijken is dus erg belangrijk, zeggen Pricewise en Moneywise.
Wat het vergelijken ingewikkelder maakt, is dat veel aanbieders adverteren met 'vanaf rentes'. Afhankelijk van een risico-inschatting van de lener, kunnen er nog allerlei opslagen bijkomen. De lening met een rente 'vanaf 4 procent', blijkt uiteindelijk 6 of 7 procent te kosten als je hem wilt afsluiten. Toch zijn er ook voordelige leningen zonder vanaf-rentes te vinden.
Hoe wordt de rente bepaald?
Het is lastig te achterhalen waarom je een bepaald rentetarief krijgt aangeboden, menen zowel Pricewise als Moneywise. Zij spreken over een black box: je toetst een aantal kenmerken in van een de lener en 'floep' er komt een renteaanbod uit. Meestal wordt dat door een computeralgoritme bepaald, maar het is onduidelijk hoe dat precies werkt.
De variabelen die verschillende aanbieders invoeren, zijn in hoofdlijnen bekend: heb je een vaste baan of ben je ondernemer, wat is je vaste en variabele inkomen, in welke wijk woon je, welke lopende schulden heb je, wat zijn je woonlasten, heb je of had je betaalachterstanden hebt en wat is je leenervaring?
Leenervaring? Ja, als je eerder schulden had en die netjes hebt afgelost kan dat in je voordeel werken. Stel je hebt nooit geleend, dan heb je geen 'trackrecord'. Je hebt nooit laten zien dat je je afspraken netjes kan nakomen. Een zuinige houding kan in je nadeel werken. Hoe al die factoren precies uitwerken op het tarief, is niet transparant.
Leeftijd speelt overigens ook een rol, en kan er zelfs toe leiden dat je helemaal niet kan lenen.
Kun je als oudere nog een persoonlijke lening afsluiten?
Verschillende aanbieders hanteren een maximale leeftijd waarop je de persoonlijke lening moet hebben afgelost. Dus ze gaan er bijvoorbeeld van uit dat je op 75-jarige leeftijd de lening moet hebben afgelost. Ben je 65 dan kun je maximaal nog tien jaar lenen, ben je 70 dan maximaal vijf jaar. Andere aanbieders zeggen dat ze geen cliënten ouder dan 60 toelaten.
Gepensioneerde mensen kunnen doorgaans heel duidelijk laten zien welk inkomen ze de komende jaren hebben. "Aan de andere kant is de sterftekans een risico dat wordt meegenomen", zegt Arno Baas van Pricewise.
Persoonlijke leningen kennen vaak geen onderpand, het zijn zogenaamde 'blanco kredieten'. Financiers willen niet afhankelijk zijn van de nalatenschap van een lener. Dat geeft te veel onzekerheid.
Wolfsen van Moneywise zegt hierover: "Het verschilt erg per instelling maar de maximum leeftijd ligt doorgaans tussen de 60 en 70 jaar."
Wat kun je maximaal lenen?
Via de site van Pricewise of via de site van Moneywise kun je met een calculator een aardige indicatie krijgen van het bedrag dat je zou kunnen lenen. Dit verschilt individueel en het inkomen en de leeftijd spelen een belangrijke rol.
De leennormen voor verantwoorde kredietverlening zijn uitgewerkt in de gedragscodes van brancheorganisaties zoals de Vereniging van Financieringsondernemingen in Nederland (VFN) en de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB).
Er is een Gedragscode consumptief krediet. De Autoriteit Financiële Markten (AFM) handhaaft de normen.
Wat is een gebruikelijke looptijd voor persoonlijke leningen?
"Wij werken vaak met looptijden van vijf jaar en maximaal tien jaar", zegt Jeroen Wolfsen van Moneywise.
Vanaf 1 mei 2019 wordt de looptijd van een doorlopend krediet beperkt tot maximaal vijftien jaar. Dit gebeurt mede op verzoek van de Autoriteit Financiële Markten. De Vereniging van Financieringsondernemingen hanteert in de gedragscode straks ook die maximumduur.
Voor autoleningen hanteert Pricewise bij voorkeur een maximum looptijd van vijf jaar. Marleen Ottenhof, adviseur consumptief krediet bij Pricewise, zegt hierover: "Je kan maar beter van de schuld af zijn, tegen de tijd dat je de auto weer verkoopt." Voor bijvoorbeeld verbouwingen zijn looptijden van tien jaar gebruikelijker.
Maakt het uit bij wie je een (auto)lening afsluit?
Misschien spelen reclameslogans over lenen tegen nul procent rente voor de aankoop van een auto nog door je hoofd. Die boodschappen hoorde je jarenlang op radio en tv. Maar een auto kopen met een lening tegen nul procent is sinds 2016 niet meer mogelijk.
Op aandringen van de AFM stopten autoimporteurs met die aanbiedingen. Het leek met nul procentleningen alsof geld lenen geen verplichtingen met zich meebrengt. Een verkeerd signaal volgens de financiële waakhond.
De ervaring bij Pricewise leert dat consumenten vaak duurder af zijn met een lening via de autodealer. "Ondanks ogenschijnlijk mooie aanbiedingen, zoals fifty-fifty deals van dealers waarbij de helft van de aankoop in de vorm van een lening wordt gegoten", zegt Arno Baas.
Loont het om te shoppen?
De persoonlijke leningenmarkt is onoverzichtelijk. Dat is ook de reden dat er een markt is voor prijsvergelijkers. Zij verdienen geld met informatieverstrekking en met het bemiddelen tussen consumenten en aanbieders. Welke valkuilen zien Pricewise en Moneywise op de leningenmarkt?
"Consumenten zijn vaak gemakzuchtig, ze doen liever weinig onderzoek. Ze willen die auto, kijken even naar het maandbedrag. Oké, doen", schetst Jeroen Wolfsen. "Maar dat is niet verstandig. Je kunt veel geld besparen door onderzoek te doen."
Arno Baas van Pricewise herkent dat. "Veel mensen gaan niet verder dan hun eigen, vertrouwde bank. En laten sommige banken nu juist de hoogste tarieven voor persoonlijke leningen rekenen."
Geld lenen, kost geld, dat is nu eenmaal zo. Maar gemakzucht kan extra geld kosten.
Is het handig om extra te lenen tegen een lagere rente?
Meer lenen dan nodig is om een lagere rente te krijgen, is een bekende instinker volgens Wolfsen. Het is een leuk trucje van adviseurs. "Leent u toch 10.000 euro meer, het scheelt nauwelijks in de maandelijkse kosten en door een hogere lening te nemen krijgt u een lager rentepercentage."
Het percentage is misschien lager, de maandelijkse last wordt hoger.
Kun je boetevrij aflossen?
Een persoonlijke lening aangaan die je niet de mogelijkheid biedt boetevrij af te lossen, kun je beter laten. "Uiteindelijk wil je zo snel mogelijk van een lening af. Stel je hebt een meevaller, dan wil je ook lekker kunnen aflossen en niet nog eens vijf of tien jaar aan een lening vastzitten", zegt Baas.
"Onverstandig is om langer te lenen dan de levensduur van het product wat je koopt", stelt Wolfsen. Een bekend voorbeeld is de auto. Als je ervan uitgaat dat je vijf jaar in een auto gaat rijden en je neemt een lening voor tien jaar, dan sleep je straks nog een schuld achter je aan. De auto is weg en je moet nog steeds rente en aflossing betalen.
Consumptief krediet of een persoonlijke lening?
Het stapelen van kleine kredieten is ook een bekende misser, noemt Baas. Hier een consumptief kredietje, daar een lening, een schuld bij een winkelbedrijf.
Het heeft drie nadelen, meent Baas. Je mist het overzicht, je betaalt op één of meer kredieten waarschijnlijk de hoofdprijs, namelijk 14 procent rente. Het derde nadeel is dat je als je een hypotheek wilt afsluiten, je opeens veel minder kan lenen.
Stuit de bank bij het Bureau Krediet Registratie (BKR) op allerlei schulden, dan hakt dat erin, ziet Wolfsen. "Elke 15.000 euro aan consumptief krediet of persoonlijke leningen, scheelt 75.000 euro in de maximale hypotheeksom."
Baas adviseert schulden het liefst te bundelen bij een organisatie die is aangesloten bij de VFN. De Vereniging van Financieringsondernemingen. Het tarief is vast lager, je houdt overzicht en je leent bij een vertrouwde partij.
Sowieso adviseert Baas op te passen met doorlopende kredieten. "Onze stelregel 1 is: leen niet. Regel 2: als je al leent, doe het dan zo verantwoord en voordelig mogelijk." De toegestane maximale rente is maar liefst 14 procent en aanbieders van consumptieve kredieten gaan vaak doodleuk op dat hoge percentage zitten.
Als je moet lenen, dan is een persoonlijke lening met een vast maandbedrag tegen een lage rente en goede voorwaarden, vaak beter. Baas: "Wij pleiten ervoor dat als je leent, je ook altijd wat eigen geld inbrengt. Maak een mix van spaargeld en een lening bij de aankoop. Je moet in je portemonnee blijven voelen wat je doet.
Is het handig om te lenen bij familie en vrienden?
Als je hoort van de rentes die met consumptieve kredieten en persoonlijke leningen gepaard gaan, is het dan niet handiger om een beroep te doen op familie of vrienden? De spaarrentes zijn extreem laag. Als je samen iets kunt afspreken, schiet je er allebei mee op. De spaarder meer rente, jij betaalt een relatief laag tarief.
Toch moet je wel voorzichtig zijn, meent Baas van Pricewise: "Het emotionele effect moet je niet vergeten." Zolang je netjes betaalt is iedereen blij. Maar als het even tegenzit en er betalingsachterstanden ontstaan, zet je niet alleen geld maar ook de persoonlijke relatie op het spel. "Ik zou zelf liever niet lenen van familie of vrienden."
Wolfsen ziet mooie vormen van leningen in familieverband. Bijvoorbeeld tussen ouders en kinderen rond de aankoop van een huis. Afspraken heel goed vastleggen blijft belangrijk. Hij ziet ook wel grenzen aan de leenmogelijkheden. "Ouders willen misschien best helpen met de aankoop van een huis, maar lenen voor de aankoop van een nieuwe auto, daar zijn minder ouders voor te porren."