Wie via zijn of haar werkgever individueel geoormerkt vermogen opbouwt voor pensioen, moet een uitkeringsproduct bij een verzekeraar kiezen als het pensioen in zicht komt.

Het meest bekend zijn verzekeringsproducten die maandelijks een vaste uitkering bieden, ter aanvulling van de AOW-uitkering van de staat. Het opgebouwde vermogen wordt hierbij gekoppeld aan de rentestand op het moment dat het uitkeringsproduct ingaat.

Maar sinds enkele jaren kun je ook kiezen voor een product waarbij je het opgebouwde vermogen deels blijft beleggen na pensionering. De uitkering is dan mede afhankelijk van het beleggingsresultaat. Hiermee kun je in principe een hogere uitkering krijgen, maar de uitkering kan jaarlijks enigszins schommelen, afhankelijk van de behaalde beleggingsresultaten. Dit wordt een variabel pensioen genoemd.

Een pensioenuitkering op basis van een variabel pensioen wordt nog niet heel vaak gekozen. In een blog hierover geeft directeur Jeroen Wolfsen van de financiële vergelijker Moneywise aan dat minder dan 10 procent van de gepensioneerden voor een variabele pensioenuitkering kiest. Toch kan een variabel pensioen in bepaalde gevallen best interessant zijn.

We nemen hieronder de belangrijkste dingen door die je moet weten over een variabel pensioen.

1. Vast en variabel uitkeringsproduct voor pensioen: wat is het verschil?

Een vast pensioen houdt een vaste uitkering in. De hoogte daarvan wordt bepaald op het moment van pensionering en is afhankelijk van de rekenrente. Dit biedt zekerheid over de hoogte van de pensioenuitkering. Maar het moment waarop je met pensioen gaat, kan heel bepalend zijn voor de uitkering voor de rest van je leven.

Als de rente op het moment van pensionering relatief laag staat, ontvang je in de jaren daarna ook een wat lagere vaste uitkering. Een hogere rente op het moment van pensionering levert een hogere vaste uitkering op. Je moet hierbij dus een beetje geluk hebben, zoals je hier kunt lezen.

Bij een variabel pensioen wordt het opgebouwde vermogen nog steeds deels belegd, als de uitkering ingaat. De uitkering wordt jaarlijks opnieuw bepaald door de verzekeraar die het pensioen uitkeert. Hoe hoog de uitkering uitvalt, is afhankelijk van het beleggingsresultaat, dus het rendement van aandelen en obligaties. Maar ook van zaken als de sterftekans, kosten en de rekenrente.

Beleggen kan op de langere termijn een hoger rendement opleveren dan een vastrentende uitkering. Maar je neemt ook meer risico met een variabel pensioen en kunt zowel positieve als negatieve uitslagen verwachten.

2. Voor wie is variabel pensioen geschikt?

Een variabel pensioen is geschikt voor mensen die de financiële ruimte hebben om potentiële tegenvallers op te vangen. Het is namelijk goed mogelijk dat je gedurende een aantal jaar een lagere uitkering krijgt dan wat je met een vast pensioen zou ontvangen.

Je moet goed nadenken hoe je door zo'n periode heen komt. Je kunt bijvoorbeeld voldoende sparen, zodat je een beroep kan doen op een spaarbuffer, als dat nodig is. Je kunt er ook voor zorgen dat je lage woonlasten hebt door een eventuele hypotheek volledig af te lossen, waardoor je makkelijker met een lager inkomen kunt leven.

Wat je sowieso moet doen, is je financiële situatie onderzoeken. Dat kan bijvoorbeeld bij de financiële website www.mijnpensioenoverzicht.nl waar je een overzicht krijgt van je opgebouwde pensioenen of via dit tooltje van pensioenbank Brand New Day, waar je kunt zien hoeveel pensioen je hebt opgebouwd en hoe dat zich verhoudt tot je financiële doelstellingen.

3. Je bepaalt zelf hoeveel risico je wilt lopen

Het mooie van een variabel pensioen is dat je zelf kunt besluiten hoeveel risico je wilt lopen. Ten eerste kun je het risico van je beleggingen kiezen waarbij je voor een offensief, neutraal of defensief risicoprofiel kunt gaan. Daarmee pas je het deel van je beleggingen aan dat in aandelen en in obligaties wordt belegd: hoe offensiever en dus risicovoller het profiel, hoe meer aandelen je hebt in je portefeuille.

De tweede manier om je risico te managen is door te kiezen welke percentage van je pensioen variabel wordt. Dan krijg je een variabel stuk van je pensioen waar je wel risico op hebt, en een vast deel dat je zekerheid biedt. Stel je kiest voor 20 procent voor een variabel pensioen en voor de rest heb je een vast pensioen. Dan weet je dat maximaal een vijfde van je uitkering kan schommelen.

Momenteel zijn er volgens Moneywise zes verzekeraars waar je een variabel pensioen kunt krijgen en ze bieden allemaal verschillende beleggingsprofielen aan. Maar er is dus voldoende keuze voor mensen om een passende variant te vinden.

4. Meer zekerheid of kans op hogere uitkering

Om te zien hoe variabel pensioen werkt, nemen we een voorbeeld door. Wij gaan uit van een vrouw, geboren op 1 januari 1956. Ze heet mevrouw Jansen en heeft geen partner.

Mevrouw Jansen heeft meerdere pensioenpotjes opgebouwd. Deze tellen op tot 250.000 euro. Dit kapitaal komt vrij op 1 januari 2023 en daarmee kan ze een product voor een pensioenuitkering kopen.

Op basis van deze aannames toont de vergelijkingstool van Moneywise dertien verschillende pensioenen waaruit mevrouw Jansen kan kiezen. Deze variëren in onder meer welk deel van het pensioen variabel en welk deel vast is.

Doorgaans geldt hoe hoger het deel van het pensioen dat variabel is, hoe hoger de verwachte gemiddelde uitkering. Maar een hogere verwachte gemiddelde uitkering betekent dus ook meer risico op schommelingen van de uitkering.

We laten hieronder een tabel zien met voorbeelden waarbij de mix tussen het vaste en het variabele deel van de pensioenuitkering telkens verschilt. Let wel: je kunt deze voorbeelden dus niet één op één vergelijken, omdat we drie varianten met een andere verhouding tussen het vaste en het variabele pensioendeel geven.

Aanbieders bieden doorgaans de keuze tussen diverse varianten: bij dezelfde aanbieder kan je meestal kiezen of je een groter of juist kleiner deel van de uitkering variabel wilt hebben.

We beginnen met een voorbeeld waarbij het pensioen volledig variabel wordt uitgekeerd. Hiervoor nemen we uit de tool van Moneywise het offensieve profiel van Aegon. Mevrouw Jansen ontvangt dan in het eerste jaar van haar pensionering naar verwachting bruto 1.556 euro per maand bovenop de AOW.

Door te kiezen voor een volledig variabel pensioen, kan de gemiddelde maandelijkse uitkering relatief hoog uitvallen. Maar de kans op schommelingen is ook groter. Zo krijgt mevrouw Jansen in dit voorbeeld in een pessimistische scenario in het tiende pensioenjaar een uitkering van naar verwachting gemiddeld 1.073 euro per maand.

Als de beurs het relatief goed doet, kan de bruto uitkering naar verwachting liefst 3.325 euro per maand worden in het tiende pensioenjaar. In een basisscenario heeft mevrouw Jansen in het tiende jaar een uitkering van naar schatting 1.855 euro per maand.

Je kunt er ook voor kiezen om slechts een deel van de uitkering variabel te houden. We nemen hiervoor uit de vergelijkingstool van Moneywise een product van Allianz, met voor de helft een variabel pensioen en voor de andere helft een vast pensioen. Deze combinatie levert in het eerste jaar naar verwachting een bruto uitkering van 1.336 euro per maand op.

De kans op grote schommelingen van de pensioenuitkering is in dit geval minder groot, omdat de helft van de pensioenuitkering vast is. In het pessimistische scenario kan het pensioen in het tiende jaar uitkomen op 1.175 euro per maand. Maar ook de upside is beperkt, met een uitkering van 1.681 euro per maand in het tiende jaar in het optimistische scenario.

Als derde voorbeeld nemen we een uitkeringsproduct waarbij 85 procent uit een vaste uitkering bestaat en 15 procent variabel is, in dit geval van Nationale Nederlanden. We hebben hier in het eerste jaar te maken met een bruto uitkering van 1.235 euro per maand.

De bruto uitkering schommelt afhankelijk van de situatie op de beurs in het tiende jaar naar verwachting tussen 1.143 euro per maand (in het pessimistische scenario) en 1.614 euro per maand (in het optimistische scenario).

Kortom, een variabel pensioen kan interessant zijn voor mensen die bereid zijn om wat risico te lopen en daarvoor ook de financiële speelruimte hebben. Daarbij zijn er dus verschillende smaken in de mate van risico die je wilt nemen.

Lees meer over pensioen: