COMMENTAAR – De roep om zzp’ers te verplichten pensioen op te bouwen, houdt maar aan. Uit onderzoeken blijkt dat nog niet de helft van alle zelfstandigen pensioen opbouwt.
Dit verbaast mij niets, want de manier waarop je als zelfstandige pensioen opbouwt, is door de overheid krankzinnig ingewikkeld gemaakt. De fiscale wetgeving lijkt te zijn bedacht door wereldvreemde fiscalisten die het liefst tot ver achter de komma neuzelen en geen oog hebben voor de praktijk.
Als ondernemer of zzp’er kun je pensioen opbouwen met een lijfrente, ook wel banksparen genoemd. Wat een slecht gekozen woord is, maar goed.
Het werkt als volgt. Je legt elk jaar een bepaald bedrag in op een bankspaarrekening, waar het geld wordt gespaard (slecht plan) of belegd (goed plan). Als je met pensioen gaat, zet je het opgebouwde kapitaal om in uitkeringen gedurende minimaal vijf jaar. De jaarlijkse inleg is aftrekbaar van je inkomen, de uitkeringen worden belast met inkomstenbelasting (box 1).
Het probleem: de jaarruimte
So far, so good. Het probleem nu zit ‘m in de hoogte van de jaarlijkse inleg. De maximale inleg wordt bepaald door de zogeheten jaarruimte. De jaarruimte bereken je met een complexe formule die je elk jaar weer opnieuw moet invullen, en die ook elk jaar verandert.
De jaarruimte is vooral afhankelijk van je inkomen in het vorige jaar, maar ook van andere factoren, zoals eventuele pensioenopbouw elders (de factor A). Naast de jaarruimte is er trouwens ook nog de inhaal- of reserveringsruimte. Dat is de niet-benutte jaarruimte uit eerdere jaren. Daarvoor gelden weer andere regels.
Omdat het berekenen van de jaar- en inhaalruimte zo complex is, en omdat je dat elk jaar weer moet doen, beginnen veel zelfstandigen er niet aan. Met als gevolg dat velen geen pensioen opbouwen.
Basisaftrek invoeren
De weinige zelfstandigen die wel pensioen opbouwen, gaan daarvoor doorgaans eerst naar een financieel adviseur. Uiteraard tegen betaling. Dat geld hadden zij natuurlijk beter kunnen uitgeven aan pensioenopbouw, maar de complexiteit van de wetgeving dwingt ze er nu eenmaal toe om eerst geld uit te geven aan iemand die kan uitleggen hoe de wet werkt.
Als de overheid wil dat meer zelfstandigen pensioen opbouwen, is afschaffing van dit absurd ingewikkelde systeem noodzakelijk. In plaats daarvan zou zij de basisaftrek weer moeten invoeren. Tot 2003 kon iedere Nederlanders standaard een bepaald bedrag inleggen, onafhankelijk van je inkomen. In 1991 bijvoorbeeld bedroeg de basisaftrek jaarlijks 5.000 gulden. Dat is een mooi, rond bedrag.
In de VS hebben ze beter begrepen dat een belastingsysteem niet onnodig complex moet zijn. Daar kennen ze een basisaftrek voor pensioenopbouw. Deze basisaftrek bedraagt voor de jaren 2015, 2016 en in 2017 precies 5.500 dollar per persoon. Geen geneuzel achter de komma, maar een mooi, rond getal. Hoe kun je daar nu tegen zijn?
Paul van der Kwast is onafhankelijk financieel planner en verdient geen geld aan de verkoop van financiële producten. Voor Business Insider volgt hij de fiscale ontwikkelingen op de voet.