Het Catalaanse parlement heeft vrijdagmiddag rond half vier de onafhankelijkheid van de regio uitgeroepen. Kort daarop kreeg de Spaanse premier Manuel Rajoy een mandaat van de landelijke senaat om het zelfbestuur van Catalonië op te heffen. Vrijdagavond heeft Rajoy aangekondigd de Catalaanse regering formeel te ontslaan.
Rajoy heeft het bestuur van de Catalaanse leider Carles Puigdemont de wacht aangezegd. Ook laat hij het Catalaanse parlement ontbinden. De Catalanen gaan op 21 december naar de stembus om nieuwe regionale volksvertegenwoordigers te kiezen, zei de premier.
De centrale regering in Madrid neemt de taken van de Catalaanse bestuurders voorlopig over. Verder moet ook de chef van de Catalaanse politie opstappen, aldus de premier. Hij vertelde hoe hij artikel 155 van de Spaanse grondwet gaat toepassen om de politieke crisis in zijn land het hoofd te bieden. De senaat gaf hem daar eerder op de dag toestemming voor.
Rajoy zei in de toespraak, die vrijdagavond op televisie werd uitgezonden, dat het belangrijk is naar alle Catalaanse burgers te luisteren. Hij benadrukte echter ook dat niemand boven de wet staat. De Spaanse regering vindt dat de Catalaanse separatisten illegaal bezig zijn. Zo staat in de grondwet dat Spanje een ondeelbare eenheid is.
De aangekondigde maatregelen komen voor de Spanjaarden vermoedelijk niet als een verrassing. Rajoy maakte vorige week al op hoofdlijnen bekend hoe hij wilde ingrijpen. Die plannen moesten toen nog worden goedgekeurd door de senaat. Die gaf vrijdag groen licht nadat het Catalaanse regioparlement zich minuten eerder voor onafhankelijkheid had uitgesproken.
Catalaans parlement roept onafhankelijkheid uit
Catalaanse parlementsleden kwamen vrijdag bijeen in het regionale parlement in Barcelona om te stemmen over de onafhankelijkheid van de Spaanse provincie, tegen de zin van de centrale regering in Madrid.
Van de 135 Catalaanse parlementsleden, brachten er 82 hun stem uit. Van hen waren er zeventig voor afsplitsing, tien tegen en stemden twee blanco.
De motie waarin wordt opgeroepen tot onafhankelijkheid was ingediend door de coalitie Junts pel Si (Samen voor Ja) en de linkse CUP die samen een meerderheid hebben. De leden van de socialistische partij, de volkspartij en de burgerpartij liepen weg.
De belangrijkste Catalaanse organisatie voor onafhankelijkheid vroeg ambtenaren in de autonome regio geen orders uit Madrid op te volgen. De Catalaanse Nationale Vergadering (ANC) riep de ambtenaren op tot "vreedzaam verzet''.
EU erkent Catalaanse onafhankelijkheid niet: Spanje enige gesprekspartner
Voorzitter Carme Forcadell van het parlement vroeg de Europese Unie de status van Catalonië als soevereine natie te erkennen. Maar daar wil de EU voorlopig niet aan.
Sterker nog: "Voor de EU verandert er niets. Spanje blijft onze enige gesprekspartner", twitterde EU-president Donald Tusk in reactie op de situatie rond Catalonië. Om daar aan toe te voegen: "Ik hoop dat de Spaanse regering de voorkeur geeft aan de kracht van het argument, niet het argument van de macht."
De EU-leiders staan op het standpunt dat de grondwet in Spanje geëerbiedigd moet worden en dat van bemoeienis vanuit Brussel geen sprake kan zijn.
De Duitse regering verklaarde expliciet dat de onafhankelijkheid van Catalonië niet wordt erkend. In Nederland zei minister van Buitenlandse Zaken Halbe Zijlstra dat de discussie over Catalaanse onafhankelijkheid een interne Spaanse aangelegenheid is binnen de Spaanse wet.
Ook de Verenigde Staten lieten weten de pogingen van Madrid te steunen om Spanje verenigd te houden.
Spaanse premier: wettelijke orde herstellen in Catalonië
De Spaanse premier Rajoy reageerde vrijdagmiddag direct via Twitter op de actie van het Catalaanse parlement: "Ik vraag alle Spanjaarden om rustig te blijven. De rechtsstaat zal de wettelijke orde herstellen in Catalonië."
Pido tranquilidad a todos los españoles. El Estado de Derecho restaurará la legalidad en Cataluña. MR
— Mariano Rajoy Brey (@marianorajoy) October 27, 2017
Rajoy kreeg na een lang debat goedkeuring in de Spaanse senaat voor het activeren van een speciale wet. Volgens artikel 155 van de Spaanse Grondwet mag de centrale regering in bijzondere gevallen een regionaal bestuur opschorten.
De Spaanse senaat was sinds vrijdagochtend bijeen om debatteren en te stemmen over het activeren van artikel 155. Daarbij moet ook worden bepaald welke bevoegdheden van de Catalaanse regionale overheid worden opgeschort.
De formulering van artikel 155 is vaag. Het geeft de centrale regering het recht om "noodzakelijke maatregelen" te nemen, als een autonome regio het algemene belang van Spanje schaadt.
De machtsstrijd tussen Spanje en Catalonië is opgelaaid, nadat 2,2 miljoen Catalanen bij een irregulier referendum op 1 oktober dit jaar stemden voor de onafhankelijkheid van de regio.
Met de activering van artikel 155 door de Spaanse senaat, kreeg Rajoy een formeel mandaat om in te grijpen.
- Pablo Blazquez Dominguez/Getty
Wederzijdse beschuldigingen
Donderdag had de Catalaanse leider Puigdemont geweigerd het regionale parlement op te heffen, omdat hij naar eigen zeggen geen garanties had gekregen van Madrid dat artikel 155 niet geactiveerd zou worden.
Rajoy legde de schuld vrijdag bij Puigdemont. Tegenover de Spaanse Senaat zei hij: "Het is zijn schuld, volledig zijn schuld. Artikel 155 is niet tegen Catalonië, maar om misbruik van Catalonië te voorkomen."
Voorstanders van een onafhankelijk Catalonië gingen vrijdag massaal de straat op in Barcelona. Ze riepen "vrijheid'' en zingen traditionele Catalaanse liederen. Ook dragen ze vlaggen met zich mee.
Duizenden mensen verzamelden zich vrijdagmiddag buiten het regioparlement in het grote Parc de la Ciutadella. ,,Het is het waard geweest. De republiek is nu een feit en het is nu onze plicht die tegen Madrid te verdedigen'', zei een student (22) die al sinds het middaguur stond te wachten. "Rajoy zal proberen ons te onderdrukken, maar de straten zijn van ons.''