Om een toekomstige pandemie te voorkomen zijn diverse preventieve maatregelen denkbaar.
Volgens wetenschappers ligt het grootste risico bij de overdracht van virussen van dier op mens.
Beperking van de kap van tropisch regenwoud en de handel in wilde dieren zijn van groot belang om het contact tussen wilde dieren en mensen te beperken.
Terwijl de wereld nog volop worstelt met de coronapandemie maken economen, gezondheidsexperts en ecologen de eerste, voorzichtige schattingen van acties die de kans op een toekomstige mondiale virusuitbraak kunnen verkleinen.
Gelet op de gigantische economische schade en het verlies aan mensenlevens dat Covid-19 heeft veroorzaakt, lijken de kosten van preventieve maatregelen voor de toekomst verhoudingsgewijs gering. Ook al gaat het op wereldschaal om enkele tientallen miljarden euro’s per jaar en vergt het op sommige gebieden om een radicaal ander beleid.
In een eind vorige week verschenen artikel in het tijdschrift Science schetst een groep wetenschappers waar de grootste dreigingen liggen voor een nieuwe pandemie, wat de geschatte schade is van Covid-19 en hoe het zit met de kosten van preventieve maatregelen.
De crux voor de toekomst zit ‘m bij het aanpakken van de overdracht van risicovolle virussen van dieren op mensen. Een infectieziekte die van dier op mens kan overgaan, wordt een zoönose genoemd. Dat is naar alle waarschijnlijkheid ook de achterliggende oorzaak van de corona-uitbraak; andere voorbeelden van zoönose zijn SARS, de ziekte van Lyme en vogelgriep.
In het artikel in Science worden vier maatregelen genoemd die het risico van virusoverdracht van dier op mens flink kunnen beperken, waarover hieronder meer. De jaarlijkse kosten van preventie bedragen naar schatting tussen de 22 en 31 miljard dollar. Omgerekend in euro's komt dat gemiddeld neer op een kleine 23 miljard euro.
Hier tegenover staat dat de coronacrisis dit jaar naar schatting zorgt voor een mondiaal verlies aan economische waarde van ruim 5.000 miljard dollar en een vergelijkbaar bedrag als je kijkt naar de economische waarde van de mensenlevens die verloren gaan door Covid-19. In totaal levert dit een schadepost op van naar schatting zo'n 11.500 miljard dollar, ofwel 9.775 miljard euro.
Zet je de kosten van de preventieve maatregelen op jaarbasis af tegen de geschatte schade van de coronapandemie in 2020, dan bedraagt de jaarlijks benodigde investering in preventieve maatregelen 0,2 procent van het schadebedrag in 2020.
Wat moet er dan zoal gebeuren? We schetsen hieronder kort waar de grootste risico's liggen en hoe die aangepakt kunnen worden volgens de auteurs van het artikel in Science.
Terugdringen van de kap van tropische regenwouden
Probleem: grootschalige kap van tropisch regenwoud zorgt ervoor dat er voortdurend nieuwe grensgebieden ontstaan waar extra interactie is tussen mensen en wilde dieren. Boeren die zich met vee aan de rand van de tropische wouden vestigen, zorgen bijvoorbeeld voor verhoogde contacten met vleermuispopulaties die uit het pas gekapte woud zijn verjaagd.
Ook de aanleg van wegen, mijnbouwactiviteiten, kampementen van houthakkers en handel in dieren uit het tropische woud zorgt voor verhoogde interactie die de kans op virusoverdracht van dier op mens doet toenemen.
Oplossing: het tegengaan van nieuwe woudkap en het zorgen van een economisch alternatief voor de mensen die daar geld mee verdienen, kan volgens de onderzoekers van het Science-artikel zorgen voor een sterke beperking van de interactie tussen mensen en wilde dieren. De kosten van bijvoorbeeld een halvering van de woudkap worden geschat op maximaal zo'n 10 miljard dollar per jaar.
Monitoren en aanpakken van de handel in wilde dieren
Probleem: De handel in wilde dieren wordt gestimuleerd omdat exotische dieren worden genuttigd als voedsel (vooral in China), geliefd zijn als bijzonder huisdier, of gebruikt worden als ingrediënt voor zalf en andere medicinale mengsels. Dit vormt een belangrijk cluster van de overdracht van virussen van dier op mens.
Oplossing: investeren in het beter monitoren van de (illegale) handel in wilde dieren is een eerste belangrijke stap. China heeft al een verbod op de consumptie van wilde dieren afgekondigd, maar er zijn aanvullende maatregelen nodig om de illegale handel echt aan te pakken.
Ook beperking van de vraag naar exotische huisdieren in de VS en Europa kan het risico verminderen dat gevaarlijke virussen worden overgedragen. Dit vereist strengere regulering.
Vroege detectie van virussen en snelle isolatie bij een plaatselijke uitbraak
Probleem: de corona-uitbraak heeft één ding glashelder gemaakt. Als je een plaatselijke verspreiding van een gevaarlijk virus op z'n beloop laat en niet snel indamt, kunnen de uiteindelijke gevolgen immens zijn. De wereld had er achteraf gezien heel wat voor over gehad als het coronavirus uit Wuhan niet verder was gekomen dan Wuhan.
Oplossing: Veel uitgebreider testen in risicogebieden op potentieel gevaarlijke virussen kan helpen om sneller in te grijpen. Ook hier kan een relatief geringe investering van naar schatting minder dan 300 miljoen dollar per jaar extreem waardevol blijken.
Op het moment dat een nieuw virus zorgt voor een eerste ziekte-uitbraak, is het belangrijk dat er draaiboeken en materiaal klaarliggen om een gevaarlijk virus snel te isoleren. Ook dat vraagt om relatief beperkte preventieve investeringen.
Betere monitoring van virusverspreiding via menselijke veeteelt
Probleem: bij de transmissie van virussen vormen beesten die door de mens als vee worden gehouden (koeien, varkens, kippen, etcetera) vaak een tussenschakel bij de overdracht van wilde dieren naar mensen.
Oplossing: Investeren in betere monitoring van vee met het oog op infectieziekten kan resulteren in snellere opsporing en uitschakeling van potentieel voor de mens schadelijke virussen.