Elke derde vrijdag van de maand stijgt rond half vier ’s middags de
temperatuur bij beleggers. Dan vindt de maandelijkse optie-expiratie plaats.
Op dat tijdstip eindigt de looptijd van optiecontracten en wikkelen
marktpartijen hun posities af.
Dit fenomeen gaat sinds acht jaar niet meer gepaard met geschreeuw op de
beursvloer, aangezien de handel elektronisch plaatsvindt. Maar de spanning
is er niet minder om.
Vooral de oktoberexpiratie was in het verleden belangrijk, omdat dan veel
lange optieseries afliepen. Inmiddels heeft Euronext voor september gekozen
als belangrijke expiratiemaand
Waardeloos
Wie een optie koopt heeft het recht om een aandeel binnen een vastgestelde
periode te kopen (bij call-opties) of te verkopen (bij put-opties), tegen
een vooraf vastgestelde prijs. Bij een indexoptie wordt alles in geld
afgewikkeld.
Als bij de expiratie van de optie de aandelenkoers onder de afgesproken
uitoefenprijs ligt, heeft de optie van de kopende partij geen waarde meer.
Hij kan het onderliggende aandeel immers goedkoper kopen dan voor de
afgesproken prijs. De verkopende partij ziet zijn opties waardeloos aflopen
als de koers boven de afgesproken prijs uitkomt.
Speelbal
Uit dagcommentaren van expiratiedagen ontstaat weleens de indruk dat de
AEX-index tijdens zo'n handelssessie speelbal is van optiehandelaren. Klopt
dit beeld?
Op basis van het koersverloop van de hoofdindex tijdens de laatste zes
expiratiedata is het niet eenvoudig hierop een antwoord te geven. De ene
maand is tijdens de laatste handelsuren een opvallende beweging naar boven
of beneden zichtbaar, terwijl op andere expiratiedata de AEX-index rustig
voort blijft kabbelen. Er is dus geen duidelijk patroon zichtbaar.
En op de momenten waarop wel een duidelijke koersschommeling zichtbaar is,
valt niet met zekerheid te zeggen of dat aan de expiratie is te wijten. Er
kan ook een externe oorzaak zijn, zoals belangrijke Amerikaanse
macro-economische cijfers of opmerkelijk bedrijvennieuws.
Meer partijen
Harry Klip, financieel directeur bij Today's Beheer & Brokers, heeft de
invloed van de optie-expiratie op het koersverloop van de AEX-index de
laatste jaren sterk zien verminderen. "Toen ik begin jaren negentig op
de beursvloer stond kwam het weleens voor dat enkele grote spelers de markt
dicteerden. Inmiddels zijn meer marktpartijen actief, waardoor het veel
moeilijker is om het koersverloop te beïnvloeden. Je weet immers niet welke
posities de vele andere spelers innemen."
Voor handelaren is het sinds de overstap naar elektronische handel nog
moeilijker geworden om op intuïtie te werken. "Vroeger kon je van
het gezicht van een andere handelaar aflezen hoe zijn positie was. En je kon
soms onderling afspraken maken. Dat kan nu niet meer, omdat je elkaar niet
meer ziet."
31 metingen
Ook de manier waarop de expiratiekoers van de AEX-index momenteel wordt
vastgesteld, heeft volgens Klip een dempend effect. Tijdens de expiratie van
Nederlandse indexopties wordt tussen half vier en vier uur 's middags elke
minuut de stand van de AEX-index vastgelegd. De uiteindelijke prijs die bij
de afhandeling van contracten wordt gebruikt is het gemiddelde van 31
prijzen.
In het verleden vonden iedere vijf minuten - dus totaal slechts zeven -
metingen plaats, wat handelaren meer kans gaf de markt te domineren.
Ronde getallen
Volgens Richard de Jong, adjunct-directeur vermogensbeheer bij Van Lieshout &
Partners Vermogensbeheer, hangt de invloed van de expiratie van indexopties
op het koersverloop van de AEX-index grotendeels af van de indexstand.
"Als de index in de buurt van ronde getallen schommelt, bijvoorbeeld rond
330 of 340 punten, is de invloed van de expiratie groter, omdat deze niveaus
overeenkomen met de uitoefenprijs - strike in vakjargon- van een optie.
Marketmakers zullen dan proberen het indexniveau daar vlak boven of onder te
krijgen, omdat dat het verschil tussen winst en verlies kan maken. Staat de
index ver van zo'n grens af, bijvoorbeeld op 317 punten, dan loont dat de
moeite niet."
Klip beaamt dat al bij een gering koersverschil een indexoptie van ‘at the
money’ naar ‘in the money’ kan gaan, waardoor de hele positie van de
marketmaker plotseling verandert. Maar hij vult aan dat optiehandelaren hun
koersrisico doorgaans indammen door hun posities vooraf te verkleinen.
Volgens Klip en De Jong heeft het weinig zin om als particuliere belegger te
speculeren op koersstijgingen of dalingen op de expiratiedag. "Beleggen
is voor de meeste beleggers bedoeld voor de langere termijn", stelt De
Jong. "Bovendien weet je niet welke positie andere marktpartijen
innemen. Dat is giswerk."
Lees ook:
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl