- De coalitiepartijen steunen uiteindelijk plannen om een asielnoodwet in te voeren, na een heftig debat in de Tweede Kamer.
- Wel leven er bij NSC en de VVD twijfels of dit de juiste route is.
- Partijleider Dilan Yeşilgöz drukte premier Dick Schoof op het hart dat het kabinet wel met “deugdelijke” wetten moest aankomen.
- Lees ook: 5 maatregelen van het kabinet-Schoof die ondernemers raken in 2025
De coalitie van PVV, VVD, NSC en BBB gaat door met het traject voor noodwetgeving op het gebied van asiel. Een plan van de oppositie om te kiezen voor spoedwetgeving in plaats van noodwetgeving haalde het niet: 56 Kamerleden waren voor, 90 waren tegen.
Als het kabinet doorgaat met noodwetgeving, kan het parlement gepasseerd worden. Pas na uiterlijk drie maanden kunnen de Tweede en Eerste Kamer dan debatteren over plannen, terwijl die dan al wel van kracht zijn. Daarom wilden oppositiepartijen dat het kabinet zou gaan voor spoedwetgeving: dat is volgens hen even snel, maar mét instemming vooraf van het parlement.
Het thema beheerste de Algemene Politieke Beschouwingen. Vooral coalitiepartij NSC werd er hard op aangevallen. Waarnemend fractievoorzitter Nicolien van Vroonhoven legde donderdag opnieuw uit eerst te willen kijken of noodwetgeving mogelijk is.
Zij maakte hier wel direct de kanttekening bij daar een “hard hoofd” in te hebben, en te verwachten dat het plan zou sneuvelen in de ministerraad. Daar moet een “dragende motivatie” worden gevonden voor de noodzaak om met noodwetgeving te komen. Maar uit stukken die donderdag naar de Kamer werden gestuurd, bleek dat ambtenaren daar geen enkel vertrouwen in hebben.
De coalitie zal dus voorlopig het traject voor noodwetgeving niet gaan blokkeren. Toch klonk niet alleen bij NSC maar ook bij de VVD ongemak. Partijleider Dilan Yeşilgöz drukte premier Dick Schoof op het hart dat het kabinet wel met "deugdelijke" wetten moest aankomen.
De VVD-leider wilde bovendien dat Schoof tegelijkertijd zou werken aan spoedwetgeving, voor het geval de noodwetgeving sneuvelt. Ook Van Vroonhoven verzekerde de oppositie dat het kabinet "zo snel mogelijk" met alternatieven komt als de noodwet het niet haalt.
PVV-leider Geert Wilders wees dan weer de optie van spoedwetgeving resoluut van de hand. In de formatie is afgesproken dat het kabinet met noodwetgeving komt, en daar wil hij zijn coalitiepartners aan houden. Wel bood hij voorzichtig ruimte aan het kabinet om met een andere afweging te komen. "Daar ga ik niet over, het kabinet maakt zijn eigen keuzes.".
Ambtenaren zien geen crisistoestand voor asiel
De voorgestelde route van het kabinet om via het staatsnoodrecht ingrepen in het asielbeleid te doen is "democratisch en rechtsstatelijk niet aanvaardbaar", zo luidt het advies van ambtenaren van het ministerie van Binnenlandse Zaken aan het kabinet. Op verschillende departementen klinkt het advies aan het kabinet om af te zien van de plannen, zo bleek uit donderdag door premier Schoof vrijgegeven stukken.
"Buiten het parlement om werken kan alleen in zeer urgente noodsituaties, de motivering hiervoor ontbreekt", concluderen ambtenaren.
Het kabinet kan geen beroep doen op een crisistoestand om noodmaatregelen te nemen om het asielbeleid aan te scherpen, vinden de ambtenaren. Ze raadden dat hun minister af, blijkt uit adviezen die het kabinet op ernstig aandringen van de Tweede Kamer met de Kamer heeft gedeeld. De crisisbepaling kan "onder de huidige omstandigheden niet gebruikt worden", schrijven ze.
"Buiten het parlement om werken kan alleen in zeer urgente noodsituaties" adviseert de directie Constitutionele Zaken en Wetgeving van NSC-minister Judith Uitermark. "De motivering hiervoor ontbreekt" en "dan is inzet van staatsnoodrecht democratisch en rechtsstatelijk niet aanvaardbaar".
Ook ambtenaren van het ministerie van Justitie twijfelen hardop en wijzen er "met nadruk op dat het niet makkelijk zal zijn om tot een juridisch houdbare onderbouwing" te komen van de noodgreep. Dit "omdat het twijfelachtig is dat thans sprake is van buitengewone omstandigheden die noodzaken tot activering".
In een ander stuk adviseren ambtenaren spoedwetgeving in te zetten in plaats van de noodgreep die het kabinet nu voorstaat. In het stuk schrijven ambtenaren, onduidelijk van welk ministerie, dat voor de rechtvaardiging van noodwetgeving "onvoorspelbare, niet te beïnvloeden en externe factoren of gebeurtenissen" nodig zijn. "Ontwikkelingen die al jaren aan de gang zijn en waarbij zich dit jaar geen onverwachte grote nieuwe ontwikkelingen hebben voorgedaan, zijn over het algemeen geen argumenten voor de inzet van noodbevoegdheden maar eerder voor gewone beleidswijzigingen."
Er wordt ook gewezen op de uitspraken van zowel de Raad van State als de Tweede Kamer dat het staatsnoodrecht "niet gebruikt kan worden om structurele problemen in de reguliere asielopvang op te lossen".