Even leek het bij deze verkiezingen de goede kant op te gaan. De lijsttrekkers
hadden het over wezenlijke zaken. Over de economie, over de noodzaak om te
bezuinigen en te hervormen. Echte onderwerpen waarbij de toekomst van de
Nederlandse welvaart op het spel staat.

Maar in het laatste deel van de campagne ging het toch weer helemaal fout. De
ellendige koopkrachtplaatjes gingen de discussie domineren en verstikten het
debat over de werkelijke problemen.

CPB was verstandig
Het Centraal Planbureau (CPB) was nog zo verstandig geweest om bij de
doorrekening van de verkiezingsprogramma’s geen gedetailleerde
koopkrachteffecten mee te nemen. Het CPB hield het bij globale
koopkrachteffecten voor alle Nederlanders samen.

Die bleven beperkt tot een kwart procent erbij of eraf – daar valt geen
lastercampagne mee te bouwen. Koopkrachteffecten zouden ditmaal niet de
verkiezingen domineren.

Huilende bijstandmoeder
Maar helaas, als de experts niet met cijfers komen, gaan de amateurs zelf
zitten knutselen. Actualiteitenrubriek Netwerk vond een marketingdeskundige
van Nyenrode, die in zijn rommelschuurtje wel wat koopkrachtplaatjes in
elkaar wilde solderen.

Het resultaat was van zo’n bedroevende kwaliteit dat een bijstandsmoeder er
spontaan van in huilen uitbarstte. Maar onder het mom: liever onzin dan
stilte, zond Netwerk de knutselarij van de onderzoeker toch uit. Vervolgens
werd een volle week kostbare campagnetijd verspild met de vraag of de VVD
wel of niet tekort was gedaan.

Gebroken rekenliniaal
Nog niet tevreden met het niveau van misinformatie, kwam de Volkskrant
afgelopen weekend met eigen koopkrachtplaatjes.
Onderzoeksbureau Nyfer had met behulp van een gebroken rekenliniaal en een
telraam zonder kralen de verkiezingsprogramma’s doorgerekend.

Het koopkrachteffect van de lagere hypotheekrenteaftrek van PvdA, GroenLinks
en D66 werd gemakshalve weg gelaten. De Nyfer-onderzoekers namen een
VVD-bezuiniging op de AWBZ mee, maar vergaten de compensatie hiervoor die
dezelfde partij voorstelt.

Blowende 65-plussers
Absoluut dieptepunt was de stevig blowende 65-plusser die figureerde in de
berekeningen van het D66-programma. Alle AOW'ers van Nederland gaan er twee
euro per maand op achteruit omdat ze straks accijns moeten betalen over hun
door D66 gelegaliseerde nederwiet. Dat legale wiet waarschijnlijk goedkoper
is dan illegale werd overigens niet meegerekend.

Het geeft de praktische problemen bij het maken van koopkrachtplaatjes precies
aan. Er zitten zoveel variabelen in het huishoudboekje van de Nederlander,
dat niemand hetzelfde is. Van samenwonende, hoger opgeleide, kinderloze
tweeverdieners met een huurhuis en een hoge studieschuld, tot chronisch
zieke, gepensioneerde, alleenstaande huiseigenaren met een flink vermogen.
En alles daar tussenin (al dan niet verslaafd aan softdrugs).

Om dat probleem te tackelen zou je eigenlijk duizenden en duizenden
verschillende koopkrachtplaatjes moeten maken. En dat is - geloof het of
niet - precies wat het CPB gedaan had, was er meer tijd geweest.

Puntenwolken van CPB
De standaard koopkrachtplaatjes van het CPB zijn puntenwolken van duizenden
fictieve Nederlandse huishoudens. Iedere variatie wordt apart doorgerekend
en krijgt z’n eigen puntje in de grafiek.

Maakt dat die koopkrachtplaatjes beter dan die van bijvoorbeeld Nyfer?
Eigenlijk niet. De plaatjes van het CPB zien er uit alsof een kleuter
limonade door een rietje heeft geblazen: een vlek met willekeurige spetters
er omheen. Die plaatjes zeggen maar een ding: iedereen is verschillend en
koopkrachteffecten zijn individueel. Tja, dat wisten we natuurlijk al.

Simpele koopkrachtplaatjes kloppen niet, uitgebreide koopkrachtplaatjes zeggen
niets. Conclusie: het enige goede koopkrachtplaatje is géén
koopkrachtplaatje.

Geen gezonde uitruil
En dan heb ik het grootste nadeel van de politieke fixatie op koopkracht nog
niet eens genoemd. Alle aandacht wekt de indruk dat het heel erg is als een
bepaalde groep er op achteruit gaat. Beleid mag in Nederland geen gevolgen
hebben voor de inkomensverdeling. Die is blijkbaar precies goed zoals-íe nu
is.

Door de koopkrachtplaatjes kan er daarom geen gezonde uitruil van belangen
plaatsvinden, waarbij bijvoorbeeld een kleine groep iets inlevert om de
economie efficiënter te maken en alle anderen profiteren. Stilstand en
beleidslethargie zijn het gevolg.

Daarom een dringende oproep voor iedereen die morgen gaat stemmen. Maak voor
je het stemlokaal inloopt je geest helemaal vrij van alle onzinnige
sommetjes.

Stem op een programma, stem op ideeën, niet op een koopkrachtplaatje.

Lees ook:

Opinie Mathijs Bouman: De domste plannen van deze
verkiezingen

Op welke partij stemt je portemonnee?

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl