- De levering van aardgas aan Europa is steeds meer een geopolitiek schaakspel aan het worden.
- Zondag dreigde Qatar minder vloeibaar aardgas aan Europa te leveren, vanwege Europese regels over mensenrechten en mogelijke klimaatschade.
- Intussen wordt de levering van Russisch gas verder beperkt en staat Donald Trump te trappelen om meer Amerikaanse gas aan Europa te verkopen.
- Lees ook: Europees plan om met collectieve inkoop van gas lagere prijzen te bedingen, werkt niet
Sinds de inval van Rusland in Oekraïne heeft de Europese Unie de gaslevering van Rusland aan Europa fors afgebouwd. Daardoor is de EU wel flink afhankelijker geworden van andere leveranciers van aardgas, waarbij vooral vloeibaar aardgas (lng) dat per schip wordt aangevoerd belangrijker is geworden. Maar dat brengt ook nieuwe onzekerheden mee met leveranciers zoals Qatar.
De energieminister van Qatar Saad Sherida al-Kaabi dreigde zondag de levering van lng aan de Europese Unie te stoppen als EU-landen een nieuwe wet streng gaan handhaven. Het gaat om de CSDDD, een wet waarbij grotere bedrijven in de EU vanaf 2027 grondig moeten onderzoeken of in hun toeleveringsketen mensenrechten of rechten van werknemers worden geschonden of klimaatschade wordt aangericht.
EU-landen kunnen bedrijven die hier niet aan voldoen een boete opleggen van maximaal 5 procent van de jaarlijkse wereldwijde omzet.
Kaabi, die ook staatsbedrijf QatarEnergy leidt, zei de lng-levering aan het hele landenblok te stoppen als een EU-lid een boete oplegt aan het staatsbedrijf. “Als het zo is dat ik 5 procent van mijn gegenereerde omzet verlies door naar Europa te gaan, dan ga ik niet naar Europa”, zei Kaabi zondag tegen de Financial Times. “Vijf procent van de gegenereerde omzet van QatarEnergy betekent 5 procent van de gegenereerde omzet van de staat Qatar.”
Hij meldde daarbij geen bestaande contracten te verbreken, maar wel juridische mogelijkheden te zoeken als zijn bedrijf met boetes te maken krijgt.
Met de nieuwe wet zou QatarEnergy volgens Kaabi 100.000 bedrijven moeten onderzoeken. "Ik heb waarschijnlijk duizend mensen nodig met de grootte die we hebben en de miljarden die we uitgeven, of ik zou miljoenen moeten neerleggen voor een dienst om controles uit te voeren bij elke leverancier."
Europese import vloeibaar aardgas
Maar hoe belangrijk is Qatar als leverancier van vloeibaar aardgas voor Europa? Onderstaande grafieken tonen de belangrijkste leveranciers van vloeibaar aardgas in de eerste helft van dit jaar en de belangrijkste Europese afnemers, op basis van een analyse van het Institute for Energy Economics and Financial Analysis.
Te zien is dat de VS momenteel de grootste leverancier is van vloeibaar aardgas voor Europa met een volume van 35 miljard kubieke meter in de eerste helft van dit jaar. Rusland staat nog altijd op de tweede plaats met met bijna 12 miljard kubieke meter en Qatar is de nummer vier met een levering van ruim 7 miljard kubieke meter.
Binnen de top 7 van grootste leveranciers van vloeibaar aardgas voor Europa heeft Qatar hiermee een aandeel van ongeveer 11 procent.
De grootste afnemers van geïmporteerd vloeibaar aardgas in Europa zijn Frankrijk en Spanje, gevolgd door Nederland. Sinds het wegvallen van de eigen gasbel in Groningen is de Nederlandse afhankelijkheid van de import van gas sterk toegenomen.
Russisch gas naar Europa: einde voor Oekraïense pijpleiding
De levering van aardgas aan Europa is onderdeel van een groot geopolitiek spel geworden. Zo wil de Europese Unie de afhankelijkheid van Rusland verder terugbrengen. Dit geldt niet alleen voor vloeibaar aardgas, maar ook van gas dat nog via een pijpleiding die door Oekraïne loopt wordt geleverd.
Vanaf begin 2025 stopt Oekraïne waarschijnlijk met de levering. De meeste Europese landen staan daar achter, met enkele uitzonderingen zoals de Slowaakse premier Robert Fico. Die bracht dit weekend een omstreden bezoek aan de Russische president Vladimir Poetin in Moskou, omdat hij wil dat Rusland gas blijft leveren aan Slowakije.
Fico zei dat het bezoek een reactie was op gesprekken vorige week met de Oekraïense president Volodymyr Zelensky. Slowakije is in hoge mate afhankelijk van Russisch gas, dat via Oekraïne het land binnenkomt.
Ondanks de oorlog tussen Oekraïne en Rusland gaat die gastoevoer door, volgens een contract dat nog tot 31 december loopt. Zelensky heeft aangekondigd het contract niet te verlengen en herhaalde dat afgelopen week op een Europese top in Brussel. Dit betekent wel dat vooral een aantal Oost-Europese landen alternatieven moet zoeken.
Donald Trump wil meer gas (en olie) verkopen aan Europa
Aanstaand president Donald Trump van de VS heeft op de voor hem karakteristieke wijze al laten weten graag meer Amerikaans gas en olie aan Europa te willen verkopen. Dat deed hij afgelopen vrijdag in een post op zijn socialemediaplatform Truth Social.
“Ik heb de Europese Unie verteld dat ze hun enorme handelstekort met de Verenigde Staten moeten goedmaken door grootschalig onze olie en gas in te kopen. Anders komen er IMPORTHEFFINGEN!!!”, schreef Trump in zijn bericht.
In Brussel werd er al rekening mee gehouden dat een energiedeal met Trump nodig kan zijn om Amerikaanse importheffingen te voorkomen of beperkt te houden.
In eigen land breekt Trump een lans voor de Amerikaanse olie- en gasindustrie onder het motto ‘drill, baby, drill.’ Hij wil de binnenlandse productie laten stijgen. Dit biedt ook kansen voor de Europese Unie om meer vloeibaar aardgas (LNG) uit de VS in te kopen. Dat is strategisch niet ongunstig, aangezien Europa juist bezig is om nog minder afhankelijk te worden van Russisch gas.