Alcoholgebruik is nog maandenlang terug te zien in je haar – wetenschappers kijken nu of ze een alcoholprofiel kunnen maken voor leverpatiënten

Een avond flink doorgehaald met de nodige alcohol? Dat is terug te zien in je haar, nagels en urine.

Wetenschappers gaan onderzoeken of deze methode betrouwbaar genoeg is om toe te passen op leverpatiënten en hebben daarvoor 150.000 euro gekregen van de Maag Lever Darm Stichting.

Het onderzoek wordt uitgevoerd door de afdelingen Maag-Darm-Leverziekten en Heelkunde van het Maastricht UMC+, het Maastricht MultiModal Molecular Imaging Institute (M4I), de Universiteit Antwerpen en het Universitair Ziekenhuis Leuven.

Alcohol zelf is maar een paar uren meetbaar in bloed en adem. Dat geldt niet voor de afbraakstof van alcohol, ethylglucuronide (EtG), die zich ophoopt in haar, nagels en urine en zo na dagen, weken of maanden nog op te sporen is.

“We hebben als onderzoeksgroep al ervaring met het opsporen van EtG in haar, maar we weten nog niet of de methode betrouwbaar is bij leverpatiënten, zegt hoofdonderzoeker en leverarts Jef Verbeek van het academisch ziekenhuis Maastricht UMC+ tegen Business Insider.

"Het EtG-stofje wordt namelijk ook in de lever aangemaakt en daarna door de nieren uit het lichaam verwijderd. Bij onze patiënten werken vaak de lever en nieren niet meer goed."

Nader onderzoek moet uitwijzen of dit de meting beïnvloedt. De meting wordt gedaan met een speciale machine die de afbraakstof herkent op basis van moleculaire massa en lading.

De onderzoekers willen echter verder gaan dan alleen het meten van de afbraakstof; ze willen deze ook in beeld brengen.

"Stapavond licht op in hoofdhaartje"

"Hoofdhaar groeit 1 centimeter per maand. Door 3 centimeter haar te onderzoeken kunnen we dus drie maanden terugkijken in het verleden en creëren we een visuele alcoholtijdslijn waarbij het EtG-stofje oplicht, afhankelijk van de aanwezige concentratie. Hiervoor hebben we slechts één haartje nodig. Ben je twee maanden geleden flink op stap geweest, dan zouden wij dat kunnen zien aan dat hoofdhaartje", schetst Verbeek.

Waar hoofdhaar vooral gevoelig is voor hevig alcoholgebruik, is in urine ook licht gebruik op te sporen. "Maar dan niet langer dan twee, drie dagen na consumptie", zegt de arts.

De alcoholmeting via nagels staat volgens hem nog in de kinderschoenen. "Dat is nog heel experimenteel. Vingernagels groeien 3 millimeter per maand en dus trager dan hoofdhaar. Daarom denken we dat de techniek via nagels ook gevoeliger is voor kleinere hoeveelheden alcohol in vergelijking met hoofdhaar. Een van de doelen van ons onderzoek is om hier beter inzicht in te krijgen."

Verbeek wil de tests "samenballen om een betrouwbaar alcoholprofiel van de patiënt te kunnen krijgen", want geen enkele test is honderd procent betrouwbaar. "En een patiënt kan natuurlijk kaal zijn of net zijn nagels hebben geknipt."

De tests kunnen een belangrijke rol spelen bij aandoeningen als levercirrose die verschillende oorzaken kunnen hebben; alcohol is daar slechts een van. Voor zowel de diagnose als behandeling is het belangrijk om de oorzaak te kennen.

"Nu proberen we de oorzaak op te sporen met ziektemarkers in het bloed of beeldvormingstechnieken. Alcoholgebruik als oorzaak voor de leverziekte stellen we vast door andere oorzaken uit te sluiten en door gesprekken te voeren met de patiënt en diens familie. Je kunt je voorstellen dat dit niet altijd betrouwbaar is omdat alcoholproblemen zijn omgeven met schaamte. Zo blijft er vaak toch heel veel onduidelijkheid bestaan."

Valse beschuldigingen voorkomen

Daarnaast kan de onderzoeksmethode valse beschuldigingen voorkomen, wat zowel sociaal als medisch van belang is.

"Leverpatiënten gaan gebukt onder het stigma alcohol. Van een buurman met leverproblemen denkt men al snel: die zal wel te veel gedronken hebben in zijn leven, terwijl dit vaak absoluut niet het geval is. Er zijn veel andere oorzaken dan alcohol die tot leverziekten kunnen leiden. Daarom is het belangrijk om alcohol als oorzaak objectief uit te kunnen sluiten."

Ook voor een donorlever is het uitsluiten of vaststellen van alcoholgebruik essentieel.

"Patiënten die aan levercirrose lijden door overmatig alcoholgebruik, komen alleen in aanmerking voor een donorlever als ze zes maanden lang geen druppel alcohol hebben gedronken. Maar hoe bepaal je dat?", zegt Verbeek.

"Wie zes maanden is gestopt, heeft recht op transplantatie. Maar soms ontstaat twijfel. Als iemand vals wordt beschuldigd, vertraagt dat het proces van transplantatie. Enerzijds kan dat worden voorkomen met een EtG-meting. Anderzijds, als uit de test blijkt dat iemand toch alcohol drinkt, kunnen we daarmee een donorlever beschikbaar houden voor een andere patiënt bij wie een transplantatie meer kans van slagen heeft."

Vroege opsporing van verslaving

Ook hoopt Verbeek alcoholgebruik eerder op te kunnen sporen dan nu het geval is.

"Je wilt een alcoholprobleem kunnen stoppen voordat onomkeerbare leverschade is ontstaan. Met onomkeerbare schade bedoelen we levercirrose waarbij het weefsel is verhard en verlittekend. Als dat nog niet is gebeurd, kan de lever zich nog herstellen."

Daarmee is nog niet gezegd dat het een patiënt ook lukt om van de alcohol af te blijven. "Een verslaving aanpakken is zeer moeilijk, maar je moet altijd een poging doen en hoe eerder hoe beter. Ik zie hierin ook een belangrijke rol weggelegd voor huisartsen, als we met hen samenwerken om verslaving en leverschade vroeg op te sporen, kunnen we de patiënt beter begeleiden en behandelen."

Verbeek hoopt over twee jaar te weten of de EtG-methode geschikt is voor leverpatiënten.

"De testen die worden uitgevoerd binnen het onderzoeksproject hebben geen invloed op het behandelplan." Daar zal verandering in komen als blijkt dat de methode betrouwbaar is.

Verbeek heeft een indicatie dat patiënten positief reageren op een onderzoek dat alcoholgebruik bijna onomwonden kan vaststellen of uitsluiten. "In ons eerder onderzoek hadden we het onderzoek aan 150 patiënten aangebonden, daarvan heeft maar een handvol geweigerd deel te nemen."