- Moldavië kiest op 20 oktober in een referendum of het land het EU-lidmaatschap als doel moet houden, of juist niet.
- Het ontluikende bedrijfsleven ziet daar wel wat in en vooral de techsector in het land is groeiende.
- Hoe ziet deze branche er eigenlijk uit in Moldavië en tegen welke uitdagingen lopen bedrijven aan? Een portret van jonge techondernemers.
- Lees ook: Moldavië stemt over EU-lidmaatschap en ontluikend bedrijfsleven ziet daar wel wat in: ‘Het is echt een kans’
“Je komt uit Malta? De Malediven?” Veel Moldaviërs die ver van huis zijn, hebben deze vraag weleens gekregen, hoort Business Insider Nederland uit meerdere monden tijdens een bezoek aan het land in september.
Moldavië is dan ook het minst bezochte land van Europa en bij het grote publiek dus weinig bekend.
Toch staan de schijnwerpers momenteel gericht op het Oost-Europese land. De grofweg 2,5 miljoen Moldavische inwoners mogen op 20 oktober in een referendum stemmen over de wenst om lid te worden van de Europese Unie. Moet het land dat als doel vastleggen in de grondwet, of kan de regering de gesprekken daarover beter parkeren?
Het ontluikende bedrijfsleven in het voormalige Sovjet-land ziet daar wel wat in, signaleerde Business Insider Nederland in een reportage over Moldavië.
Maar hoe ziet het bedrijfsleven van dit land dat mogelijk in 2030 EU-lid wordt er eigenlijk uit? De exporterende wijnsector is in Moldavië groot, maar het ooit streng-communistische land heeft inmiddels ook een groeiend portfolio aan techbedrijven en startups.
Business Insider Nederland geeft een profiel van dit deel van het Moldavische zakenleven, door de ogen van jonge startup-ondernemers uit het land. Hoe kijken zij naar hun land, de kansen en uitdagingen van het zakendoen in Moldavië?
Er is volgens jonge ondernemers nog een wereld te winnen in Moldavië, maar de startup-gemeenschap maakte in korte tijd grote stappen.
'Moldavië wordt langzamerhand cool'
Wie: Constantin Şarcov
Wat: ondernemer, oprichter creatief bureau Piko
"In 2018 openden we met mijn creatieve bureau Piko een kantoor in Nederland. In Moldavië zaten we toen op een dood spoor. We waren al tien jaar actief in de markt, wonnen internationale prijzen, maar hadden moeite in ons land grote klanten te vinden. Er gebeurde toen nog niet zoveel in Moldavië, het land was nog niet echt cool."
"In Nederland kregen we allerlei klussen en stonden we op de Dutch Design week. Je bent in Nederland vaak bezig toekomstige problemen op te lossen, zoals de opwarming van de aarde. Hier in Moldavië is dat anders. Je reageert er vooral op actuele problemen. In Nederland denken bedrijven over het klimaat, in Moldavië zijn ze vooral bezig te overleven."
"Iedere keer als ik terugkeer [naar Moldavië], voelt het alsof ik in een tijdmachine stap. We lopen hier honderd jaar achter, lijkt het wel. Ik heb de afgelopen vijf jaar veel nagedacht over de vraag of ik definitief naar Nederland zou willen verhuizen."
"Toch heb ik ervoor gekozen om het niet te doen. Moldavië is langzamerhand cool aan het worden, vind ik. De overheid investeert flink in de creatieve sector en het bedrijfsleven, die meer is dan puur de wijnbranche. De afgelopen jaren kwamen er in Chisinau daarom allerlei hubs op voor bedrijven, voor de creatieve sector, media en ga maar door. Kijk eens naar al die hubs, er verandert hier van alles in positieve zin."
"Wat we nu nodig hebben, zijn brains en geen brain drain. Het zou dan ook mooi zijn als ons land lid wordt van de EU. Ook voor ons als bedrijf, trouwens. Veel van onze klanten zitten in de EU."
Moldavische startups haalden €35 miljoen op
Spil in het web van de Moldavische groeibedrijven is Startup Moldova, een organisatie die lokale startups in contact brengt met mentoren, andere ondernemers en investeerders. De organisatie zag in 2021 het licht en werkt inmiddels samen met 180 van alle naar schatting 200 startups die de natie rijk is.
Het startup-leven begint er van de grond te komen, merkt CEO Olga Melniciuc van Startup Moldova. "Startups uit Moldavië hebben nu al 35 miljoen euro opgehaald, waarvan zo'n 15 miljoen euro in de laatste twee jaar. In 2016 kregen we in Moldavië de eerste accelerator [groeiprogramma voor startups, red.] en je merkt dat het begrip over startups sindsdien toeneemt - vooral de laatste jaren."
De overheid wil ook een duit in het zakje doen, met een gepland investeringsfonds voor startups, dat uit omgerekend 5 miljoen euro moet bestaan.
Melniciuc ziet vooral een opkomst van techstartups in de onderwijs-, gezondheids- en fintechbranche. Wel ziet ze uitdagingen voor de opkomende bedrijven. "De markt is hier maar klein, dus je moet als startup al snel naar het buitenland kijken, al helemaal als je op zoek bent naar groeigeld.'
Een eventueel EU-lidmaatschap zou handel met het westen dan ook vergemakkelijken, denkt Melniciuc. "Wij moedigen onze startups in ieder geval aan om de grens over te kijken, naar bijvoorbeeld West-Europa."
'Het is moeilijk om hier dingen gedaan te krijgen'
Wie: Andrei Haret
Wat: ondernemer, oprichter marketingbedrijf MarketinGo
"Het is best oké om hier te leven en zaken te doen, maar het kan beter. We hebben hier veel vrijheid in vergelijking met het verleden en er is wellicht minder corruptie. De overheid komt met allerlei hervormingen om de economie te stimuleren. Sommige werken, zo is het handig dat we hier maar zo'n 10 procent belasting over de omzet hoeven te betalen."
"Niet alles wat de overheid probeert, is daarentegen een succes. Zo haalde het ministerie vorig jaar Revolut [financieel dienstverlener, red.] naar Moldavië, maar dat bedrijf heeft ons land alweer verlaten. Ook is het ze nog niet gelukt om Stripe en Paypal hier beschikbaar te maken. Misschien is ons land te klein. Het is een beperkte markt, met maar zo'n 2,5 miljoen mensen. Voor de oorlog deden we veel zaken met Oekraïense bedrijven. Die bevolking is veel groter. Zij deden soms campagnes van 1 miljoen euro, terwijl wij het moesten doen met 10.000 euro."
"Klein zijn als land hoeft geen probleem te zijn. Luxemburg is klein, maar is voortvarend. Moldavië is echter klein en ook nog eens vrij arm. Het is daardoor moeilijker om hier dingen van de grond te krijgen, denk ik. Zelf doe ik vooral zaken met Amerikaanse bedrijven, Daar hebben ze een markt van 300 miljoen mensen, waar je als startup gemakkelijker je product kan valideren."
"Ik blijf in Moldavië wonen, omdat ik hier mijn familie en vrienden heb. Toch denk ik steeds vaker: misschien moet ik verhuizen naar een ander land. Veel mensen die in het buitenland studeren, komen ook niet terug. Maar goed, dan moet ik volledig opnieuw beginnen en dat is ingewikkeld."
"Ik zou graag zien dat Moldavië zich bij de EU aansluit. Als bedrijf hier voel je je hier soms een beetje een buitenstaander. Het is best ingewikkeld om in contact te komen met mensen en bedrijven in de EU. We missen de juiste netwerken op dit moment nog."
'EU-lidmaatschap kan startups duwtje in rug geven'
Wie: Gleb Babiy
Wat: ondernemer, oprichter zorgbedrijf Aspect Health
"Al vanaf mijn zestiende woon ik in het buitenland. In Moldavië had ik het woord 'startup' nooit horen vallen, daar leerde ik pas over toen ik er niet meer woonde. Ik begon in 2021 mijn eigen startup Aspect Health, een gezondheidsapp voor vrouwen. We haalden miljoenen op bij internationale investeerders. Het was rond die tijd dat uit interesse eens googelde of er inmiddels ook Moldavische startups waren. Die bleken er te zijn!"
"Inmiddels heeft mijn bedrijf een klein team in Moldavië. Ik woon zelf in New York met mijn compagnon, maar ben zo'n vijf maanden per jaar in Moldavië om met het team hier te werken. In tegenstelling tot sommige andere opkomende markten spreken de mensen in de techgemeenschap hier zeer goed Engels. We leren het hier vrij intensief op school. Vijftien jaar geleden was er hier nog amper perspectief. Als leerling kreeg je de boodschap mee dat je voor kansen in het buitenland moest zijn. We leerden dat het daarvoor van een groot belang is dat je goed Engels kunt spreken."
"De startup-gemeenschap hier groeit en dat is mooi. Wel blijft het een kleine gemeenschap in een klein land, maar daar zit ook een groot voordeel aan. Je kunt heel gemakkelijk met mensen in contact komen. Ondernemers die hier de top hebben bereikt, staan erg open om jongere spelers te helpen."
"Of ik voor het referendum ben? Ik ga voor stemmen, al heb ik er niet heel veel verstand van. Ik sprak met vrienden uit Estland, die hebben meegemaakt dat hun land zich aansloot bij de EU. Het had hen erg geholpen bij hun carrière en levens. Het land trok veel meer kapitaal aan en er kwamen meer startups van de grond. Ik vermoed dat we zoiets ook zullen zien in Moldavië."
IT-branche is 'strategische sector'
De IT-branche wordt in Moldavië gezien als een "strategische sector", zegt Marina Bzovîi. "Dat besluit is al in 2005 door de overheid hier genomen." Het leidde in 2008 tot de oprichting van het Moldova Innovation Technology Park (MITP), een online netwerk van ruim 2.000 Moldavische it-bedrijven; Bzovîi werkt als manager bij MITP.
Wie zich aansluit, krijgt onder meer grote belastingvoordelen, legt ze uit. "Je betaalt maar 7 procent over je omzet. Die 7 procent omvat bovendien zeven verschillende soorten belasting, tot de inkomsten- en zorgbelasting van je medewerkers aan toe. Onze overheid vindt de IT-branche erg belangrijk, wat de reden is achter dit beleid."
Het werkt wel, volgens haar. "Rond 2018 maakte IT nog zo'n 1 procent uit van ons nationaal inkomen, nu is dit meer dan 5 procent. Het aantal IT-bedrijven is meer dan verdubbeld sinds de komst van het MITP, van gamebedrijven tot fintech-ondernemingen."
'We hebben een paar goede exits nodig'
Wie: Andrey Vinitsky
Wat: ondernemer, oprichter softwarebedrijf Graphy
"Ik begon al op 14-jarige leeftijd met mijn eerste bedrijfje, een marktplaats in kortingskaartjes. Studenten genoten van kortingen bij lokale bedrijven, die er meer klanten door kregen. Startups waren toen, in 2012, nog geen ding in Moldavië. Ik besloot me daarom op school te richten en verhuisde uiteindelijk naar het VK om te studeren. Met een vriend ben ik daar softwarebedrijf Graphy begonnen en we haalden tot nu toe al 10 miljoen dollar op."
"Ik woon in Londen, maar laatst was ik terug in Moldavië. We deden er mee aan een paar startup-evenementen. Die bestonden hier nog niet, toen ik vertrok. Dat is geweldig, het heeft me echt verbaasd hoe snel Moldavië zich ontwikkeld heeft. De ambitie is er volop, al heeft het land nog een lange weg te gaan. We hebben een paar goede exits [bedrijfsverkopen, red.] nodig van 10 miljoen of 20 miljoen euro, dan zul je zien dat veel meer mensen hier risico gaan nemen."
"Het is mooi dat de overheid het bedrijfsleven in Moldavië zo goed subsidieert. Dit zorgt ervoor dat mensen risico durven te nemen, net zoals in op kapitalisme gestoelde samenlevingen zoals in het VK of in Nederland. Mijn ouders groeiden in Moldavië op onder het communisme. Dat ik nu miljoenen ophaal voor mijn startup, heeft ze in het begin wel verbaasd. Het is niet iets wat in de haarvaten van dit land zit."
"Ik ben er zeker voor dat Moldavië zich bij de EU aansluit, al is het ironisch om dat te zeggen als je in Londen woont. Voor Moldavische bedrijven kan het makkelijker worden zaken te doen over de grens. Perceptie doet ertoe; als Moldavië lid is van de EU, weten mensen uit andere EU-landen bij ieder Moldavisch product dat het gecheckt wordt en aan alle EU-standaarden voldoen."