- Vanaf 1 juli geldt in Nederland een verbod op plastic wegwerpbekers en -bakjes, maar bedrijven blijken dikwijls nog niet op de hoogte te zijn.
- Aanbieders van herbruikbare alternatieven springen in op een nieuwe marktkans.
- “We merken dat veel ondernemers paniekerig worden”, aldus ondernemer Jody Koenders van de Haarlemse aanbieder van herbruikbare koffiebekers WeCup.
- Lees ook: Plastic wegwerpbekers worden verboden, maar eetbare bekers blijven toegestaan: daarvan profiteert startup Edibles
Plastic wegwerpbekers, maaltijdverpakkingen en patatbakjes: vanaf 1 juli mogen (horeca)bedrijven ze niet langer gratis weggeven. Staatssecretaris Vivianne Heijnen van Milieu wil hiermee een barrière opwerpen aan de 19 miljoen plastic bekers en voedselverpakkingen die Nederlanders er dagelijks doorheen jassen.
Ondernemers mogen vanaf 1 juli nog wel gebruik blijven maken van plastic wegwerpverpakkingen, maar moeten klanten daar voortaan een prijs voor vragen.
De overheid adviseert 25 cent voor een wegwerpbeker en 50 cent voor een maaltijdbakje. De prijs van wegwerpplastic moet voortaan op het bonnetje komen te staan, zodat klanten zien wat zij extra betalen. Ook de meeste papieren bekers worden uit den boze, aangezien ze een kleine laag plastic bevatten.
Daarnaast moeten ondernemers hun klanten – of personeel – verplicht een herbruikbaar alternatief bieden. Bijvoorbeeld door klanten in de snackbar zelf een bakje of beker mee te laten nemen. Ook een optie: je klanten koffie schenken in een opnieuw te gebruiken beker, die ze later weer kunnen inleveren voor statiegeld.
Verbod op gratis plastic wegwerpbekers: telefoontjes van bezorgde ondernemers
Voor producenten van herbruikbare verpakkingen en bekers levert dit kansen op. Zo ook bij de Haarlemse startup WeCup, die herbruikbare koffiebekers levert.
Oprichter Jody Koenders (44) laat aan Business Insider weten dat hij de laatste weken vaker telefoontjes krijgt van bezorgde ondernemers. "We merken dat veel ondernemers paniekerig worden", zegt Koenders. "Velen zijn nog niet op de hoogte van de wetgeving. Zij moeten opeens snel iets regelen."
Onder meer horecabedrijven die met WeCup samenwerken, laten hun klanten 1 euro statiegeld betalen voor het gebruik van de herbruikbare bekers van Koenders. Een klant krijgt de euro terug bij inlevering van de WeCup-beker, vergelijkbaar met wanneer je een biertje koopt op een popfestival.
Klanten kunnen hun beker inleveren bij een netwerk van zo'n honderd partijen waarmee WeCup samenwerkt. Naast tal van koffiezaken wist Koenders ook partijen als ING, Rabobank, het HagaZiekenhuis en de gemeente Haarlem aan te sluiten. Zijn afnemers zitten nu nog vooral in de Randstad, maar "we gaan voor landelijke dekking". De organisaties die meedoen, betalen de startup een jaarlijks abonnementsbedrag voor de service.
De nieuwe wetgeving is een vervolg op eerder aangenomen wetten tegen zwerfafval. Zo kwam er de afgelopen jaren een verbod op gratis plastic tasjes, gingen plastic rietjes en bordjes en werd er statiegeld geheven op kleine plastic flessen en - sinds april - blikjes.
De wet is onderdeel van de Single Use Plastic-richtlijn (SUP) van de Europese Unie. Om aan deze anti-afvalrichtlijn te voldoen, volgt vanaf begin 2024 zelfs een verbod op wegwerpbekers of -bakjes met plastic in de horeca.
Koenders ziet zijn klantenbestand sneller groeien aan de vooravond van het ingaan van de nieuwe wet. Hij stelt iedere week "vijf tot tien" nieuwe kanten te verwelkomen, terwijl dit een jaar geleden nog om zo'n "drie tot zes" per week ging. Toch "loopt het nog niet storm", aldus Koenders. "Ik denk dat heel veel ondernemers afwachten, dat ze wel zien hoe het zich zal ontwikkelen."
Handhaving verbod op gratis plastic wegwerpbeker lijkt nog niet direct te beginnen
Het is dan ook nog maar de vraag of je als gemiddelde snackbarhouder al direct de inspectie op je dak krijgt, als je niet aan de wetgeving voldoet. De Inspectie Leefomgeving en Transport is uitgerust met het toezicht op de wet en mag overtreders een last onder dwangsom opleggen. Of de Inspectie al direct met dwangsommen zal strooien, kan een woordvoerder niet zeggen tegen Business Insider.
De Inspectie stelt al sinds januari in gesprek te zijn met branchepartijen. "We maken met ondernemers eerst afspraken, die we op papier zetten. Zo weten partijen waar ze zich aan moeten houden. Niet alleen met snackbarhouders, maar met de hele keten: van producenten van wegwerpplastic tot cateraars."
Overtreders kunnen volgens de woordvoerder uiteindelijk zo'n last onder dwangsom verwachten, of ze nu een groot concern zijn of een snackbar. Wie volgens de Inspectie "naar de geest van de wet" handelt, hoeft dan weer geen straf te verwachten. De Inspectie controleert zelf, maar werkt ook op basis van tips van ondernemers en burgers.
WeCup stelt al 25.000 bekers in omloop te hebben. Eén zo'n beker kun je in theorie 1.000 keer gebruiken, leerde Koenders uit eigen bedrijfsonderzoek. Daarna zijn ze op, maar Koenders stelt het materiaal - polypropeen - volledig te kunnen recyclen. Omdat hij er volgens de Nederlandse Warenwet geen nieuwe kopjes van mag maken, levert hij het polypropeen aan producenten die het verwerken tot kunststoffen plantenbakken.
Maar zullen consumenten het wel zien zitten om 1 euro statiegeld te betalen voor ieder bakje koffie in de horeca? Zullen ze niet sneller naar een concurrent gaan, als die geen herbruikbare, maar wegwerpbekers aanbiedt voor - bijvoorbeeld - 25 cent? Koenders: "Het zou kunnen, maar ik denk het niet. Dat het statiegeldsysteem werkt, hebben we al in de supermarkt kunnen zien met de kleine plastic flessen en blikjes. En al ga je met de trein van Amsterdam naar Groningen, dan kun je de beker daar ook weer inleveren."
Startups richten zich op nieuwe markt voor herbruikbare bekers
De Haarlemse startup is overigens niet de enige is die in het ontstane gat in de markt springt. Vanuit België lijkt branchegenoot Billie Cup bezig met een snelle opmars. Billie Cup heft net als de Haarlemmers 1 euro statiegeld over zijn herbruikbare bekers. Nederlandse universiteiten, zoals de TU Delft en Radboud Universiteit, werken al met de bekers van de Belgen.
De Nederlandse startup Edibles zet in op biologisch afbreekbare, eetbare koffiebekers, gemaakt van tarwe en haver. Ook eetbare bekers zijn binnen de nieuwe wetgeving toegestaan, liet woordvoerder van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat afgelopen najaar weten aan Business Insider.
Of ze bij Edibles al iets van de aanstaande wet in hun verkopen terug zien? Ja, zijn startup komt momenteel "makkelijker in contact met grote bedrijven", zegt oprichter Maximilian Schupp tegen Business Insider. "Maar omdat ze de kosten kunnen doorberekenen aan de consument, moet je er niet te veel van verwachten."
Schupp refereert aan het feit dat bedrijven tot het einde van het jaar nog wegwerpplastic mogen gebruiken, als zij er een prijs over berekenen aan de klant. De Rijksoverheid schrijft op zijn website dat de aanstaande regel niet alleen beter voor het milieu is, maar "óók voor je portemonnee". Zouden bedrijven hun wegwerpplastic echter simpelweg doorberekenen aan klanten, dan lijkt het erop dat de regel de komende maanden eerder een prijsopdrijvend effect zal hebben.
Schupp verwacht dan ook meer van de regelgeving vanaf 2024, wanneer er naar de Europese SUP-richtlijnen een verbod komt op wegwerpbekers of -bakjes met plastic in de horeca. "Dan zullen bedrijven daadwerkelijk een alternatief moeten vinden."