Het is niet altijd makkelijk om een lening bij een bank te krijgen. Een alternatief is aankloppen bij een vriend of familielid. Maar is dit wel verstandig? En hoe voorkom je dat zo’n onderhandse lening een splijtzwam wordt in de relatie?

Circa 740.000 mensen hebben een betalingsachterstand op hun lening, zo blijkt uit cijfers van het BKR. Dat aantal is de afgelopen jaren toegenomen. Wie een betalingsachterstand heeft, zal moeilijker een nieuwe lening kunnen krijgen bij een bank. De hand ophouden bij een vriend of familielid, is dan verleidelijk.

Gunstiger leencondities

Ook om andere redenen kan het aantrekkelijk zijn om geld te lenen van een bekende. Je kunt de rente en voorwaarden voor terugbetaling in onderling overleg vaststellen en wat gunstiger leencondities overeenkomen. Je kunt bijvoorbeeld afspreken dat je in de eerste maanden nog niets hoeft af te lossen of dat je er wat langer over mag doen om de lening terug te betalen.

Daarnaast zijn aan een onderhandse lening geen extra kosten verbonden. Je hoeft bijvoorbeeld geen notariskosten te betalen als je de lening gebruikt voor de financiering van je huis.

Maar aan een lening van een vriend kleven ook nadelen. De vriendschap kan behoorlijk bekoeld raken of zelfs eindigen als het geld niet wordt terugbetaald. Het is dan ook belangrijk om de volgende spelregels in acht te nemen als je overweegt om een onderhandse lening – een lening zonder tussenkomst van de bank – aan te gaan of te verstrekken.

Schulden

Ten eerste moeten beide partijen nagaan of een lening wel verstandig is. Als degene die de lening aanvraagt al schulden heeft of elke maand moeite heeft om de eindjes aan elkaar te knopen, loop jij als geldverstrekker een verhoogd risico dat de lening niet wordt terugbetaald, waardoor jijzelf ook in financiële problemen komt. En mocht de ontvanger later in een schuldsaneringstraject terecht komen, dan valt een onderhandse lening daar vaak buiten, waardoor nóg onzekerder wordt of je ooit nog een cent terugziet.

Ook de ontvanger met financiële problemen heeft uiteindelijk geen baat bij een onderhandse lening. Hij krijgt er immers nog een extra schuld bij, zonder dat de problemen structureel worden opgelost. Werk maken om de financiële situatie fundamenteel verbeteren en eventueel een gang naar schuldhulpverlening bieden dan meer soelaas.

Een handig hulpmiddel om na te gaan of een lening verantwoord is, is de Risicometer van het Nibud. Hiermee kun je nagaan of de aflossing binnen het budget past. Is er geen sprake van financiële problemen of zijn deze problemen slechts tijdelijk van aard en past de aflossing binnen de begroting, dan valt een onderhandse lening te overwegen, mits de geldverstrekker het geld langere tijd kan missen.

Leenovereenkomst

Het is dan wel belangrijk om duidelijk af te spreken wanneer de lening moet worden afgelost, hoeveel per keer wordt terugbetaald en hoe hoog de rente is. Leg alle afspraken vast in een contract. Daarmee kun je misverstanden voorkomen en in geval van nood terugvallen op het contract.

In de leenovereenkomst staan in ieder geval de namen en adresgegevens van beide partijen, de datum van ondertekening, de startdatum, hoogte en looptijd van de lening, de verschuldigde rente en het betalingsschema. Je kunt in het contract ook opschrijven wat de consequenties zijn als de lening niet wordt terugbetaald. Stel het contract in tweevoud op, voorzien van een handtekening van beide partijen.

Incassobureau

Ondanks alle afspraken kan het gebeuren dat de geldlener niet over de brug komt.  Levert een gesprek niets op, stuur dan een aangetekende betalingsherinnering. Blijft terugbetaling wederom uit, dan kun je een incassobureau inschakelen en in het uiterste geval de rechter. Als je door de rechter in het gelijk wordt gesteld, dan kun je een deurwaarder inschakelen, die in geval van nood mag overgaan tot beslaglegging. Heb je een rechtsbijstandsverzekering, dan kun je de verzekeraar inschakelen, die je bijstaat.

Je kunt ook proberen om een terugbetalingsregeling te treffen. Uiteraard moet je deze eveneens op papier zetten en door de tegenpartij laten ondertekenen.

Heb je geen leencontract opgesteld, dan sta jij als geldverstrekker juridisch een stuk zwakker. Je kunt je positie versterken door je vriend alsnog een schriftelijke overeenkomst te laten tekenen, waarin zwart op wit staat dat hij geld geleend heeft en waarin een deadline voor terugbetaling wordt vermeld.

Marktconforme rente

Een belangrijk aspect van een lening is de verschuldigde rente. Het kan verleidelijk zijn om als vriendendienst een lage rente te heffen, maar dat kan jou als geldverstrekker in grote problemen brengen. Van de Belastingdienst moet je namelijk een marktconforme rente berekenen: een rente die niet veel afwijkt van wat banken vragen. Verstrek je een renteloze lening of een lening met een heel lage rente, dan zal de fiscus dit beschouwen als een schenking.

Je moet dan schenkbelasting betalen over het bedrag boven de schenkingsvrijstelling. Voor schenkingen van ouder aan kind bedraagt die vrijstelling 5.229 euro en voor overige schenkingen 2.092 euro. Over het bedrag hierboven moet je 10 tot 40 procent belasting betalen, afhankelijk van het geldbedrag en de relatie tot de ontvanger. Wil je dit voorkomen, kijk dan welke rentetarieven banken en andere kredietverstrekkers gemiddeld in rekening brengen.

Aftrekpost

Voor de ontvanger is de lening fiscaal aftrekbaar. In welke box, hangt af van het doel van de lening. Wordt het geld gebruikt voor de aankoop van een woning, dan mag de rente, net als bij een hypotheek, worden afgetrokken in box 1. Hierdoor hoef jij als ontvanger minder inkomstenbelasting te betalen. Je moet wel aan een aantal voorwaarden voldoen. Zo moet het huis je hoofdverblijf zijn, hoor je de rente ook echt te betalen en moet je de lening binnen dertig jaar annuïtair of lineair aflossen.

Voldoe je niet aan de voorwaarden of is de lening voor een ander doel bestemd, dan mag je de lening aftrekken van de bezittingen in box 3 (vermogensbelasting). Dit geldt alleen voor het bedrag dat uitkomt boven de drempel van 2.900 euro - of 5.800 euro bij fiscaal partners.

Lees ook

Het BKR weet alles over je

Goedkoop lenen doe je bij je baas

Lenen van familie? Vertrouw niet op blauwe ogen

Babyboombank: zo leen je bij je ouders

Creditcard: let op de woekerrente

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl