- Sinds het uitlekken van de notities van verkenner Kajsa Ollongren gaat het nog maar over een iemand: CDA-politicus Pieter Omtzigt.
- Omtzigt is razend populair onder kiezers, maar zijn politieke collega’s in Den Haag zijn geen fan.
- Omtzigt staat bekend als een ‘lastpak’, omdat hij zich vastbijt in dossiers waarmee hij het bewindslieden niet makkelijk maakt.
Niet minister-president Rutte, die zijn vierde verkiezingsoverwinning op rij binnenhaalde op 17 maart, noch D66-lijsttrekker Kaag, die haar partij een historisch aantal zetels bezorgde, domineren tijdens de nu al tumultueuze formatieverkenning.
In plaats daarvan zijn alle ogen gericht op de nummer twee van het CDA, Pieter Omtzigt. De politicus, die bekendstaat als de ‘lastpak’ van de Tweede Kamer, verwierf afgelopen jaren bekendheid, omdat hij zich vastbijt in dossiers waar maar weinig mensen hun vingers aan lijken te willen branden.
Ook deze formatie zorgt de naam Omtzigt voor een hoop commotie. Niet omdat hij kritische vragen stelt over de procedures, maar omdat de notities van verkenner Kajsa Ollongren uitlekten middels een foto waarop leesbaar was dat er achter Omtzigts naam de woorden ‘functie elders’ stonden. Dit doet vermoeden dat er in politiek Den Haag wordt nagedacht over een manier om van het kritische Kamerlid af te komen.
Lees ook: Rutte zei tegen de verkenners: ‘Je moet wat met Omtzigt: minister maken’
De CDA'er is populair onder de Nederlandse kiezers. Hij wist bij de verkiezingen in maart ruim 340.000 voorkeursstemmen binnen te slepen, maar zijn Haagse collega's lijken geen fan van hem te zijn. En dat heeft een reden.
Omtzigt wordt in 2002 'ontdekt' door Balkenende
Omtzigt moet zijn promotieonderzoek aan de universiteit van Florence nog afronden, als hij in 2002 met toenmalig CDA-premier Balkenende in gesprek raakt over belastingen. Balkenende is zo onder de indruk van de econometrist dat hij hem op de CDA-lijst laat zetten voor de verkiezingen van 2003.
Omtzigt komt terecht op nummer 51 van de lijst, een positie die het onwaarschijnlijk maakt dat hij ook daadwerkelijk in de Tweede Kamer terecht zal komen. Maar als een aantal van zijn partijleden toetreedt tot het kabinet-Balkenende II komt er ineens toch een zetel voor Omtzigt vrij.
Omtzigt ontpopt zich direct tot de pensioenexpert van Nederland en valt op door zijn kritische opiniestukken over financiële prikkelingen om de vergrijzing tegen te gaan, de 'fokpremie' zoals hij het zelf noemt, en zijn interesse in de pensioenregeling van CDA'er en oud-president van De Nederlandse Bank (DNB), Nout Wellink.
De cijfersnuffelaar
Omtzigt ontdekt in 2004 dat zijn partijgenoot Wellink en diens DNB-collega's genieten van een wel een heel gulle pensioenregeling. Zijn eigen partij, en het kabinet waar het CDA deel van uitmaakt, zitten niet te wachten op een schandaal, maar Omtzigt zet door.
Samen met collega's van de oppositie stelt het CDA-Kamerlid een lange lijst met vragen op over de kwestie en wordt er zelfs een amendement ingediend. Het leidt tot strenger toezicht door de minister van Financiën op de pensioenen van de DNB-top en tot het eerste ontevreden gemor binnen de CDA-leiding over nieuwkomer Omtzigt.
Wellink omschrijft de actie van Omtzigt als 'tendentieus en kwetsend' en ook andere hooggeplaatste leden laten zich kritisch over hun partijgenoot uit. De financieel specialist van het CDA, Henk de Haan, noemt Omtzigt ‘een cijfersnuffelaar'.
Onder aan de lijst, maar toch elke verkiezing een zetel
Zijn opmerkelijke debuutjaren in de Kamer maken de politicus uit Enschede niet populair bij zijn partij. Hij belandt bij de verkiezingen van 2006 en 2010 opnieuw onder aan de lijst, maar weet toch tweemaal met geluk terug te keren in de Tweede Kamer.
Tot 2012. Het CDA staat er slecht voor als kabinet-Rutte I, waarin de partij met de VVD en PVV samenwerkt, valt. Er is een vernieuwingsslag nodig, want de samenwerking met Wilders heeft het CDA, dat bij de verkiezingen 2010 al 20 van z'n 41 zetels verloor, geen goed gedaan. De partij wil verjongen en dus is er voor Omtzigt geen plaats meer.
Maar de Twentse CDA-leden – de politicus is geboren en getogen in het Twentse Borne – staan niet toe dat hun Omtzigt zomaar van de lijst verdwijnt. Met steun van een aantal partijprominenten zetten ze een actie op touw en weten ze het voor elkaar te krijgen dat Omtzigt alsnog op de lijst terecht komt, weliswaar op plek 39.
Een terugkeer in de Kamer lijkt in 2012 toch echt onmogelijk voor Omtzigt: het CDA pakt maar net 12 zetels in de peilingen en hij bungelt opnieuw onderaan.
Maar Omtzigts Twentse achterban blijkt meer invloed te hebben dan verwacht. Met 36.750 voorkeursstemmen weten ze hem, tot frustratie va de CDA-top, alsnog een Kamerzetel te geven. Omtzigt komt hierdoor in een bijzondere positie terecht. Hij heeft zijn eigen mandaat en nu zijn partij geen onderdeel van de regering uitmaakt, kan hij echt oppositie gaan voeren.
De 'beroepsdwarsligger' die steeds populairder wordt bij de kiezer
De rol van oppositielid lijkt niemand zo goed te passen als Omtzigt. Hij weet de regeringspartij VVD voortdurend in het nauw te brengen. Zo bijt hij zich bijvoorbeeld vast in de Bulgarenfraude, die staatssecretaris Frans Weekers doet aftreden, en legt Eric Wiebes het vuur aan de schenen over de mislukte reorganisatie bij de Belastingdienst.
Ook binnen zijn eigen partij wordt zijn eigenzinnige gedrag steeds minder gewaardeerd. Vooral als hij probeert de onderste steen boven te krijgen tijdens de MH17-debatten, die niet alleen Rutte verleiden tot het verwijt dat Omtzigt "een politiek nummertje" probeert te maken van de ramp, maar hem binnen het CDA de bijnaam "beroepsdwarsligger" oplevert. Maar onder de nabestaanden van de ramp worden zijn inspanningen juist wel erg gewaardeerd.
Hetzelfde patroon herhaalt zich als Omtzigt zich vastbijt in de Toeslagenaffaire, waarin de Belastingdienst tienduizenden ouders onterecht van fraude beticht en kinderopvangtoeslag laat terugbetalen. Omtzigt gaat voortdurend de confrontatie aan met oud-CDA'er en commissievoorzitter Piet Hein Donner, die niet de openheid en duidelijkheid wil geven aan de gedupeerden waar Omtzigt naar op zoek is. Hij maakt zich met deze harde optredens opnieuw weinig geliefd bij de CDA-top.
Gepasseerd door de partij en een 'functie elders'
Omtzigt wordt door de partijtop gepasseerd als er een voorzitter moet worden gekozen voor de parlementaire ondervragingscommissie, die onderzoek zal gaan doen naar de Toeslagenaffaire. Dat is volgens journalist Jaap Jansen de druppel die Omtzigt doet beslissen dan maar een gooi te doen naar het lijsttrekkerschap van de partij.
De digitale verkiezingen voor het lijsttrekkerschap van het CDA verlopen opvallend. Hugo de Jonge wint nipt van Omtzigt met 50,7 procent tegen 49,3 procent, maar er gaat een hoop mis met het digitale stemmen. Niet alleen moet de hele verkiezingen opnieuw wordt gehouden, nadat blijkt dat iemand meerdere stemmen kon uitbrengen.
Ook komen er klachten binnen dat stemmers een 'Dank voor uw stem op Hugo de Jonge'-bericht te zien kregen, terwijl ze juist op Omtzigt hadden gestemd – iets dat onder meer de vrouw van Omtzigt overkomt.
Als De Jonge zich vervolgens terugtrekt en Hoekstra het lijsttrekkerschap aangeboden krijgt, zetten de twee samen de verkiezingen voort, maar de maat lijkt vol voor Omtzigt. Direct na de verkiezingen komt hij overspannen thuis te zitten en begint de geruchtenmolen te draaien.
Hoewel zijn partijgenoten in het openbaar hun steun uitspreken, komen er verhalen naar buiten over huilbuien en woedeaanvallen van Omtzigt.
En dan is er die zin in de verkenningsnotities: Positie Omtzigt, functie elders. Van wie deze woorden afkomstig zijn, is vooralsnog een groot vraagteken. Omtzigt kennende zal hij niet rusten tot ook die steen boven is.