De oorlog in Oekraïne lijkt beslist te gaan worden op de Krim

De oorlog in Oekraïne dreigt dit jaar nog gewelddadiger te worden met het verwachte grote Russische offensief en meer moderne wapens van het Westen voor de Oekraïense troepen. Volgens NAVO-baas Jens Stoltenberg is de oorlog in een “beslissende fase” terechtgekomen.

Deze nieuwe fase van de oorlog kan leiden tot gevechten op een voor de militaire mogelijkheden van Rusland en voor het eergevoel van president Vladimir Poetin cruciaal gebied: de Krim. 

Het schiereiland in de Zwarte Zee werd in 2014 bezet door Russische troepen en daarna illegaal geannexeerd door Poetin. De Krim diende bij de Russische invasie van afgelopen februari als uitvalsbasis om een flink deel van het zuiden van Oekraïne te bezetten. En ook nu nog voeren Russische vliegtuigen en oorlogsschepen aanvallen uit vanaf de Krim.

“Het beslissende gebied voor deze oorlog is de Krim”, zegt Ben Hodges, voormalig commandant van het Amerikaanse leger in Europa tegen Insider. “De Oekraïense regering kan zich niet neerleggen bij Russische controle over de Krim.”

"In de komende maanden zullen we zien dat Oekraïne zich gaat voorbereiden op de uiteindelijke bevrijding van de Krim", denkt Hodges. Volgens hem zal Oekraïne "nooit veilig zijn of in staat zijn de economie opnieuw op te bouwen zolang Rusland de controle houdt over de Krim."

Rusland bezet momenteel de Krim en een belangrijke strook in het zuiden van Oekraïne met onder meer de steden Melitopol en Marioepol, zodat er een directe landverbinding is tussen de eigen grenzen en het schiereiland. Het gebied dient als cruciale bevoorradingsroute voor het Russische leger. De Krim is qua grootte vergelijkbaar met België en herbergt ook meerdere militaire bases en de Zwarte Zee-vloot van Rusland.

De Krim werd in 1738 onder Catharina de Grote ook al eens geannexeerd door het toenmalige Russische Rijk en heeft ook grote symbolische betekenis voor Poetin, die de oorlog in Oekraïne koppelt aan het imperialistische verleden. Poetin heeft de Krim omschreven als "heilig land" voor Rusland. De illegale annexatie van het schiereiland in 2014 was de voorbode van de grotere veroveringsoorlog die hij vorig jaar begon.

Het gevecht om de Krim terug te winnen kan extreem bloederig worden, terwijl de oorlog aan beide zijden al tot enorme aantallen slachtoffers heeft geleid. De Amerikaanse topgeneraal Mark Milley denkt dat onderhandelingen onvermijdelijk zijn om een einde te maken aan de oorlog. Hij zei in november dat de kans dat Oekraïne op korte termijn de Russen uit de Krim kan verdrijven "militair gezien niet groot is". 

Maar er is ook een groeiend aantal militaire experts dat denkt dat het terugveroveren van de Krim absoluut noodzakelijk is voor het voortbestaan van Oekraïne op de lange termijn. Zij stellen dat de Oekraïense strijdkrachten al hebben aangetoond dat ze de klus kunnen klaren. Een succesvolle campagne op de Krim kan Kiev ook een veel betere onderhandelingspositie geven bij toekomstig vredesoverleg. 

"Zolang het schiereiland in de handen van het Kremlin is, zijn Oekraïne en Oekraïners niet vrij van Russische agressie", schreef de voormalig Oekraïense minister van Defensie Andri Zahorodnjoek onlangs in Foreign Affairs.

"Na maanden van voortdurende successen op het slagveld is het duidelijk dat Oekraïne in staat is de Krim te bevrijden", stelt Zahorodnjoek. "Oekraïne moet daarom plannen maken om De Krim te bevrijden en het Westen moet daarbij helpen."

Zelenski: de Krim is van ons

De Oekraïense president Volodimir Zelenski heeft beloofd de Russische troepen uit al het bezette gebied te verdrijven, inclusief de Krim. Met het binnenkort te verwachten nieuwe Russische offensief en de diepe wens om de controle terug te krijgen over bezette gebieden heeft Kiev een dringend beroep gedaan op het Westen om meer moderne wapens te leveren.

"De Krim is ons land, het is ons gebied, het is onze zee en het zijn onze bergen. Geef ons jullie wapens en wij zullen zorgen dat we ons land terugkrijgen", zei Zelenski eerder deze maand tijdens een videotoespraak bij het World Economic Forum in Davos.

Vorige week kondigden de Verenigde Staten en Duitsland aan geavanceerde Leopard-tanks en M1 Abrams-tanks te gaan leveren aan Oekraïne. Daarmee kwamen ze tegemoet aan het dringende verzoek. Oekraïne heeft meerdere malen benadrukt dat tanks noodzakelijk zijn om de controle te herwinnen over door Rusland bezette gebieden, die hoogstwaarschijnlijk met een netwerk van loopgraven verdedigd zullen worden.

President Joe Biden zei vorige week woensdag dat de VS 31 M1 Abrams-tanks gaat leveren aan Oekraïne. Voorafgaand aan die aankondiging zei een hoge regeringsvertegenwoordiger tegen journalisten dat de tanks niet alleen geleverd zouden worden om de defensieve mogelijkheden van Oekraïne te vergroten, maar ook om de Oekrainers in staat te stellen "soeverein gebied" te herveroveren. 

Dat is inclusief de Krim, zei hij. "De Krim is Oekraïne. We zullen de illegale annexatie nooit erkennen."

Biden liet zich in soortgelijke bewoordingen uit. "Met de lente op komst zijn de Oekraïners bezig hun territorium te verdedigen en zich aan het voorbereiden op tegenoffensieven", zei de president vorige week woensdag. "Om hun land te kunnen bevrijden, moeten ze in staat zijn op hele korte termijn de nieuwe tactieken en strategieën van Rusland op het slagveld te beantwoorden."

Volgens een aantal militaire experts zorgt de aarzeling van het Westen om sommige wapens te leveren ervoor dat de oorlog langer duurt en staat Oekraïne daardoor op een cruciaal moment minder sterk tegen Rusland.

"De westerse bondgenoten moeten stoppen met de benadering van Oekraïne maar een deel te geven van wat ze nodig hebben en later dan gewenst. Die benadering heeft al veel te lang geduurd", schreef voormalig Amerikaans generaal James Dubik onlangs in een opinieartikel voor The Hill. "Oekraïne heeft meer luchtverdedigingssystemen, tanks, langeafstandsartillerie en raketten nodig om te doen wat noodzakelijk is."

Volgens Hodges is het leveren van tanks aan Oekraïne "heel belangrijk", maar is het slechts "een deel van wat nodig is om de Russische troepen te verslaan en hen uit de Krim te verdrijven". Om dat te bewerkstelligen, moet Oekraïne de beschikking krijgen over precisiewapens voor de lange aftstand, zoals ATACMS-raketten die kunnen worden afgevuurd vanaf op trucks gemonteerde HIMARS-lanceersystemen.

De Krim kan worden bevrijd als het schiereiland wordt geïsoleerd door middel van lucht- en landaanvallen. Deze moeten de belangrijkste Russische verbindingen met het het schiereiland – zoals de recent gesaboteerde Krimbrug – verbreken.

Als de Krim eenmaal is geïsoleerd moet Oekraïne "een breed scala aan langeafstandssystemen inzetten tegen de Russische faciliteiten en troepen op het schiereiland, waardoor het onhoudbaar voor hen wordt en ze worden gedwongen te vertrekken", zegt Hodges. 

Vooralsnog wil de regering van Biden geen raketsystemen voor de lange afstand leveren aan Oekraïne. Daarmee zou Zelenski bepaalde doelen op de Krim kunnen raken. Het risico op escalatie neemt met deze wapens echter toe, aangezien Oekraïne hier ook Russisch grondgebied mee kan aanvallen.

Volgens Hodges is de onwil van de VS om wapens met een groter bereik te leveren een vrijbrief voor Rusland om vanaf de Krim en elders "onschuldige Oekraïners te doden".

'We zijn een drempel overgegaan'

Als Oekraïne gaat proberen de Krim te heroveren zullen de zorgen over de mogelijke inzet van kernwapens door Poetin opnieuw toenemen. Poetin heeft sinds het begin van de oorlog meerdere keren dreigende nucleaire taal uitgeslagen en heeft gezworen de Russische territoriale integriteit te beschermen.

Maar veel militair analisten denken dat de nucleaire bedreigingen van Poetin vooral bedoeld zijn om het Westen af te schrikken steun te verlenen aan Oekraïne. Ze geloven niet dat hij dergelijke wapens daadwerkelijk gaat gebruiken. Oekraïne heeft Russische troepen verdreven uit gebieden die Poetin nu als Russisch beschouwd, zoals rond Cherson, zonder dat dat tot een nucleair antwoord heeft geleid. Ook zijn er al Russische doelen op de Krim aangevallen, waaronder luchtmachtbases, zonder directe consequenties. 

"Er is meer duidelijk geworden over wat ze wat aanvallen en schade betreft tolereren", zei beleidsonderszoeker Dara Massicot van de denktank RAND Corporation onlangs tegen The New York Times. "De Krim is al meerdere keren getroffen door Oekraïne, zonder dat dat tot enorme escalatie vanuit het Kremlin heeft geleid."

Zoals de zaken er nu voor staan, is er weinig kans dat Rusland en Oekraïne over zullen gaan tot vredesonderhandelingen. De beslissing van Poetin om in september vier Oekraïense gebieden illegaal te annexeren, terwijl Russische troepen die gebieden niet geheel onder controle hebben, heeft overleg praktisch onmogelijk gemaakt. Oekraïne heeft heel duidelijk gemaakt met geen enkele overeenkomst in te willen stemmen waarbij er gebieden worden overgedragen aan Rusland. En het is ook vrijwel uitgesloten dat Moskou terugkomt op de territoriale claims in Oekraïne.

Dat komt er in het kort op neer dat de gevechten zullen doorgaan en dat het Westen zo diep bij de oorlog betrokken is geraakt dat er geen weg meer terug is. 

"Buitenlands beleid is gebaseerd op de geloofwaardigheid van landen en dan vooral op de geloofwaardigheid van grootmachten. Als de VS en zijn belangrijkste bondgenoten niet in staat blijken een slachtoffer van agressie op het Europese continent te verdedigen, wat betekent dat dan voor buitenlands beleid elders?", zegt voormalig Frans ambassadeur in de VS Gérard Araud tegen Insider.

Hij wijst daarbij op de mogelijk verstrekkende gevolgen van een Russische overwinning, vooral voor andere gebieden die te maken hebben met de dreiging van veel grotere machten, zoals Taiwan.

"Zonder het expliciet te hebben gezegd, en misschien zelfs wel onbewust, zijn we een drempel overgegaan. Voor het Westen is een Oekraïense nederlaag nu onacceptabel", zegt Araud. "We hebben nu al zoveel gedaan dat een overwinning van Rusland een echte nederlaag voor het Westen zal zijn en ik denk niet dat het Westen dat zal accepteren."

LEES OOK: Hoe de voormalige Russische president Dmitri Medvedev transformeerde van ‘liberaal’ tot rabiate ‘oorlogshitser’