- Het zou voor Oekraïne het beste zijn als er zwaar bewapende Europese brigades komen met een duidelijk mandaat, in het geval van een wapenstilstand in de oorlog met Rusland.
- De geschiedenis leert dat vredestroepen er vaak niet in slagen om strijdende partijen uit elkaar te houden.
- Doorgaans hebben vredestroepen meer symbolische macht dan echte vuurkracht.
- Lees ook: Rusland wil in 2026 einde aan oorlog met Oekraïne om sterk te staan tegen China en VS, zegt Oekraïense inlichtingendienst
ANALYSE – Terwijl Europa overweegt vredestroepen naar Oekraïne te sturen, toont de geschiedenis van vredesmissies aan dat ze lang niet altijd slagen. Het lukt vredestroepen vaak niet om oorlogen te voorkomen en soms wordt een vredesmacht zelf het doelwit van aanvallen.
Het handhaven van vrede wordt vaak geassocieerd met de VN, omdat die organisatie in 1948 voor het eerst militaire waarnemers naar het Midden-Oosten stuurde om toezicht te houden op de wapenstilstand na de Arabisch-Israëlische oorlog. Momenteel zijn er namens de VN in totaal 72.000 vredeshandhavers actief in 11 conflictzones.
Het idee om Europese troepen in te zetten om een eventueel bestand tussen Oekraïne en Rusland te handhaven, leidt direct tot een definitieprobleem. Gaan ze daarheen om vrede te handhaven of om Oekraïne te beschermen? Vredemissies worden geacht neutraal te zijn en primair als toezichthouder op te treden. De VN gaat uit van drie basisprincipes bij het handhaven van vrede: onpartijdigheid, toestemming van de strijdende partijen, en geen geweld gebruiken behalve voor zelfverdediging.
Vredestroepen krijgen vaak te maken met beschuldigingen van partijdigheid. Zo beschuldigde Israël de United Nations Interim Force in Lebanon (UNIFIL) er bijvoorbeeld van de activiteiten van Hezbollah langs de Israëlisch-Libanese grens te negeren. Dat leidde er uiteindelijk toe dat Israëlische troepen afgelopen oktober Libanon binnendrongen.
Een Europese vredesmissie is in dit opzicht sowieso problematisch. Ook al zal de voorgestelde vredesmacht in Oekraïne worden geleid door Europa in plaats van door NAVO-troepen, het gaat dan wel om troepen van NAVO-landen of van bondgenoten. Het Kremlin zal dat niet anders kunnen zien dan als een permanente expeditiemacht die Oekraïne moet verdedigen tegen Rusland.
Vredesmissie zonder effectieve vuurkracht wordt problematisch in Oekraïne
Er zijn in de kern twee verschillende concepten voor vredesmissies. De ene is het optreden als een gewapende toezichthouder, die in de gaten houdt of een partij afspraken schendt. De andere betreft het mobiliseren van genoeg gevechtskracht om een aangevallen partij te beschermen. Dat laatste geldt voor door de VS geleide VN-troepen die Zuid-Korea al meer dan zeventig jaar beschermen tegen een invasie van Noord-Korea.
Er is hoe dan ook een risico: wat gebeurt er als de vredestroepen zelf worden aangevallen? Ofwel doelbewust, ofwel doordat ze per ongeluk onder vuur komen te liggen.
Vredestroepen hebben meestal meer symbolische macht dan vuurkracht. De bekende witte VN-pantserwagens schrikken wel ongewapende relschoppers en plunderaars af en misschien ook opstandelingen met lichte wapens en geïmproviseerde bommen. Maar in Congo hadden VN-troepen heel veel moeite met rebellen die waren uitgerust met antitankraketten en drones.
Een eventuele vredesmacht in Oekraïne zal klem komen te zitten tussen twee landen die tot de tanden toe bewapend zijn met artillerie, tanks, raketten en drones. Volledig uitgeruste Europese mechanische brigades, die worden gesteund door de luchtmacht, hebben misschien de gevechtskracht om aanvallen af te slaan. Oekraïense bestuurders hebben al gezegd dat een Europese vredesmacht alleen zin heeft als de vredestroepen bereid zijn om te vechten.
Maar Rusland is Oekraïne juist binnengevallen om het te domineren en uit de invloedssfeer van de EU en de NAVO te halen. Een sterke gevechtsmacht met Britse en Franse troepen aan de Russische grens kan door het Kremlin als provocatie worden gezien.
Rusland heeft niet eens tanks of kanonnen nodig om vredeshandhaving onmogelijk te maken. Er zijn vele manieren om vredeshandhavers het leven zuur te maken, van IED's (geïmproviseerde bommen) van geheimzinnige pro-Russische troepen tot artilleriebeschietingen die "per ongeluk" een kazerne raken. Hoewel dat het risico op escalatie van conflict met Europese landen of zelfs de NAVO met zich meebrengt, kan Moskou ook hopen op druk van de Europese bevolking om de troepen naar huis te halen als er slachtoffers vallen.
Uiteindelijk wordt het succes van vredesmissies bepaald door de vraag of vrede effectief wordt gehandhaafd of op z'n minst dat het geweld afneemt. Ee resultaten uit het verleden zijn op dit punt wisselend.
Israël herinnert zicht nog altijd hoe de United Nations Emergency Force (UNEF) — die in Sinai was gestationeerd om als buffer te dienen tussen Israël en Egypte — in 1967 plotseling vertrok op verzoek van Egypte. Het gevolg was dat Israël een preventieve aanval op Egypte uitvoerde in de Zesdaagse Oorlog.
Sinds 1978 zijn er al UNIFIL-troepen gestationeerd langs de grens tussen Israël en Libanon, maar die hebben de oorlogen van 1982, 2006 en 2024 niet kunnen voorkomen. Hetzelfde geldt voor een hele reeks grensincidenten.
De VN claimt niettemin dat vredesmissies werken en wijst daarbij op succesvolle missies in onder meer Cambodja en Namibië. Ook het stationeren van troepen in bevriende landen is succesvol gebleken bij het handhaven van vrede: zo heeft de aanwezigheid van Amerikaanse troepen in Zuid-Korea waarschijnlijk een Noord-Koreaanse invasie voorkomen en hebben de troepen die tijdens de Koude Oorlog in Duitsland werden gestationeerd een Sovjet-invasie van West-Europa helpen voorkomen.
Vredesmissies hebben de grootste kans om te slagen als ze een overweldigden gevechtskracht hebben, of als de strijdende partij zelf besloten hebben te stoppen met vechten. Voor een Europese vredesmacht in Oekraïne geldt waarschijnlijk geen van beide.
LEES OOK: Rusland overweegt stappen tegen ‘militarisering’ EU – wil ook geen Europese vredesmacht in Oekraïne