De kans dat er een harde, no deal-Brexit komt is groot. Daarbij komt niet alleen de toevoer van voedsel, brandstof en medicijnen naar het Verenigd Koninkrijk in gevaar, een schok in de Europese en wereldwijde luchtvaart lijkt ook haast onvermijdelijk.

Van de problemen die een Brexit zonder deal met zich meebrengt zal de luchtvaart niet direct last krijgen, want voor reizigers zijn de vervelendste gevolgen voor de eerste tijd grotendeels afgewend. Toch gaan passagiers en de luchtvaartsector de gevolgen uiteindelijk voelen, daar is haast niet aan te ontkomen. Passagiers zullen bijvoorbeeld langer in de rij staan bij douanecontroles en meer geld kwijt zijn aan hun vliegticket.

Dit is wat je verder kunt verwachten:

Wat gebeurt er met vluchten van en naar het VK op de dag van de Brexit?

Foto: Reuters

De Brexit is al een paar keer uitgesteld, maar ten tijde van de eerste Brexit-datum afgelopen maart waren er grote zorgen over de directe consequenties voor de luchtvaart. Hoe zou het gaan met vluchten die in de nacht net vóór de Brexit al in de lucht waren en na middernacht zouden aankomen?

Het klinkt misschien als een vreemde vraag, maar er zijn heel veel complexe overeenkomsten die de commerciële vluchten tussen landen regelen. Zouden die overeenkomsten niet vervallen als het VK uit de EU stapt? Kunnen vluchten in de lucht worden geweigerd om in Groot-Brittannië te landen? Zouden vluchten gedwongen kunnen worden om te keren of uit te wijken? Dat waren serieuze zorgen die speelden.

Niet alleen vluchten tussen Britse steden en de lidstaten van de EU zouden problematisch kunnen zijn, maar ook vluchten tussen het VK en andere landen. Net als bij handelsovereenkomsten is het recht van het VK om te vliegen namelijk geregeld door het EU-recht.

Vliegtuigen weigeren om in het VK te landen zou natuurlijk ontzettend vervelend zijn, vluchten dwingen om te keren of uit te wijken ook. Om de onzekerheid weg te nemen is al vóór de vorige Brexit-deadline in maart een noodplan aangenomen door de EU. Dit actieplan regelt dat vluchten tussen de EU, het VK en de rest van de wereld gewoon kunnen doorgaan.

"Dit [plan] is in ieders belang, want een vliegverbod zou rampzalig zijn", zegt Chrystel Erotokritou, juridisch adviseur van de passagiers-belangenorganisatie AirHelp tegen Business Insider. "Het VK heeft het grootste luchtvaartnetwerk in Europa en het op twee na grootste ter wereld. Er vliegen jaarlijks 200 miljoen mensen van en naar het VK."

Voor rechtstreekse vluchten tussen het VK en niet-EU-landen zijn met de meeste landen ook al overeenkomsten gesloten. "Het VK heeft meer dan 100 bilaterale overeenkomsten voor luchtdiensten met andere landen ondertekend", aldus Erotokritou, "Die overeenkomsten maken het voor Britse en buitenlandse luchtvaartmaatschappijen mogelijk vluchten tussen het VK en die landen uit te voeren."

Op korte termijn kunnen de vluchten van en naar de EU door het noodplan gewoon worden voortgezet.

Maar het noodplan heeft een vervaldatum.

Foto: Adam Berry/Getty Images

Die korte termijn waarop alle vluchten sowieso doorlopen is ongeveer een maand, denkt Andrew Charlton. Hij is de directeur van Aviation Advocacy, een in Zwitserland gevestigd strategisch advies- en overheidsbedrijf.

Het noodplan voorziet in een periode van slechts twaalf maanden voor de voortzetting van de vluchten. Maar al na slechts negen maanden zullen de EU en het VK bepaalde luchtvaart- en vliegbrevetten die over en weer zijn afgegeven al niet langer erkennen. Dat betekent in feite dat een nieuwe overeenkomst ruim vóór de deadline moet worden afgesloten. Het kan namelijk meer dan een half jaar kan duren om de details van een nieuwe overeenkomst uit te werken.

"Zeven maanden is alles wat ze hebben om te gaan onderhandelen over een nieuwe deal", vertelt Charlton Business Insider in een telefonisch interview. De korte termijn is prima geregeld, stelt hij. Maar de middellange termijn is volgens hem nog een mysterie omdat partijen opnieuw moeten onderhandelen.

Prijzen van tickets kunnen veranderen, maar het effect van een harde Brexit op prijzen is nog moeilijk te voorspellen.

Foto: Mensen staan in de rij in Terminal 5 op Heathrow Airport in Londen, Groot-Brittannië 7 augustus 2019. Bron: Reuters/Henry Nicholls.

Charlton zegt dat er zo veel factoren meespelen bij het ontstaan van ticketprijzen, dat het moeilijk te zeggen is wat er zal gebeuren na Brexit. "Vliegtickets en kosten hebben nooit een relatie in de luchtvaart." Hij beschrijft de prijs- en kostenbepaling zelfs als een soort tovenarij.

Als de vraag terugvalt door de Brexit-dreiging, zouden de prijzen van tickets kunnen dalen. Aan de andere kant zouden strengere klimaatregels de kosten enorm kunnen opstuwen. Het is volgens Charlton ondoenlijk om precies aan te geven welk deel van een ticketprijs direct beïnvloed wordt door een Brexit. Hij denkt ook dat de sfeer rond de Brexit en de stemming meer doen dan de feitelijke regelgeving.

Dat de stemming gevolgen heeft, ziet ook Katie Stepek. Ze is de Britse en Europese manager voor Scott's Cheap Flights, een bedrijf dat passagiers helpt vluchtaanbiedingen te vinden.

Zij vertelt Business Insider dat in de aanloop naar Brexit de tarieven flink daalden. Veel Britten waren vóór de zomer terughoudend met het boeken van vluchten naar Europa of door Europa. Daarop kwamen vliegmaatschappijen met scherpe aanbiedingen. "We zien eigenlijk een daling van de vluchtprijzen omdat er zoveel onzekerheid is", zegt ze.

Maar voor de toekomst denkt Stepek dat de ticketprijzen vanuit het VK omhoog kunnen gaan als de koers van het Britse pond daalt, bijvoorbeeld als de Britse economie afzwakt door de Brexit. De oliehandel vindt plaats in dollars. Als het pond daalt ten opzichte van de dollar, zullen de prijzen voor brandstof stijgen. Maar zelfs als de waarde van het pond daalt als gevolg van de economische gevolgen van Brexit, is het nog lastig het effect op de prijzen met enige zekerheid te voorspellen, zegt Stepek.

Wie is eigenaar van de luchtvaartmaatschappijen en naar welke bestemmingen kunnen ze vliegen?

Foto: British Airways Airbus A320neo. Bron: Nicolas Economou/NurPhoto via Getty Images.

Omdat het VK deelneemt aan de Europese markt, mogen Britse luchtvaartmaatschappijen nu nog tussen alle steden binnen de EU vliegen. Dat betekent dat een luchtvaartmaatschappij als EasyJet, die in het VK is gevestigd, vluchten mag uitvoeren tussen andere EU-landen. Bijvoorbeeld tussen Parijs en Berlijn, of tussen Madrid en Milaan.

De EU-regels schrijven voor dat luchtvaartmaatschappijen die binnen het Europese blok vliegen, voor ten minste 50 procent in handen moeten zijn van Europese investeerders. Luchtvaartondernemingen uit het VK mogen nu als EU-marktpartij ook in Europa tussen steden vliegen. Zelfs wanneer die luchtondernemingen helemaal in Britse handen zijn.

Dat is niet meer het geval als de Brexit eenmaal definitief is. Vanwege de EU-eigendomsregel en de "freedoms of the air"-regels die teruggaan tot 1944, zou een luchtvaartmaatschappij niet meer mogen vliegen tussen twee landen die niet haar thuisland zijn. Het Britse EasyJet zou niet langer tussen Amsterdam en Boedapest mogen vliegen en British Airways in theorie niet meer tussen Parijs en New York.

Wie de eigenaar van de luchtvaartmaatschappij is en wat de nationaliteit van de luchtvaartmaatschappij is, telt opeens mee als een onderneming buiten de EU valt. Om deze problemen te omzeilen, heeft EasyJet een certificaat van een Oostenrijkse luchtvaartmaatschappij verworven. Die maatschappij heeft ook een grote operationele hub op de Londense luchthaven Stansted Airport. Ryanair uit Ierland heeft een UK Air Operator's Certificate verkregen. Het is daarmee formeel deels gevestigd in het VK.

Nieuwe douaneprocedures niet alleen voor Britse burgers maar óók voor EU-burgers.

Foto: Douanecontrole in Barcelona, Spanje. Bron: John Greim/LightRocket via Getty Images.

Britse burgers die EU-landen in willen, moeten na een no deal-Brexit een paspoortcontrole ondergaan. Dat geldt ook voor EU-burgers die naar het VK reizen. Dat betekent dat de rijen op luchthavens in heel Europa aanzienlijk langer kunnen worden.

Naar Europa reizende Britten zullen ook een ETIAS (European Travel Information and Authorization) vergunning moeten aanvragen voordat ze na Brexit naar de EU reizen. De kosten van de aanvraag van zo'n ETIAS vergunning bedragen 7 euro.

Eigenlijk is nu niet mogelijk om precies te zeggen wat er na de dag van de Brexit zal gebeuren. Boris Johnson, de nieuwe Britse premier, heeft gezegd dat het VK de EU "hoe dan ook" zal verlaten op 31 oktober. Hij is heel stellig, maar er kan nog van alles gebeuren. Stel dat er een tweede Brexit-referendum komt of dat er nieuwe algemene verkiezingen worden geëist, dan kan dat gevolgen hebben voor de Brexit.

Het zou ook kunnen dat Britse parlement ervoor kiest om Brexit-plannen te blokkeren of een motie van wantrouwen uit te brengen. Wie weet loopt de Brexit nog meer vertraging op of hij wordt zelfs helemaal geannuleerd. Mocht dat gebeuren, dan kan het luchtverkeer doorgaan alsof er nooit iets gebeurd is.

Lees meer over de Brexit: