Zo ga je om met een narcistische baas: tips van loopbaancoaches

Narcistische trekken bestrijken een heel breed spectrum en zijn lang niet allemaal slecht.

Sommige trekken – zoals grote betrokkenheid, goed presteren en intelligentie – kunnen goed van pas komen bij leidinggevende posities. Hoewel maar een hele kleine minderheid van de bevolking een medisch vast te stellen narcistische persoonlijkheidsstoornis heeft, zijn er veel meer mensen die bepaalde narcistische eigenschappen hebben, zoals manipulatief zijn, empathie missen of altijd de discussie opzoeken.

Volgens leiderschapsexpert Niamh O’Keeffe, de auteur van het boek Get Promoted, kan iemand met narcistische trekken zich superieur voelen ten opzichte van collega’s en eindigen op een “hele hoge leidinggevende positie, omdat ze graag in de schijnwerpers willen staan”.

Dit soort narcistische leiders kunnen de werkvloer tot een nachtmerrie maken voor hun werknemers.

Insider sprak met O'Keeffe en drie andere loopbaancoaches en psychologen over hoe je narcistisch gedrag kunt herkennen bij je baas en wat je kunt doen aan moeilijke situaties die daardoor ontstaan.

Is mijn baas een narcist?

Het verschil tussen narcistische bazen en andere leiders is dat ze handelen uit eigenbelang en niet uit dat van hun team of bedrijf, zegt O'Keeffe.

Ze kunnen misschien heel goed hun eigen reputatie hooghouden ten opzichte van collega-leidinggevenden of hun eigen baas en heel bedreven zijn in het politieke spel binnen een bedrijf, maar hun eigen teams weten heel goed dat ze "helemaal geen geweldige managers" zijn.

Soms weet de top van een bedrijf heus wel dat een baas niet goed omgaat met medewerkers, maar wordt hem of haar de hand boven het hoofd gehouden omdat hij of zij de doelstellingen haalt en flink wat geld in het laatje brengt.

"Het gebeurt regelmatig dat er zelfs een soort samenzwering is waarbij het topmanagement de narcist in staat stelt zijn of haar gedrag te vertonen omdat er geleverd wordt", zegt O'Keeffe.

Loopbaanpsycholoog Sinéad Brady van het boek Total Reset: Quit Living to Work and Start Working to Live zegt dat HR-afdelingen daarom soms klachten over dergelijk gedrag negeren. "Dat is echt een groot probleem en een teken van iets dat veel breder en systematischer speelt binnen een organisatie."

Ze geven je niet de eer voor je werk

Brady zegt dat narcistisch gedrag er onder andere uit bestaat uit het anderen onterecht beschuldigen van fouten en het opstrijken van de eer van andermans ideeën.

O'Keeffe zegt dat ze misschien heel charmant en "vleiend" kunnen zijn in een-op-een-gesprekken en je dan complimenten geven, maar dat doen ze niet als er anderen bij zijn. Dat betekent dat werknemers niet kunnen profiteren van hun goede werk "of het nou gaat om promotie, zichtbaarheid of een openbaar eerbetoon", legt ze uit.

Ze kleineren je

Loopbaancoach Cassie Spencer, die CEO's en eigenaren van kleine bedrijven interviewt in haar podcast Happenstance, zegt dat narcistische bazen zelden tevreden zijn met het resultaat van een opdracht die ze je hebben gegeven.

Dat gedrag kan volgens O'Keeffe gepaard gaan met botte opmerkingen als: "Dat ligt wel heel erg voor de hand of niet? Dat is nou niet echt een goed punt of wel? Waarom doe je het niet opnieuw?"

Sara Karlen Lacombe, loopbaancoach en oprichter van Minding the Gap Coaching, zegt dat bazen die dit soort gedrag vertonen bang zijn voor hun eigen reputatie. Daarom nemen ze geen verantwoordelijkheid voor hun eigen fouten en geven ze hun medewerkers het gevoel dat zij het probleem zijn.

"Je kan je daardoor erg ondergewaardeerd voelen, je zelfvertrouwen verliezen, in jezelf gekeerd raken en je uiteindelijk heel ellendig gaan voelen", zegt O'Keeffe.

Goede managers helpen hun collega's door bijvoorbeeld hun eigen expertise te delen en hen tips te geven voor met wie ze kunnen gaan netwerken om zichzelf te ontwikkelen.

Ze respecteren geen grenzen

Brady zegt dat managers met narcistische trekken heel veeleisend kunnen zijn en verwachten dat hun medewerkers hele lange werkdagen maken.

Ze sturen hun werknemers vaak berichten buiten werktijd of bellen hen op, "zonder dat ze rekening houden met de mensen met wie ze aan het communiceren zijn".

Hoe om te gaan met een narcistische baas? En wanneer is het tijd ontslag te nemen?

Als je hebt vastgesteld dat je baas narcistische trekken heeft, heb je meerdere opties. O'Keeffe zegt dat het goed is je allereerst de vraag te stellen of je wil blijven.

En als dat niet zo is, kan je afhankelijk van de omstandigheden een overplaatsing aanvragen binnen hetzelfde bedrijf of helemaal ontslag nemen.

Het bepalen van een 'exitstrategie' kan volgens Brady de allerbeste keuze zijn als je het idee hebt dat narcistisch gedrag wordt beloond binnen jouw organisatie. Als je moeite hebt daarmee om te gaan, moet je jezelf afvragen of je baan wel zo belangrijk is dat je je gezondheid daarvoor op het spel wil zetten.

Ze raadt af om te proberen de manager weg te krijgen, aangezien het onwaarschijnlijk is dat dat lukt en het uiteindelijk nadelig kan uitpakken voor je carrière.

Zoek de hulp van collega's

Een andere strategie is hulp zoeken bij een mentor of je aansluiten bij een begeleidingsprogramma, zegt Brady.

Volgens O'Keeffe kan je ook extra verantwoordelijkheden op je nemen, als opstappen geen optie is. Als je baas je tijdens een vergadering iets heeft beloofd maar dat niet is nagekomen, kan je de opdracht toch op je nemen.

In plaats van op zoek te gaan naar toestemming, kan je gaan doen wat jij denkt dat het beste is voor je team of organisatie, zegt ze. Je kan vervolgens je eigen successen claimen bij anderen binnen het bedrijf, bijvoorbeeld bij de baas van je baas.

"Je werk bestaat niet uit het 'pleasen' of niet pleasen van je baas. Het is jouw werk om de doelstellingen van je organisatie te helpen behalen", zegt O'Keeffe.

Blijf rustig in gespannen situaties

In situaties waarin je baas je kleineert of zich agressief gedraagt moet je proberen "heel erg neutraal" en "kalm" te blijven, zegt O'Keeffe.

En hoewel dergelijke situaties ingewikkeld kunnen zijn voor een ondergeschikte, zou je volgens haar kunnen zeggen: "Misschien is er sprake van een misverstand en kunnen we het hier een andere keer over hebben."

Stel je eigen grenzen

Je kan een baas die buiten werktijd contact met je zoekt rechtstreeks zeggen dat je geen antwoord zal geven of vragen situaties te beschrijven wanneer hij of zij verwacht dat je antwoordt.

Om dat helder te maken, raadt O'Keeffe aan vast te stellen wat je werkuren zijn en je daar aan houden. "Je stelt je eigen grenzen en die bewaak je goed", legt ze uit.

Als je voor deze benadering kiest is het goed dat ook schriftelijk vast te leggen, zegt Spencer. Ook als je duidelijke mondelinge afspraken hebt gemaakt, moet je niet vergeten die vervolgens ook op schrift te stellen.

Eis successen op

Brady zegt dat je tijdens vergaderingen met anderen kan laten zien dat je een belangrijke bijdrage hebt geleverd aan een project door te verwijzen naar het idee dat je hebt geopperd toen je iets besprak met je baas.

"Je moet duidelijk maken aan anderen dat je betrokken was bij het proces en dat je goede ideeën had", zegt ze.

LEES OOK: 4 eenvoudige mindfulness oefeningen die je aan je bureau kunt doen om je emoties te beheersen, volgens een psycholoog