Uren en uren overleg was er in de Tweede Kamer woensdag voor nodig, maar aan het eind van de avond gaf de PvdA uiteindelijk het verlossende woord: de sociaaldemocraten gaan definitief akkoord met de aanschaf van 37 Joint Strike Fighters als opvolger van de F-16 waarmee de luchtmacht sinds 1979 vliegt.

De partij had op 21 september tijdens een ledenraad in Zwolle zich al achter de koers van het kabinet geschaard. Wel moest het kabinet nog aan een aantal eisen gaan voldoen wilde het de zegen krijgen van de coalitiepartner. Het kabinet kwam ze woensdag één voor één tegemoet.

Eigenlijk was het overleg bedoeld om de toekomstvisie ‘In het belang van Nederland’ over de krijgsmacht van minister Jeanine Hennis-Plasschaert te bespreken. Dat kwam ook wel ter sprake, maar de hoofdmoot van het meer dan twaalf uur durende debat ging over de JSF ofwel F-35.

PvdA met de billen bloot

Het doel van de oppositie was vanaf het begin duidelijk: de PvdA moest zo snel mogelijk met de billen bloot. “PvdA, geef ons duidelijkheid”, vroeg Jasper van Dijk van de SP al in de ochtend. Hij kreeg bijval van andere partijen. Maar PvdA-defensiewoordvoerder Angelien Eijsink hield voet bij stuk; ze wilde eerst het antwoord van de minister afwachten.

Eijsink wilde alleen kwijt dat ze “voldoende argumenten ziet om op dit langdurig en lastig dossier een volgende stap te zetten”. De JSF is een onderwerp dat de partij al jaren dwars zit. PvdA-premier Wim Kok stapte ooit in het programma. In de jaren daarna steunden de sociaaldemocraten het ene moment de JSF niet, en het andere moment weer wel. Vorig jaar wilde de PvdA nog helemaal uit het JSF-project stappen waar ons land al 1 miljard in had geïnvesteerd.

Onder meer op het gebied van internationale missies, de werkgelegenheid, de financiën en mogelijke geluidsoverlast stelde Eijsink eisen. Minister Jeroen Dijsselbloem (Financiën) zegde toe dat niet meer dan 4,5 miljard voor het project zal worden uitgetrokken, terwijl minister Kamp (Economische Zaken) de verwachting uitsprak dat het Nederlandse bedrijfsleven tot 2065 zeker voor 24 miljard aan opdrachten zal binnenhalen.

Internationale verplichtingen

Volgens Hennis kan ons land met 37 JSF's aan haar internationale verplichtingen voldoen. De samenwerking met de Belgen bij de bewaking van het luchtruim geeft hiervoor zelfs extra ruimte. En de geluidsnormen zullen voor de JSF niet worden opgerekt, verzekerde ze.

Even na 22.30 uur zei Eijsink "voldoende garanties'' te hebben gekregen. "Het stoplicht kan op groen'', zei ze. Hennis verklaarde "dolbij'' te zijn met de ruime meerderheid en de duidelijkheid die er nu komt voor de krijgsmacht.

Tijdlijn van de JSF

1996 – Het eerste paarse kabinet van premier Wim Kok (PvdA) besluit dat de F-16 op termijn moet worden vervangen. Door welk toestel is nog niet duidelijk.

1997 – De JSF is kandidaat, omdat Nederland deelneemt aan de Concept Demonstration fase.

2001 – De Amerikanen beginnen met de ontwikkeling van de JSF.

2002 – Het tweede paarse kabinet-Kok van PvdA, VVD en D66 stapt in het JSF-project. De Nederlandse industrie wordt betrokken bij het project. Nederland investeert uiteindelijk een miljard in het toestel.

2006 – Het kabinet-Balkenende III tekent een akkoord om aan de volgende fase van de JSF mee te doen

2007 – Het vierde kabinet van Jan Peter Balkenende bestaande uit CDA, PvdA en ChristenUnie schuift een besluit over de opvolging van de F-16 door naar 2010.

2009 – Een besluit tot de aanschaf van twee testtoestellen leidt bijna tot een kabinetscrisis. De PvdA wil er niet aan. Uiteindelijk besluit het kabinet een testtoestel aan te schaffen en pas in 2012 over de opvolger van de F-16 te beslissen.

2010 – Ook het eerste kabinet van Mark Rutte (VVD en CDA met gedoogsteun van de PVV) schuift een besluit over de JSF door naar een volgend kabinet. Wel besluit het kabinet het tweede testtoestel te kopen.

2012 – Minister Hans Hillen van Defensie zegt dat er zeker geen 85 JSF’s zullen worden aangeschaft. Een paar maanden later steunt een meerderheid in de Tweede Kamer een motie van de PvdA om uit het JSF-project te stappen. Het kabinet-Rutte (VVD en PvdA) gaat door met JSF en zal in 2013 de knoop doorhakken.

2013 – Minister Jeanine Hennis van Defensie brengt op Prinsjesdag naar buiten dat de JSF de opvolger gaat worden van de F-16. Defensie schaft in totaal 37 toestellen aan. Hiervoor wordt ruim 4 miljard euro betaald.

Lees ook

Dit kost een uurtje vliegen in de JSF

JSF zwak in gevecht: piloot kan niet achterom kijken

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl