Halbe Zijlstra neemt ontslag als minister van Buitenlandse Zaken. Dat zei hij dinsdag onmiddellijk aan het begin van het debat in de Tweede Kamer waar hij zich moest verantwoorden. De VVD’er was onder vuur komen te liggen nadat hij had gelogen over zijn aanwezigheid bij een bijeenkomst met de Russische president Vladimir Poetin.
Een zichtbaar geëmotioneerde Zijlstra zei dat zijn geloofwaardigheid boven iedere twijfel moet zijn verheven in binnen- en buitenland. ,,Om het ambt van minister van Buitenlandse Zaken niet te belasten zie ik geen andere optie dan vandaag mijn ontslag aan te bieden aan de koning. Ik doe dat met spijt in mijn hart”.
Hij gaf dit weekeinde toe te hebben gelogen over de bijeenkomst in 2006. Hij had van oud-topman van Shell, Jeroen van der Veer, over de gebeurtenis gehoord.
Hij is de eerste bewindsman van het derde kabinet van premier Mark Rutte die moet opstappen. Zijlstra is een van de architecten van de coalitie van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie. Hij onderhandelde samen met Rutte maanden met de andere partijen over de vorming van het kabinet.
Zijlstra trekt zich terug uit de politiek. Zijn taken worden voorlopig waargenomen door minister Sigrid Kaag van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking.
Motie van wantrouwen tegen Rutte
Het geplande debat over de leugen van Zijlstra ging ondanks zijn aftreden wel gewoon door, maar dan met minister-president Mark Rutte. Aan het eind daarvan diende de PVV een motie van wantrouwen in tegen de premier. Behalve de PVV zelf, stemden SP, Forum voor Democratie, Partij voor de Dieren, DENK en 50PLUS voor.
In totaal 43 Kamerleden steunden de motie van wantrouwen, terwijl 101 Kamerleden tegen stemden.
De partij van Geert Wilders kwam met de motie van wantrouwen omdat Rutte de Tweede Kamer niet direct heeft geïnformeerd over de leugen van minister Halbe Zijlstra van Buitenlandse Zaken. Die stapte dinsdag op nadat hij had moeten toegeven dat hij had gelogen over zijn aanwezigheid in het buitenhuis van de Russische president Vladimir Poetin in 2006.
ANP/MARTIJN BEEKMAN
Volgens de PVV had de premier de plicht om de Kamer te informeren. Dit gaat over de ,,kern van het functioneren" van de Kamer, meent Wilders.
Verrassende benoeming op Buitenlandse Zaken
Vooraf werden vraagtekens gezet bij de benoeming van Halbe Zijlstra tot minister van Buitenlandse Zaken. Maar de dinsdag opgestapte bewindsman verraste in zijn nieuwe functie vriend en vijand met zijn optreden.
Ook op het ministerie haalde men opgelucht adem. Bij zijn aantreden zei de VVD'er: ,,U zult een andere kant van mij zien." Daarmee bleek hij niets te veel gezegd te hebben. De fractievoorzitter van de afgelopen jaren, bekend en hier en daar wellicht berucht om zijn scherpe toon en koers, veranderde in een soepele diplomaat. Niet de VVD-koers, maar het landsbelang stond in zijn functioneren als minister voorop.
Dat Zijlstra de leiding kreeg van Buitenlandse Zaken hadden maar weinigen zien aankomen. Tijdens de ellenlange kabinetsformatie, waarin hij samen met partijleider Mark Rutte als VVD-onderhandelaar optrad, werd het departement van Sociale Zaken vaak met hem in verband gebracht. Dat paste op het oog ook beter bij de in 1969 geboren Fries, die zijn sociaaleconomische belangstelling nooit onder stoelen of banken stak.
Maar door de politieke problemen rond zijn partijgenote Jeanine Hennis, de beoogde bewindspersoon van Buitenlandse Zaken in Rutte III, kwam Zijlstra op zijn huidige post terecht
Halbe Zijlstra in gesprek met Secretaris Generaal António Guterres van de VN. Foto: ANP/Jerry Lampen.
Zijlstra heeft al een lange politieke carrière achter de rug. Hij was gemeenteraadslid in Utrecht, Tweede Kamerlid en staatssecretaris van Cultuur in het eerste kabinet-Rutte. In 2012 werd hij fractievoorzitter in de Tweede Kamer. Hij leek klaar te worden gestoomd om Rutte op te volgen. Maar dat ging niet door, want Rutte werd opnieuw VVD-lijsttrekker. Zijlstra liet vervolgens binnen de partij weten graag tot het kabinet te willen toetreden.
Dat gebeurde ook en zeker niet zonder succes. Tot hij in de Volkskrant moest toegeven gelogen te hebben over een bezoek aan de datsja van de Russische president Vladimir Poetin. Kort daarop bleek ook nog eens dat zijn interpretatie van Poetins uitspraken betwist wordt.
Reacties Tweede Kamer op aftreden
Klaas Dijkhoff, fractieleider van de VVD:
,,Ik respecteer het. Aan internationale tafels zitten een hele hoop lui voor wie dit kinderspel is, maar in onze morele standaard denk ik dat hij het goed verwoord heeft over het verschil tussen je eigen positie en het ambt dat je wilt uitstralen."
Thierry Baudet, fractieleider van Forum voor Democratie:
,,Volstrekt terecht (het aftreden). Het is niet alleen Zijlstra geweest, maar het is ook de minister-president die ontzettend veel schade voor Nederland en ook voor de democratie had kunnen voorkomen door resoluut op te treden. Zijlstra heeft zelf gezegd dat Rutte het al langere tijd wist, dan had Rutte hierop moeten anticiperen en niet langer moeten wachten."
Buitenlandwoordvoerder Bram van Ojik van GroenLinks:
,,Ik vond de toespraak waarmee Halbe Zijlstra afscheid nam indrukwekkend, maar ik had ook graag een debat met hem gevoerd. Ik denk overigens niet dat de uitkomst van dat debat anders had kunnen zijn dan nu. Ik heb steeds gezegd: ik zie niet in hoe hij nog geloofwaardig zou kunnen functioneren als minister van Buitenlandse Zaken. Als je geloofwaardigheid zo in het geding is, is het moeilijk om door te gaan."
Gert-Jan Segers, fractieleider van de ChristenUnie:
,,Minister Halbe Zijlstra van Buitenlandse Zaken heeft zelf besloten dat hij moest opstappen. Hij is daartoe niet door de regeringscoalitie onder druk gezet. Ik had graag het debat met hem nog gevoerd. Maar ik heb veel respect voor de manier waarop hij hier in de Kamer zijn verklaring heeft afgelegd en het finale oordeel dat hij over zichzelf heeft geveld. In het weekend werd duidelijk dat Zijlstra problemen zou krijgen met zijn geloofwaardigheid. Daarover is wel gepraat, maar vooral buiten de coalitie."