Woensdag debatteerde de Tweede Kamer over de beoogde miljardensteun aan luchtvaartmaatschappij KLM.
De Nederlandse staat wil KLM steunen met een reddingspakket van 2 tot 4 miljard euro.
Veel details moeten nog worden ingevuld, maar staatssteun betekent dat de politiek ook meer invloed wil op het beleid van KLM.
Kamerleden maken zich onder meer druk over vakantievluchten, bonussen voor de top en pilotensalarissen.
De Tweede Kamer debatteerde woensdag over de miljardensteun die KLM van het kabinet krijgt om de coronacrisis het hoofd te bieden. De meeste Kamerleden zijn het eens met het besluit om de luchtvaartmaatschappij te helpen, maar willen wel graag meepraten over de voorwaarden.
De ministers Wopke Hoekstra van Financiën en Cora van Nieuwenhuizen van Infrastructuur kondigden vorige week een reddingspakket aan ter waarde van 2 tot 4 miljard euro.
De luchtvaartmaatschappij zit in zwaar weer nu door de coronamaatregelen wereldwijd vrijwel de gehele vloot aan de grond staat.
KLM vliegt sinds 4 mei dagelijks weer op zeven extra bestemmingen, te weten Barcelona, Madrid, Rome, Milaan, Boedapest, Praag, Warschau en Helsinki. Het geplande aantal vluchten in de maand mei is circa 15 procent ten opzichte van de periode voor de uitbraak van het coronavirus. Een aanzienlijk deel van de intercontinentale vluchten is alleen bestemd voor vracht.
Staatssteun KLM: eis minder vakantievluchten
Aan de financiële reddingsboei worden wel voorwaarden verbonden. Het kabinet wil onder meer dat KLM verder verduurzaamt en zorgt voor minder overlast voor omwonenden van Schiphol. Een deel van de Kamer wil dat het bedrijf bovendien minder vakantievluchten gaat uitvoeren en zich toelegt op zakelijk verkeer.
Een voorwaarde voor staatssteun aan KLM zou moeten zijn dat de vliegmaatschappij vakantiebestemmingen die geen meerwaarde hebben voor de Nederlandse economie, laat vallen. Dat schreef Jan Paternotte van regeringspartij D66 eind april in het FD.
De D66'er vindt dat er ook gekeken moet worden naar de functie die het bedrijf in de toekomst moet vervullen. De KLM heeft de afgelopen jaren bestemmingen als Malaga, Ibiza en Las Vegas aan haar netwerk toegevoegd.
Volgens Paternotte hebben deze bestemmingen geen extra meerwaarde voor de Nederlandse economie. "Onderzoeksbureau CE Delft berekende al dat pure vakantievluchten de Nederlandse economie juist benadelen en banen kosten", aldus Paternotte.
Tijdens het debat van woensdag gaven regeringspartijen VVD en CDA echter aan dat de staatssteun niet verbonden moet worden met extra eisen op het gebied van verduurzaming. "Dit is een reddingsoperatie, geen strafexercitie", aldus VVD-Kamerlid Roald van der Linde.
De grootste coalitiepartij zich tegen de voorwaarden die het kabinet wil stellen aan financiële steun voor KLM. Het CDA wil evenmin dat tegenover die hulp een uitgebreid "wensenlijstje" komt te staan. Kamerlid Erik Ronnes pleitte voor een "goede balans tussen de eisen en de continuïteit van de onderneming".
Geen bonus voor topmanagement en salarissen personeel ter discussie
KLM moet ook financieel orde op zaken stellen. Het bedrijf heeft al een beroep gedaan op de loonkostenregeling, waarbij de overheid een daling van de de omzet compenseert door loonkosten deels over te nemen.
Volgens minister Hoekstra ligt het wat betreft de personeelskosten voor de hand dat "de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen", wat naar verwachting zal neerkomen op loonmatiging voor het management en de piloten. Bonussen zijn voorlopig taboe.
Juist over dat laatste thema was de laatste tijd veel te doen. KLM haalde zich de woede van de Tweede Kamer op de hals met een voorstel om de maximale variabele beloning van topman Pieter Elbers in de toekomst flink te verhogen. Het plan werd uiteindelijk onder grote politieke en maatschappelijke druk van tafel gehaald.
Naast de beloning van de bedrijfstop is een belangrijke vraag wat er met de salarissen van piloten gebeurt. Zeker drie vakbonden willen met KLM meedenken over aanpassingen in de arbeidsvoorwaarden om de luchtvaartmaatschappij de coronacrisis door te helpen. Dat hebben de vakbonden VNV, De Unie en NVLT dinsdag laten weten.
KLM sprak in een reactie van een "mooi gebaar", maar hoopt uiteindelijk dat alle bonden waarmee normaal aan de cao-tafel wordt gesproken, hiervoor openstaan.
VNV, De Unie en NVLT zijn naar eigen zeggen bereid hun verantwoordelijkheid te nemen "door in overleg met KLM te komen tot een uitwerking van de benodigde bijdrage van het personeel aan het herstel en behoud van KLM". Daarbij vinden ze het wel belangrijk dat de overheid alles op het vlak van arbeidsvoorwaarden aan KLM en de vakbonden overlaat.
Overigens lijken niet alle vakbonden bij KLM op een lijn te zitten. Onderaan de intentieverklaring ontbraken nog de namen van meerdere bonden.
Staatssteun kan deels opgaan aan kostenpost voor afkoop kerosinecontracten
Een heikel punt waar niet meteen iets aan te doen valt werd afgelopen week gesignaleerd door onderzoekssite Follow The Money. De kans is groot dat een substantieel deel van de staatssteun opgesoupeerd wordt door vaste lasten waar KLM heel moeilijk vanaf kan.
Twee grote kostenposten zijn uitgaven voor landingsrechten waar KLM momenteel geen gebruik van maakt én extra kosten voor termijncontracten die zijn afgesloten voor de inkoop van kerosine.
KLM legt bij de inkoop van kerosine prijzen gewoonlijk vast via termijncontracten voor een bepaalde periode. De huidige termijncontracten gaan uit van veel hogere prijzen dan de actuele marktprijzen. Brandstofprijzen zijn immers flink gedaald vanwege de instorting van de olieprijs.
KLM heeft veel minder kerosine nodig heeft omdat er veel minder wordt gevlogen. Maar als de luchtvaartmaatschappij van de contracten voor de inkoop van kerosine af wil, kan dat zeer duur uitpakken, aldus FTM.