![Het Delftse bedrijf Lacquey werkt al vijf jaar aan een robothand die groente en fruit kan oppakken en wegleggen. Zo wil de startup laaggeschoolde arbeiders vervangen en de voedselindustrie automatiseren. "Bedrijven staan te trappelen, maar niemand wil de eerste zijn." "Kun je zo even terugbellen? We hebben net een taartmomentje." Directeur Richard van der Linde van de Delftse startup Lacquey viert maandagochtend met zijn vierkoppige team dat ze een grote investeerder en partner hebben gevonden. Food Technology Noord-Oost Nederland (Ftnon), dat machines bouwt voor de verwerking van groente en fruit, neemt een belang van 51 procent in de robotmaker. "We hebben anderhalf jaar naar dit punt toegewerkt. Dan vier je het ook met des te meer plezier." Want het vinden van een geldschieter was volgens 44-jarige Van der Linde een lang en moeizaam traject. "Robotica is nieuw. Er zijn nog niet veel commerciële successen. Dat maakt het lastig om aan investeerders aan te tonen dat je hier straks geld mee gaat verdienen." Voorzichtige robothand Van der Linde doelt op de robothand die zijn bedrijf Lacquey (oud-Engels voor lakei) maakt. Die kan groente en fruit oppakken en wegleggen, klaar om verpakt of versneden te worden door machines zoals die van Ftnon. Dat klinkt als een eenvoudige taak - iets dat een mensenhand zonder problemen kan - maar voor een robot is dat een grote uitdaging. Het vastgrijpen moet heel voorzichtig gebeuren, anders komen er deukjes in de appel, tomaat of kool. Of nog erger: dan prikt de robot in de vrucht of groente. "Bovendien is geen paprika of krop sla hetzelfde", zegt Van der Linde. "Dat is heel anders dan in de auto-industrie, waar ieder onderdeel identiek is." Robots worden bij het maken van auto's al sinds de jaren zestig ingezet om dagelijks duizenden dezelfde onderstellen in elkaar te lassen, schroefjes vast te draaien en panelen te spuiten. Ook in de elektronica- en metaalsector knappen robots het vuile werk op. Maar de voedselindustrie is nauwelijks geautomatiseerd, blijkt uit statistieken van de Internationale Federatie voor Robots. [google-drive number='2'] Voor robots is het lastig om om te gaan met de diverse vormen van groente en fruit. Er ligt een enorme kans voor ondernemers om dat te verbeteren. Jaarlijks gaat er meer dan 2 biljoen euro om op de markt voor voorverpakt voedsel, aldus marktonderzoeker Euromonitor. Handprothese inzetten voor ander werk In 2009 pakt Van der Linde samen met Martijn Wisse de handschoen op. Beiden houden zich aan de TU Delft bezig met toepassingen van robots. "We dachten: laten we een bedrijf opzetten, anders blijft het zo academisch", zegt Van der Linde, die in 2001 promoveerde in de robotica aan de Delftse technische universiteit. Hij is tevens mede-oprichter van het Robotics Institute aldaar. De robothand bestaat dan al; Delft doet al jarenlang onderzoek naar handprothesen die voorzichtig voorwerpen vast kunnen pakken. De kneep zit 'm in de zogenoemde underactuation-technologie. Die zorgt dat de motorkracht evenredig over de vingers verdeeld wordt, zodat er nergens drukplekken ontstaan. De vingers vouwen zich afzonderlijk om een object heen totdat ze allemaal contact maken. Daarna wordt de kracht langzaam opgevoerd tot een vooraf ingesteld maximum. Van der Linde en Wisse willen dezelfde techniek gebruiken om mensenhanden te vervangen bij laaggeschoold fabriekswerk. De keuze valt op de voedingsindustrie, omdat daar nog nauwelijks robots worden ingezet voor het verpakken en verwerken van groente en fruit. In de beginjaren ligt de focus op de ontwikkeling van de robothand. Maar al gauw ontdekken de academici dat alleen de mechanische grijper niet genoeg is. "Het is niet iets ontwikkelen, neerzetten in een fabriek en dan hard wegrennen. Nee, je moet ervoor zorgen dat de robot blijft draaien en dat een klant tevreden is", zegt Van der Linde. Lacquey bouwt software en diensten om de robothand heen. Zo kunnen medewerkers bijvoorbeeld inloggen op afstand als de machine hapert om problemen op te lossen. Negen basismodellen De eerste robothand van Lacquey draait sinds 2013 bij het Zuid-Hollandse handelsbedrijf Haluco. Eén van de geautomatiseerde taken is het verpakken van stoplichtpaprika's, de mix met drie kleuren die je in elke supermarkt kunt kopen. De robothand pakt een rode paprika van de lopende band, dan een gele en vervolgens een groene, en legt ze in de goede volgorde, klaar om verpakt te worden. In het onderstaande filmpje zie je hoe dat in zijn werk gaat. [google-drive number='1'] Ondertussen zijn er ook handjes ontwikkeld voor onder andere kolen, sla, uien en kipfilet. "Het lijkt allemaal op elkaar, maar ieder product heeft zo zijn eigen problemen", zegt Van der Linde. Zo kunnen paprika's door condensvorming heel glad zijn en is opstapelend zetmeel een probleem bij het vastgrijpen van aardappels. Van der Linde wil echter niet voor elk product een unieke oplossing ontwikkelen. "Je wilt een bepaalde mate van standaardisering om het schaalbaar te maken", zegt hij. "We hebben nu negen basismodellen. Daar komen in de toekomst misschien nog een paar bij." Stap naar versindustrie Bij het verpakken van groente heeft Lacquey inmiddels zijn meerwaarde bewezen. De volgende uitdaging is om de robothand succesvol in te zetten in de voedselverwerkende industrie, waar bijvoorbeeld groenten worden versneden. Die stap is groter dan het lijkt. "In die fabrieken is het veel natter en kouder", zegt Van der Linde. "Daar moet je hele systeem op ingericht zijn." Ook zijn de hygiëneregels strenger dan in de verpakkingsindustrie. De machines die kipfilets verwerken worden iedere avond schoongemaakt met een hogedrukspuit, met een cocktail van chemicaliën om alle bacteriën te doden. "Daar moet de robothand tegen kunnen, anders is-ie binnen een week stuk", aldus Van der Linde. Uiteindelijk wil Lacquey de robothand 3D-taken aanleren, zoals broccoli of bloemkool met de steel naar boven op de band leggen zodat de machine er roosjes van kan maken. "Dan moet je met meerdere camera's naar het product kijken, niet alleen van boven", zegt Van der Linde. "Het oriënteren van zo'n groente is een stuk complexer. Technisch ligt daar nog een grote uitdaging." Nuchtere familiebedrijven De voedselindustrie staat volgens de Lacquey-directeur te trappelen om mensenwerk te automatiseren. Nu zijn laaggeschoolde werknemers de hele dag bezig paprika's van de lopende band te pakken en ze in bakjes te doen. De robothand, die zo'n 100.000 euro kost, kan de menselijke arbeidskrachten vervangen. De terugverdientijd is 1,5 tot 2,5 jaar. "Iedereen weet dat dit gaat komen, maar niemand wil de eerste zijn", geeft Van der Linde aan. "Mijn gok is dat er vroeg of laat een omslagmoment komt, dat de hele industrie ineens de technologie omarmt. Dan kan het hard gaan en kunnen we de robothanden waarschijnlijk niet aanslepen." Het team van Lacquey (vlnr): Martijn Wisse, Richard van der Linde, Mathijs Vermeulen, Eduart Stigter en Sjors van Elderen. Het team van Lacquey (vlnr): Martijn Wisse, Richard van der Linde, Mathijs Vermeulen, Eduart Stigter en Sjors van Elderen. Van der Linde heeft wel een verklaring voor de afwachtende houding. "Er zijn maar weinig echte multinationals in deze industrie. Het zijn vaak nuchtere familiebedrijven. Die willen eerst zien dat het werkt, voordat ze het kopen." Dat levert wel een probleem op voor een bedrijf als Lacquey, dat eerst flink moet investeren in het product om te bewijzen dat het werkt. "Zeker in de eerste jaren was het een gevecht tegen cashflow", zegt Van der Linde. Lacquey wist te overleven door een mix van subsidies, productverkopen en eigen geld van de oprichters. "Zo houd je dat vijf jaar lang vol, maar dat is niet houdbaar." Investeerder zoeken De noodzaak om een investeerder te vinden dringt twee jaar geleden door. Maar dat betekent een hele omschakeling voor Van der Linde, die voor Lacquey niet eerder een bedrijf leidde. "Als startup denk je aan de dag van morgen. Ik was chef krullenzetter, maakte de lonen over, enzovoorts. Je bent niet bezig met strategische vragen die over vier jaar pas spelen, maar dat zijn wel dingen die een investeerder van je verlangt." Van der Linde volgt onder meer een cursus bij Yes Delft, de broedplaats voor jonge bedrijven waar Lacquey sinds 2011 deel van uitmaakt, over hoe om te gaan met durfkapitalisten. "Al was het alleen maar om het jargon te leren." Via het netwerk van Yes Delft vindt hij ook mensen die helpen met het schrijven van een businessplan. "Dat moet je niet in je eentje willen uitvinden, daar heb je de tijd niet voor." Uiteindelijk kan Lacquey kiezen uit een aantal partijen uit het binnen- en buitenland. De keuze voor Ftnon ligt voor de hand, omdat beide bedrijven al anderhalf jaar samenwerken. "Het is ook het bedrijf waar wij de snij-industrie mee in willen gaan", zegt Van der Linde. "Achter Ftnon zat al een mooie partner, toen was de link snel gelegd." Van der Linde doelt op de Amsterdamse participatiemaatschappij Active Capital, die sinds eind 2013 eigenaar is van de Almelose machinemaker. Active Capital legt tevens het geld op tafel voor het belang in Lacquey. Om welk bedrag het gaat, willen de partijen niet zeggen. Stap naar het buitenland Met het kapitaal wil Lacquey de stap naar het buitenland zetten. "Daar ligt de echte markt en zijn er veel meer robothandjes nodig", zegt Van der Linde. Ftnon is daarbij een gedroomde partner. Het bedrijf, dat een jaaromzet heeft van zo'n 25 miljoen euro, is actief in meer dan vijftig landen, waaronder de VS, Engeland en China. Over twee jaar wil Van der Linde de eerste geautomatiseerde productielijnen hebben opgeleverd in de snij-industrie. Het leegkiepen van de kratten tot en met het snijden van de groente moet zonder tussenkomst van mensenhanden kunnen gebeuren. "Dan, na twee jaar, kunnen we echt schalen." Veel langer moet het volgens Van der Linde niet duren. Want hoewel een directe concurrent ontbreekt, is tijd Lacquey's grootste vijand. "Technologie gaat zo gruwelijk snel", zegt hij. "Als wij dit schaapje niet binnen vier jaar geschoren hebben, dan gaat iemand anders het doen." Lees ook Sandra Phlippen: de robot die mens overbodig maakt is nog niet terug te vinden in de harde cijfers](https://cdn.businessinsider.nl/wp-content/uploads/2015/03/lacquey.jpg)
Investeerder Chrysalix Venture Capital steekt 100 miljoen euro in een nieuw Nederlands fonds voor robotica. Dat gebeurt in samenwerking met RoboValley, een innovatiehub dat ontstaan is uit de TU Delft.
Volgens de initiatiefnemers strandt de ontwikkeling van nieuwe technologie nu vaak op universiteiten en in laboratoria die te weinig startkapitaal hebben om te kunnen groeien en de stap naar de markt te zetten. Met hulp van het RoboValley Investment Fund moet de stap naar de markt sneller worden gezet.
Het fonds betekent onder meer goed nieuws voor Delft, dat met RoboValley en de TU Delft een belangrijke positie heeft in de robotica-industrie. Momenteel werken daar ruim 170 wetenschappers samen met overheid en bedrijfsleven aan de ‘next generation’ robotica. In totaal zijn er 21 robotica startups gevestigd naast al langer bestaande roboticabedrijven.
Begin Silicon Valley
“We willen proberen om het begin van Silicon Valley na te bootsen”, zei Martijn Wisse vorig jaar tegenover Z24. Hij is samen met algemeen directeur Arie van den Ende de drijvende kracht achter RoboValley. Het techwalhalla nabij San Francisco groeide in de vorige eeuw uit tot het kloppend hart van alles wat met computers en technologie te maken heeft. De regio staat bekend om zijn unieke combinatie van topuniversiteiten, kennis, talent en investeerders.
“Wat wij hier nu willen doen, is dat broedplaatsidee aanzwengelen”, aldus Wisse, die vorige zomer werd benoemd tot hoogleraar biorobotica aan de TU Delft. “En dan moet je het ook maar een naam geven. Eigenlijk is die naam niet eens zo belangrijk, behalve dan dat het in één woord de ambitie aangeeft.” RoboValley moet voor de robotica worden wat Silicon Valley is voor de techsector.
Angst voor banenverlies
De verwachting is dat het merendeel van het geld uit het nieuwe fonds in de 'robo-hub' in Delft wordt geïnvesteerd. Algemeen directeur Van den Ende van RoboValley denkt dat het geld over twee jaar al is besteed. "Maar investeerders maken zich al op voor een volgende kapitaalinjectie", zo zei hij. Daarbij trekt volgens hem het fonds indirect ook andere financiers aan waarmee de slagkracht tot wel een half miljard euro kan oplopen.
De investeringen in de robotica-industrie, een markt die wereldwijd goed is voor 19,4 miljard euro en binnen tien jaar goed is voor ruim 50 miljard euro, zorgen de komende jaren naar verwachting voor 15.000 tot 25.000 extra banen, die als een olievlek vanuit epicentrum Delft uitvloeien.
Dat robots steeds vaker het werk van mensen in bijvoorbeeld de zorg of in de industrie overnemen, is niet bij uitstek negatief. Ook de angst voor robots is niet terecht, aldus Van den Ende. "Niet alleen de beste jongetjes en meisjes van de klas zijn daarvoor nodig. Ook lager opgeleide mensen zijn nodig." Van den Ende doelt onder meer op onderhoud en installatie van robotica in de maakindustrie.
Wereldtop
In RoboValley werken momenteel meer dan 170 robotica-onderzoekers samen met experts, ondernemers en beslissers uit zowel de publieke als private sector. Ook verschillende onderwijsinstellingen worden nadrukkelijk betrokken bij de plannen. Het TU Delft Robotics Institute dient als kloppend hart bij de ontwikkeling van de ‘next generation’ robotica. Van den Ende verwacht met de hub met tien tot vijftien jaar tot de wereldtop te horen.
Opvallend zijn de hoogleraren ethiek die bij de ontwikkelingen betrokken worden. "Vooruitgang op het gebied van robots is goed, maar wel op verantwoorde basis", zo klinkt het.
Volgens Van den Ende was het fonds hard nodig. Onlangs sprak hij ondernemers die overwogen om naar de VS te verhuizen, juist omdat daar het geld zit. "Waarom niet bij Delft linksaf slaan", zo legde hij de ambities van RoboValley uit.
Voordeel van Nederland: de platheid
Delft heeft een aantal voordelen ten opzichte van concurrerende regio's in landen als Zuid-Korea en Denemarken en regio’s als Boston, München en Silicon Valley, zo vertelde Martijn Wisse vorig jaar. De platheid van Nederland is misschien wel het grootste voordeel: alle bedrijven en instellingen zitten dicht bij elkaar, dus een afspraak is zo gemaakt.
Maar ook de platte organisatiestructuur helpt. “Wij zijn het sneller oneens met de baas en dat is essentieel bij robotica, waarbij je veel verstand moet hebben van heel verschillende dingen”, aldus Wisse. “Software, elektronica, design, de gebruiker. Al die dingen moet je goed begrijpen en dat zit bijna nooit in een persoon. Als je een hiërarchisch bedrijf bouwt waar de topman geen alleskunner is, dan is de kans veel kleiner dat je een goed product ontwikkelt.”
Kennis is er voldoende in Delft. Wil RoboValley echt van de grond komen, dan zijn er een paar aansprekende bedrijven nodig die commercieel succes behalen, denkt Wisse. “Dan krijg je dat opeens iedereen robotica wil studeren en daar een startup in wil beginnen. Dan heb je de juiste cultuur te pakken.”
Bron: Z24/ANP
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl