Heb je je ooit afgevraagd waarom mensen verschillende oogkleuren hebben?
De irissen van mensen zijn bruin, groen of blauw omdat oogcellen pigmenten bevatten in deze kleur. Toch?
Nee.
Paul Van Slembrouck, productontwerper bij Facebook, legt in een artikel voor het online portal “Medium” uit welke fascinerende wereld er schuil gaat achter onze oogkleur.
De iris bestaat in grote mate uit het zogenaamde stroma, een bindweefsel dat is samengesteld uit fijne collageenvezels.
De ogen van een pasgeboren baby zijn altijd blauw, maar eigenlijk is dat een optische illusie: het weefsel is kleurloos totdat het licht binnendringt en verstrooit. Dat verstrooide licht wordt teruggekaatst en zorgt voor de blauwe kleur.
Blauw licht heeft een korte golflengte. Met licht is de vuistregel: hoe korter de golflengte, des te sterker de verstrooiing.
De grootste natuurlijke bron van blauw licht is de zon. Dus de lucht is ook eigenlijk niet blauw: de verstrooiing van het blauwe licht in de atmosfeer maakt dat de lucht blauw lijkt.
De opvallend blauwe ogen van baby's verdwijnen bij 90 procent van de kinderen in de eerste levensjaren. Dan vormt zich namelijk het eiwit melanine zich in het stroma.
Afhankelijk van de concentratie van melanine, krijgt de iris daarom verschillende kleuren. Hoe meer melanine er is, hoe meer soorten licht worden geabsorbeerd en hoe donkerder de ogen worden.
Genetische mutatie in Noord-Europa zorgde voor blauwe ogen
Vroeger hadden alle mensen bruine ogen. Wetenschappers denken dat er bij mensen in Noord-Europa een genmutatie heeft plaatsgevonden in de mesolithische periode (vanaf de laatste ijstijd tot circa 10.000 voor Christus) die de aanmaak van melanine remde.
Melanine dient als een barrière tegen zonlicht en is daarom een noodzakelijke bescherming op veel breedtegraden.
In Noord-Europa is de zon echter vaak zwak, dus bescherming tegen de zon is minder noodzakelijk. Tegelijk helpt zonlicht bij het aanmaken van vitamine D. Dat is belangrijk voor het immuunsysteem en het zenuwstelsel, evenals voor de dichtheid van de botten.
Dus dragers van de mutatie (lagere aanmaak van melanine en dus minder donkere ogen) hadden een gezondheidsvoordeel omdat ze meer vitamine D konden produceren. Dat is de reden waarom mensen met blauwe ogen de overhand kregen in Noord-Europa.