- Het aantal Nederlandse huishoudens met problematische schulden nam de afgelopen jaren toe.
- De thema’s schulden en armoede staan ook op de kaart bij politieke partijen, signaleert directeur Michel van Leeuwen van gerechtsdeurwaarder Flanderijn.
- Veel politieke partijen schrijven er dit jaar uitvoerig over in hun verkiezingsprogramma’s. “Het is een populair thema, want het gaat veel mensen aan.”
- Lees ook: Coronaschulden: 21.000 ondernemers hebben nog niets terugbetaald aan de Belastingdienst – dwanginvordering dreigt
Het aantal huishoudens met problematische schulden nam de afgelopen jaren toe. Kampten in 2021 nog zo’n 620.000 huishoudens met dit probleem, begin dit jaar was dit aantal toegenomen naar bijna 730.000 huishoudens, blijkt uit de meest recente cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek.
Een zorgelijke ontwikkeling, vindt directeur Michel van Leeuwen van gerechtsdeurwaarder Flanderijn. Toch ziet van Leeuwen ook lichtpuntjes. Jarenlang vond hij in Den Haag maar weinig gehoor als hij het over schuldenproblematiek had, maar het tij lijkt te keren. In de verkiezingsprogramma’s van politieke partijen ziet hij plots veel aandacht voor het thema.
Schulden en armoede zijn een groter thema voor politieke partijen, merkt u?
“Ja, het valt me op dat partijen er in hun verkiezingsprogramma’s veel meer de nadruk op leggen dan een paar jaar geleden. Zo wijdt de ChristenUnie liefst drie pagina’s aan schuldenproblematiek.”
En dat was in het verleden wel anders?
"Zeker. Tussen 2006 en 2012 voerde ik vanuit het bestuur van de beroepsorganisatie voor deurwaarders [KBvG , red.] lobbygesprekken met de politiek. Je moest toen goed zoeken naar standpunten van politieke partijen over schulden en armoede. Weinig Kamerleden hielden zich er echt mee bezig. Dat is nu anders. Moties over schulden en armoede worden de laatste jaren bijna kamerbreed aangenomen."
"Van links tot rechts lijkt men te beseffen dat problematische schulden een groeiend maatschappelijk probleem vormen. Niet alleen economisch, maar ook op het gebied van de gezondheidsproblematiek. De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid bracht een paar jaar geleden in een rapport naar buiten dat er een relatie is tussen gezondheid en armoede. Mensen die in armoede leven zijn vaker ongezond, dikwijls als gevolg van de stress waarmee deze mensen leven."
Hoe verklaart u de aandacht voor dit thema?
"Dat heeft te maken met corona en de energiecrisis. Het beeld vanuit het Centraal Planbureau was dat het aantal huishoudens met problematische schulden door deze crises zou groeien van 600.000 naar 1,2 miljoen. Dat is uiteindelijk niet gebeurd, omdat de overheid veel ondersteunende maatregelen invoerde. In de politiek ontstond er hierdoor meer aandacht voor gezinnen die niet rond konden komen."
"Het is ook wel een populair onderwerp voor politici, omdat dit onderwerp een hele grote groep mensen aangaat. Nog niet zo lang geleden bleek uit onderzoek dat zes op de tien Nederlanders de eindjes aan elkaar moeten knopen. Ze komen wel rond, maar er wordt niet heel veel gespaard. Dat heeft alles te maken met de huidige inflatie."
Welke oplossingen uit politieke programma's stemmen u tevreden?
"Ik merk dat er veel aandacht is voor vroegsignalering. Dit houdt in dat je zo snel mogelijk boven water krijgt wanneer iemand problematische schulden heeft, zodat je kunt ingrijpen. Er is een paar jaar gelden wetgeving ingevoerd waarin energieleveranciers en woningverhuurders betalingsachterstanden van huurders aan de gemeente moeten melden. Veel politieke partijen willen die plicht uitbreiden naar andere schuldeisers."
"Wel staat daar tegenover dat de capaciteit bij gemeenten om dit op te pakken vaak niet groot is. Als politiek zul je dus ook de beslissing moeten nemen om de capaciteit uit te breiden. Van de honderd mensen die worden aangemeld in het kader van vroegsignalering, krijgen we vaak maar met zo'n vijf contact. Dat is vrij minimaal, maar komt ook doordat de capaciteit vaak niet zo groot is."
Ook signaleert van Leeuwen veel nuttige plannen op het gebied van armoedebestrijding. "Je ziet dat veel partijen een hoger inkomen willen en minder toeslagen. Dat is goed, want die toeslagen leiden vaak ook tot meer schulden. De toeslagenaffaire is daar een goed voorbeeld van, maar er zijn veel meer voorbeelden. Denk bijvoorbeeld aan mensen die geen toeslagen willen aanvragen omdat ze bang zijn voor betalingsproblemen, terwijl ze de toeslagen wel nodig hebben om hun inkomen op orde te krijgen."
Waar is in uw ogen nog te weinig aandacht voor?
"Voor jongeren met betalingsachterstanden. Daar lees ik in de politieke programma's heel weinig over, terwijl dat een groot probleem is. Ongeveer 13 procent van de zaken die wij als deurwaardersorganisatie binnenkrijgen, heeft betrekking op jongeren tussen 18 en 25 jaar. Vóór corona was dat ongeveer 8 procent. Het is dus heel fors gestegen."
"Meer inzetten op financiële educatie van jongeren zou daarom belangrijk zijn. Uit onderzoek dat wij hebben laten doen, bleek dat er vanuit jongeren veel behoefte is om meer te leren over hoe ze met hun financiën om moeten gaan. Ik zie het alleen nog niet terug in de programma's."
Wat moet volgens u bovenop het lijstje van een nieuw kabinet komen te staan?
"Zorgen voor een uniforme, landelijke benadering van schuldhulpverlening, zodat iedereen snel geholpen kan worden. Het is nu een gemeentelijke taak, waardoor er veel verschil zit tussen hoe gemeenten het probleem aanpakken. In de gemeente Rotterdam kunnen mensen binnen vijf dagen worden doorverwezen naar een schuldhulpverlener, terwijl het in een kleine gemeente soms wel twee maanden kan duren."
"Als iemand met schulden in actie wil komen, is het juist heel belangrijk om zo iemand direct te kunnen helpen. Doordat we nu vaak met wachtlijsten moeten werken, hebben we te kampen met een hoog uitvalpercentage."