Kweekvlees is er. Vijf jaar nadat de Maastrichtse hoogleraar Mark Post de eerste hamburger van kunstmatig vlees presenteerde, werken er wereldwijd een handvol startups aan de productie van vlees in laboratoria.
De landelijke romantiek van een boerderij is ver te zoeken; het maken van kweekvlees lijkt meer op het brouwen van bier.
Stamcellen van varkens, koeien en kippen worden in grote stalen ketels vermenigvuldigd, om er daarna hamburgers, worst en gehaktballen van te maken. En dat allemaal zonder dat er een dier wordt gedood. Althans, dat is de droom.
In de VS timmert de startup New Age Meats aan de weg. Onlangs mochten journalisten voor het eerst de kunstmatige worst van het bedrijf proeven. “De textuur leek erg op die van worst”, concludeerde redacteur Katie Canales van Business Insider. “Het smaakte naar vlees. Maar het is dan ook vlees.”
Nederland heeft twee ijzers in het vuur. Mosa Meat, waar pionier Post een van de oprichters van is, werkt momenteel aan een hamburger van kweekvlees. In juli kreeg het bedrijf een investering van 7,5 miljoen euro.
En er is Meatable van oprichters Krijn de Nood en Daan Luining. Zij hebben 3 miljoen euro opgehaald, zo werd vorige week bekend. Durfinvesteerders BlueYard Capital, Atlantic Food Labs en Backed VC, plus enkele angel-investeerders steken geld in de Amsterdamse startup.
Foetaal kalfsserum om kweekvlees te maken
Meatable doet één ding radicaal anders dan de andere bedrijven – en dat zou weleens een doorbraak kunnen betekenen op het gebied van kweekvlees. Met de technologie van De Nood en Luining sterft er namelijk geen dier bij de productie van laboratoriumvlees.
Dat zit zo.
Om stamcellen te laten groeien in een kunstmatige omgeving is een serum nodig, de vloeistof die overblijft als we bloed laten stollen. Vaak is dat foetaal kalfsserum. En dat gaat niet zonder dierenleed, schreef medisch bioloog Jan van der Valk onlangs op de site van Universiteit Utrecht. Het kalfsserum is afgenomen van foetussen van koeien waarvan in het slachthuis is ontdekt dat ze zwanger zijn.
"Hoewel deze kalveren, en het verkregen bloed, worden gezien als bijproduct van de slacht, dat anders voor andere doeleinden zou worden gebruikt, kleven er nadelen aan de productie en het gebruik van foetaal kalfsserum", aldus Van der Valk. "De kans is groot dat het kalf lijdt aan pijn en stress tijdens de bloedafname, en de samenstelling van serum is niet altijd even constant."
Meatable gebruikt pluripotente stamcellen
Meatable heeft geen serum nodig om kweekvlees te maken. Het bedrijf gebruikt zogenoemde pluripotente stamcellen, die zich nog kunnen ontwikkelen tot alle typen cellen waaruit een kalfje bij de geboorte bestaat.
Andere startups hebben dit type stamcel altijd vermeden, omdat het lastig is om ze in een labomgeving gecontroleerd te laten groeien. Het team achter Meatable claimt dat hen dit nu is gelukt. Daarvoor hebben ze samengewerkt met Roger Pedersen, een stamcelonderzoeker van de Universiteit van Cambridge, en neurowetenschapper Mark Kotter van dezelfde universiteit.
"Serum gebruiken wij niet. Wij hebben het in geen enkel opzicht nodig", zegt Daan Luining, chief technology officer van Meatable tegen Business Insider.
Luining werkte hiervoor als onderzoeker bij New Harvest, een Amerikaanse non-profitorganisatie die alternatieven voor traditioneel vlees promoot. Pedersen richtte het eerste instituut voor stamcelonderzoek op aan de Universiteit van Cambridge en Kotter is het brein achter Elpis Biomed, een Britse biotechstartup die zich toelegt op het maken van cellen voor onderzoek.
"Wat ik zag leek te mooi om waar te zijn", zegt Luining over zijn eerste ontmoeting met Kotter, die liet zien hoe hij met stamcellen werkt. "Toen zag ik dat de techniek echt zo baanbrekend was."
Stamcellen uit de navelstreng
Veel kweekvlees-startups halen de benodigde stamcellen uit weefsel van levende dieren. Meatable doet dit juist niet. Zij verkrijgen stamcellen uit de navelstreng, op dezelfde manier als mensen ook stamcellen kunnen doneren uit navelstrengbloed na de geboorte van een kind. Die stamcellen kunnen worden gebruikt voor transplantaties, bijvoorbeeld bij mensen met leukemie of sikkelcelziekte.
"Op deze manier doen wij dieren geen pijn. En het is biologisch materiaal dat anders wordt weggegooid", zegt CEO Krijn de Nood tegen Business Insider.
Maar de sleutel zit 'm niet in het verkrijgen van de stamcellen. Het gaat erom dat ze uitgroeien tot de juiste soort cellen – de cellen die samen het weefsel vormen dat mensen eten als vlees.
"Een stamcel weet nog niet welk programma hij uit moet voeren", zegt Luining. "Met onze technologie kunnen we het juiste programma op het juiste moment aanzetten."
Zo kan Meatable ervoor zorgen dat de ene stamcel zich ontwikkelt tot vetcel en de andere tot spiercel, twee type cellen die in elk vleesproduct veel voorkomen.
NVWA ligt nog dwars
Meatable wil beginnen met de productie van hamburgers van rundvlees en worst. Later moeten daar kip- en varkensproducten bij komen. Volgens Luining kan met de technologie binnen enkele jaren een complex stuk vlees als biefstuk worden gemaakt.
Over vier jaar hoopt Luining dat de eerste kweekvleesburgers in restaurants op de menukaart staan. De eerste producten van Meatable komen waarschijnlijk in Nederland op de markt. Luining: "We keren terug naar het land waar het allemaal begon."
Maar zover is het nog lang niet; de autoriteiten moeten eerst toestemming geven. En wat dat betreft heeft Meatable voorlopig pech. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit heeft onlangs bepaald dat kweekvlees nog niet geconsumeerd mag worden.