De Britse premier Theresa May heeft maandag een dramatische oproep gedaan om Britse parlementariërs over de streep te trekken en toch in te stemmen met de overeenkomst die ze heeft gesloten met de Europese Unie over de Brexit.

“Een stem tegen mijn deal brengt de Brexit in gevaar”, zei May maandag tijdens een televisietoespraak.

May suggereerde dat ze toezeggingen heeft gekregen dat een eventuele noodoplossing voor de grens met Ierland een tijdelijk karakter zal hebben.

Het Verenigd Koninkrijk blijft na de Brexit volgens de principe-afspraken tijdens een overgangsperiode nog tot 31 december 2020 in de douane-unie met de EU. Maar vanaf 2021 zouden personen en goederen aan de grens tussen (het Britse) Noord-Ierland en de Republiek Ierland moeten worden gecontroleerd.

De grens tussen Ierland en Noord-Ierland is als deel van het Goede Vrijdagakkoord, dat een einde maakte aan het jarenlange gewelddadige conflict tussen de pro-Ierse katholieken en Londen-gezinde protestanten, echter sinds 1998 open.

In een nieuw handelsverdrag tussen Londen en Brussel moet daarom worden vastgelegd hoe ook in de toekomst een harde grens wordt voorkomen. Zolang dat verdrag er niet is, moet een aparte regeling (een ‘backstop’) dat garanderen.

Lees meer: Waarom de grens met Noord-Ierland zo’n probleem is in de Brexit-onderhandelingen

In de huidige opzet zou er als noodoplossing een grens komen tussen Noord-Ierland en de rest van het Verenigd Koninkrijk. Dit is echter zwaar omstreden bij Noord-Ierse protestanten en een deel van de harde Brexiteers.

Van Europese zijde kwam maandag nog de toezegging dat de EU hard zal werken aan een alternatieve oplossing zodat die backstop er niet komt of alleen tijdelijk. Maar de Britten mogen de 'backstop' niet eenzijdig negeren. En dat blijft steken.

Stemming over Mays Brexit-deal

Premier May legt haar Brexit-deal met de EU dinsdagavond voor aan het 650 leden tellende parlement, dat het naar het zich laat aanzien in meerderheid een heel slecht plan vindt.

Als een meerderheid toch instemt, mogelijk uit angst voor nog meer Brexit-problemen, dan kan het Verenigd Koninkrijk 29 maart uit de EU stappen. Er verandert dan praktisch niets tot eind 2020, terwijl de EU en Londen hun scheiding afronden.

Dit scenario is onwaarschijnlijk, omdat al een heleboel parlementsleden zich tegen het plan hebben gekeerd. Als het Lagerhuis dinsdagavond de voorstellen wegstemt, heeft May drie parlementaire werkdagen om te bekijken wat ze nu gaat doen (tot 21 januari) en met een plan B te komen.

Tal van media suggereren dat ze moet aftreden als haar nederlaag in het Lagerhuis erg groot is. Dit leidt dan in eerste instantie tot de keuze van een nieuwe premier uit de Conservatieve partij.

May kan ook met instemming van twee derde van het Lagerhuis nieuwe verkiezingen houden. Ze kan ook besluiten de Brexit-deal later nog een keer in stemming te brengen of met een andere versie komen.

Probleem is dat wat de EU betreft, veranderen niet meer kan. Volgens EU-topambtenaren kan Londen wel rekenen op uitstel van de Brexit tot in juli.

No deal-Brexit

Het lidmaatschap van de Britten van de EU loopt nu aan het eind van de dag op 29 maart af. Als er dan niets is geregeld, is er een no deal-Brexit. Dat lijkt op een ramp uit te lopen voor de Britse economie en ook erg schadelijk voor de EU. May heeft daarom gezegd dat er helemaal geen Brexit komt als dit een no deal-Brexit dreigt te worden.

Een meerderheid van de parlementariërs wil de 'no deal' voorkomen, maar de vraag is hoe.

Oppositieleider Jeremy Corbyn van de partij Labour, wil zodra Mays plan is weggestemd, de regering met een motie van wantrouwen wegstemmen en nieuwe verkiezingen houden. Maar het ziet ernaar uit dat hij daarvoor ook de tien Noord-Ierse parlementariërs van de DUP nodig heeft, die May tot dusver in het zadel houden.

De 317 Conservatieve parlementsleden lijken achter May te staan, ook de circa honderd die gruwen van haar plan voor de Brexit.

Motie van wantrouwen tegen May

Als een motie van wantrouwen wordt aangenomen, moet binnen twee weken blijken of de regering alsnog het vertrouwen terugwint of er een andere regering gevormd kan worden, mogelijk met een nieuwe premier en andere partijen. Anders volgen op zijn vroegst 25 dagen later, in de laatste week van februari, verkiezingen.

De tegenstanders van de Brexit ijveren ondertussen voor een oplossing die ook het probleem veroorzaakte: een referendum.

May wil geen tweede referendum, maar haar uitspraak "mijn Brexit-deal of geen Brexit'' zou volgens sommige parlementariërs een goede keuzevraag opleveren: Wilt u de Brexit met het bereikte akkoord of wilt u lid van de EU blijven?

Voor een referendum is echter wetgeving en andere voorbereiding nodig, die mogelijk wel zes weken in beslag nemen.