Wie hoopte op een werkgelegenheidswonder, werd donderdag teleurgesteld. Na twee maanden van afnemende werkloosheid, steeg het aantal werkzoekenden in december weer.
Na de onverwachte daling van de werkloosheid in oktober en november 2013 begon heel voorzichtig de hoop te leven dat deze recessie anders zou zijn dan vorige recessies. Dat ditmaal de arbeidsmarkt niet als laatste, maar als eerste tekenen van herstel zou laten zien.
Een logische verklaring zou daar overigens niet voor te geven zijn. Behalve dan misschien dat tijdens de vorige recessie, in 2009, de werkloosheid zich ook veel gunstiger ontwikkelde dan economen hadden voorspeld.
Aantal werkzoekenden stijgt weer
Maar de decembercijfers van 2013 boren die hoop de grond in. Gecorrigeerd voor seizoensinvloeden, steeg het aantal werkzoekenden met 15 duizend, naar 668 duizend personen. Dat is nog wel minder dan de 694 duizend van juli, maar de opgaande lijn is helaas weer opgepakt.
Ook de werkgelegenheid daalde in december, met zo’n 41 duizend banen. Er zijn nu nog 7.228 duizend Nederlanders met werk, een nieuw dieptepunt in deze crisis.
Een werkgelegenheidswonder is nog altijd mogelijk – hoop doet leven – maar voorlopig lijkt het verstandig om toch maar weer uit te gaan van het oude model: bij economisch herstel komt werkloosheid pas laat aan de beurt.
Minstens een jaar later
Maar hoe laat precies? Op basis van het verleden luidt het antwoord: een tot twee jaar later. In het eerste jaar dat de economie weer (flink) gaat groeien, loopt de werkloosheid nog verder op. Pas in het tweede, en soms in het derde jaar, gaat de werkloosheid dalen.
Tussen 1970 en de huidige crisis heeft Nederland vier perioden met oplopende werkloosheid gekend. Telkens zat er minstens een jaar tussen het moment van economisch herstel en het moment dat de werkloosheid weer ging dalen. Ik loop ze alle vier langs. *)
1975
Na de oliecrisis van 1973 koelde de overspannen economie van Nederland snel af. In 1975 was er zelfs helemaal geen groei meer. Door de grote toename van de beroepsbevolking – babyboomers meldden zich massaal op de arbeidsmarkt – liep de werkloosheid snel op, naar een (voor dat moment hoge) 2,9 procent van de beroepsbevolking.
In 1976 sloeg de economie weer aan. Wat heet: de groei bedroeg 4,5 procent. Maar de werkloosheid zou ook in 1976 verder oplopen. Pas in 1977 nam het aantal werkzoekenden weer langzaam af.
1982
De tweede oliecrisis, in 1979. Plus een Amerikaanse centrale bank die in haar strijd tegen inflatie de economie opzettelijk stilzette. Gevolg: een fikse recessie in Nederland in 1981 en 1982.
In dat laatste jaar steeg de werkloosheid naar 6,3 procent. Maar toen in 1983 de groei weer boven de twee procent uitkwam, steeg de werkloosheid toch door naar 8,3 procent. Pas in het tweede hersteljaar, 1984, liep de werkloosheid weer een beetje terug.
1993
Begin jaren negentig was er geen sprake van een echte recessie, met economische krimp. Maar de groei was te gering om nieuwkomers op de arbeidsmarkt aan werk te helpen.
1993 was het jaar met de laagste groei. De werkloosheid liep op naar 5,5 procent. In 1994 en 1995 bedroeg de groei weer een gezonde 3 procent. Maar de werkloosheid bleef in beide jaren stijgen en liep uiteindelijk op tot 7,1 procent. Het zou tot twee jaar na de conjunctuuromslag duren, voordat de werkloosheid daalde.
2003
Hetzelfde patroon was zichtbaar na de laagconjunctuur in 2003. Na de aanslagen van 9/11 en de Amerikaanse inval in Irak kreeg de wereldeconomie een tik. De Nederlandse economie groeide in 2003 nog maar met enkele tienden van procenten.
De werkloosheid liep op naar 4,2 procent en zou nog twee jaar door blijven stijgen, ook nadat economie weer met meer dan 2 procent was gaan groeien. Pas in 2006 nam het aantal werkzoekenden weer af.
Vergrijzing en ontgroening
Een tot twee jaar zou het dus nog kunnen duren, voordat de werkloosheid weer gaat dalen. En 2014 zal, met een verwachte groei van slechts 0,5 procent, mogelijk nog niet eens als startschot voor het aftellen van deze periode kunnen dienen. Zo zou het tot 2016 of 2017 kunnen duren voor de werkloosheid weer echt omlaag gaat.
Maar niets is zeker in de economie. Door de vergrijzing en ontgroening is de toename van de beroepsbevolking nu geringer dan in voorgaande recessies. En bedrijven maken zich klaar voor de strijd om talent. Beide factoren zouden deze keer voor snellere afname van de werkloosheid kunnen zorgen.
Klinkt dat hoopvol? Of wanhopig?
*) De gebruikte cijfers komen van het Centraal Planbureau dat de internationale definitie van werkloosheid gebruikt. Werkloosheidspercentages zijn daardoor wat lager dan die van het CBS.