Twee jaar nadat de schuldencrisis in het eurogebied uitbrak, gaat Brussel
eindelijk daadkracht tonen. Dit weekend moet er een compleet reddingspakket
op tafel komen.
Maar zelfs als de Europese politici deze nimmer vertoonde moed en
eensgezindheid tonen, zijn de gevolgen van de crisis niet meer te voorkomen.
De ziekte is daarvoor in een te ver gevorderd stadium. Gezonde delen zijn al
aangetast. Hier vijf rotte plekken in de economie:
1. Pensioenfondsen in problemen
Wil je weten wat de eurocrisis kost? Ga naar de website van je pensioenfonds
en bekijk de dekkingsgraad. Nederlandse pensioenfondsen staan weer
collectief onder water. Het ABP (met 2,8 miljoen deelnemers) heeft voor
iedere honderd euro aan verplichting slechts 90 euro in kas. Bij
pensioenfonds Zorg en Welzijn (ruim één miljoen deelnemers) ligt 91 euro
klaar voor ieder 100 euro aan verplichtingen. En bij Metaal en Techniek (ook
ruim één miljoen deelnemers) is dat slechts 84 euro.
Toezichthouder DNB hanteert 105 procent als minimale dekkingsgraad. Als de
situatie het komende jaar niet enorm verbetert zal er vanaf 2013 moeten
worden gekort op pensioenuitkeringen. De huidige gepensioneerden voelen dat
direct in de portemonnee.
Dat de dekkingsgraden zo laag zijn, komt vooral door de lage rente. De
eurocrisis heeft een kapitaalvlucht naar veilige landen veroorzaakt.
Daardoor is de Nederlandse rente gedaald. Omdat de pensioenfondsen hun
toekomstige verplichtingen verdisconteren met die rente, is de dekkingsgraad
ook gedaald.
De toekomst is duurder geworden voor pensioenfondsen, en ze hebben daarvoor te
weinig geld in kas. Zonder eurocrisis was de rente hoger, waren de
dekkingsgraden gezonder en hoefde er niet te worden afgestempeld.
2 Beurzen in mineur
Behalve van de lage rente, hebben de pensioenfondsen ook last van de lage
aandelenkoersen. Een deel van hun vermogen is belegd op de beurs en de
waarde van dat bezit is door de eurocrisis fors gedaald.
Sinds eind juli van dit jaar, toen de crisis na een half-mislukte eurotop in
alle hevigheid ontbrandde, is de AEX met meer dan 10 procent gedaald.
Vergeleken met februari staat de index zelfs op een min van bijna 20
procent.
Dat drukt niet alleen de dekkingsgraad van pensioenfondsen, maar heeft ook
direct invloed op het vermogen van particuliere beleggers. Ook al gaat het
in de meeste gevallen om papieren verliezen, zal dit toch leiden tot lagere
consumptie dit en volgend jaar.
Het Centraal Planbureau schrijft het in de laatste groeivoorspelling dat lage
beurskoersen “een merkbaar neerwaarts effect op de gezinsconsumptie hebben,
mede doordat gezinnen doorgaans sterker reageren op een koersdaling dan op
een koersstijging.”
3. Lagere winsten
De neerslachtige stemming op de beurzen komt niet alleen door de vrees voor
een nieuwe financiële meltdown, maar ook door serieuze twijfel over de
winstgevendheid van bedrijven. De eurocrisis heeft het producenten- en
consumentenvertrouwen ernstig geschaad. Bedrijven merken dat nu al aan hun
winst en omzet.
Het regent sinds deze zomer winstwaarschuwing en andere tegenvallers. In
Nederland moesten onder andere Akzo Nobel, TNT Express, Air France-KLM, CSM,
Arcadis, Ordina de afgelopen tijd een neerwaartse bijstelling van de
verwachtingen rapporteren.
Meestal is het de combinatie van hoge grondstofprijzen en stagnerende vraag
die de bedrijven parten speelt. Met de eerste factor hadden de bedrijven wel
rekening gehouden, de tweede komt onverwacht. Begin dit jaar rekenden veel
bedrijven op aantrekkende vraag. Door de eurocrisis moeten ze die
verwachting nu snel bijstellen.
4. Zuinige banken
De banken moeten meebetalen aan de redding van Griekenland. Wie geld heeft
uitgeleend aan het land, wordt dringend verzocht mee te werken aan
herstructuring van de schulden. Op zich is dat een een prima uitgangspunt:
de vervuiler betaalt.
Maar op korte termijn heeft de 'private sector involvement' (PSI), zoals de
bankbijdrage in Brussel heet, de banken kopschuw gemaakt. Zeker nu Europese
politici alweer hardoop speculeren op een een nieuwe ronde van PSI.
Kunnen alle banken zo'n zogenaamd vrijwillige afboeking wel aan? Is dit een
voorbode van herstructurering van Ierse en Portugese schuld? Welke bank gaat
als eerste kopje onder.
Het gevolg van deze twijfel is dat banken, net als in 2008, niet graag meer
aan andere banken lenen. De interbancaire geldmarkt loopt uiterst stroef. De
Europese Centrale Bank moet alle middelen inzetten om de Europese banken
liquide te houden.
Dat zet de kredietverlening aan bedrijven en particulieren onder druk. Uit
laatste Bank Lending Survey van de ECB blijkt dat de banken veel strenger
zijn geworden bij het geven van krediet. "De kredietverlening is bezig op te
drogen", stelde hoofdeconoom van ABN Amro onlangs.
5. Nieuwe recessie
Waarschijnlijk is het nu al zover: de recessie is begonnen. Volgens economen
van ING en ABN Amro krimpt de Nederlandse economie in het tweede halfjaar
van 2011 met enkele tienden van procenten.
De Europese inkoopmanagersindex – een vrij betrouwbare voorspeller – staat
ruim onder de 50 punten, wat duidt op daling van de productie van de
industrie in het eurogebied. En de Stand
van Nederland , de indicator van Z24, gaf in september krimp van de
Nederlandse economie aan.
Het CPB ging er in september nog van uit dat de economie dit en volgend jaar
met respectievelijk anderhalf en één procent zou groeien.
Maar het Planbureau presenteerde ook een 'onzekerheidsvariant', waarin de
eurocrisis verergert en de Nederlandse economie in 2012 met 1,4 procent
krimpt. Dit sombere scenario begint al meer realiteitswaarde te krijgen.
Lees ook:
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl