Mark Rutte versus André van Duin: zoek de verschillen

COLUMN – Op 4 mei maakte een komiek meer indruk dan onze premier de afgelopen weken.

Nou ja, komiek. De carrière van André van Duin beslaat wel iets meer dan dat en is vooral zeer veelzijdig en ongekend succesvol.

Op de Dam gaf Van Duin tijdens Dodenherdenking een innemende speech. Sober, uit het (zijn) leven gegrepen, open, kwetsbaar, empathisch, authentiek, op de kijker gericht. En ook nog eens kraakhelder en simpel verwoord. En daarom zo sterk.

Hier stond een man van het volk, die sprak voor het volk. In balans. Met emotie. Gewoon, zoals Van Duin is. Althans, ik ken hem niet, maar je voelt dat het klopt. Je begrijpt wat hij zegt. Je gelooft hem.

Een kleine week later zat Mark Rutte bij Nieuwsuur. Nee, geen speech. Een compleet ander onderwerp. En voor veel minder kijkers (630.000 versus ruim 7 miljoen op 4 mei).

Maar op vorm kun je prima een vergelijking maken. De inhoud laat ik even voor wat het is.

Als we het interview met Rutte nu eens toetsen op een aantal principes waar communicatie van een nieuwe leider aan moet voldoen: hoe deed hij het dan?

Spoiler: op bijna alles waar Van Duin goed scoorde, scoorde Rutte zwak.

Het grote verschil: ratio.

Laten we er een paar elementen uit pakken die min of meer ook gelden voor zijn optredens in recente debatten.

Geloofwaardigheid

Direct bij de start van het interview toonde Rutte ontwijkend gedrag en was hij niet volledig open. Hij verviel in defensief taalgebruik, liet scherpe vragen van zich afglijden (presentator Mariëlle Tweebeeke dwingend vragen te herhalen) en kwam met rationele antwoorden. Technieken en gewoontes die Rutte vaak toepast.

Hij is zeer rationeel. Dat is een kracht waarmee je het lang redt als er geen vuiltje aan de lucht is. Tenminste, in een traditioneel systeem. Met ratio bedenk je namelijk altijd wel een antwoord. Dat is geen kunst.

De kunst is dat mensen je geloven als je vertrouwen probeert te herstellen. Dan is ratio niet voldoende.

Helderheid en begrijpelijkheid

Waarschijnlijk zijn steeds meer mensen klaar met de huidige politieke crisis rond de kabinetsformatie (gezien de kijkcijfers is er goede kans dat ik deze column schrijf voor 100 twitteraars). Maar Rutte sprak geen taal waar de gemiddelde Nederlander van opveert. Terwijl de doelgroep toch echt breder zou moeten zijn dan elite en (opinie)leiders.

Dit is een symptoom van een groot deel van de politiek, op wat nieuwe partijen en populisten na. Leiders in het algemeen moeten dit echt beter doen. Je zit er niet voor jezelf, maar voor de burger of, als je een bedrijf leidt, voor de klant.

Duur, intellectueel, wollig taalgebruik past in die rol niet meer in deze tijd. Om tal van redenen. Daar kun je aan vasthouden, maar elke dag wordt het een klein beetje minder effectief.

Empathie

Zeggen dat je een grote fout hebt gemaakt is echt wat anders dan mensen het gevoel geven dat je het meent. Nog los van of het waar is of niet. De vraag is: geloven mensen je?

Ruttes opstelling richting de interviewer was weinig empathisch – een bekend zwak punt van Rutte – en erg verdedigend.

Niet wat je verwacht van een premier (ook al zat hij daar als fractievoorzitter). Het verraderlijke daarvan: het ondermijnt de geloofwaardigheid alleen maar verder. Je belandt in een vicieuze cirkel waar hoge intelligentie geen uitweg biedt. Empathie wel.

Bescheidenheid

Natuurlijk is er niks mis met een beetje ego en moet je af en toe als leider ook je ‘rode’ kant laten zien. Alles in balans. Maar zonder bescheidenheid, verdwijnt het evenwicht. Zeker op momenten waar de druk hoog is en terughoudendheid op zijn plaats.

We zien de laatste maanden een veel minder 'premierwaardige' Rutte. Hij begeeft zich op onbekend terrein.

Hij oogt als aangeschoten wild dat koste wat kost een record wil vestigen als langstzittende premier.

De demissionair minister-president is hoe dan ook (nog) niet het toonbeeld van nieuw leiderschap dat juist krachtig is door empathisch, bescheiden en open te zijn.

En natuurlijk, het vernieuwen van de bestuurscultuur draait niet alleen om Rutte. Maar hij is door tien jaar premierschap wel het eerste aanspreekpunt en eindverantwoordelijk.

De kritiek is dus niet vreemd.

Rutte is bij lange na niet de enige (politiek) leider die onder druk worstelt. Dat heeft met communicatie en de tijdsgeest te maken. Communicatie heeft voor een groot deel niets met IQ of ratio heeft te maken, maar vraagt ook veel van de emotionele kant. Dat is altijd zo geweest. Het wordt alleen steeds minder vaak geaccepteerd als je het niet toont.

De behoefte aan modern leiderschap wordt met de dag sterker. Ben benieuwd of Rutte en andere leiders daar invulling aan kunnen geven.

Diederik Heinink is oprichter van East en adviseert bedrijven en leiders over hun positionering en bedrijfsstrategie. Daarnaast is hij high performance coach. In de afgelopen jaren was hij veel actief in de finance en techsector. Hij werkte onder andere voor ING, Randstad en veel internationale scale-ups en mid-corporates.