ANALYSE – De Britse premier Theresa May komt vandaag op de koffie bij Mark Rutte. Ook al zijn Nederland en Groot-Brittannië vaak goede vrienden, het lijkt steeds minder waarschijnlijk dat de twee vanmiddag een makkelijk gesprek voeren.
Vlak na de uitkomst van het Brexit-referendum nam Mark Rutte nog milde woorden in de mond. Hij had het over een “gemeenschappelijke zoektocht” en “een zo vriendschappelijk mogelijke manier” om afscheid te nemen. Geen gekke uitspraken voor de premier van Nederland, die met het vertrek van het Verenigd Koninkrijk niet alleen een belangrijke handelspartner zal verliezen, maar ook een politieke bondgenoot in Brussel.
Rutte was afgelopen juni niet de enige die zich terughoudend opstelde. De Duitse bondskanselier Angela Merkel maakte ook al duidelijk dat er geen haast geboden was bij het Britse vertrek. Belangrijk was toen nog vooral dat de gesprekken op een degelijke, nette manier gevoerd zouden worden. Het waren vooral de Fransen die vanaf het allereerste moment de bad cop speelden.
De afgelopen weken is de toon van het Europese debat echter een stuk harder geworden.
Fit als een bokser
Rutte zei deze afgelopen week bijvoorbeeld “fit te zijn als een bokser” om de belangen van Nederland te verdedigen. Tot dusver de zo vriendschappelijk mogelijke manier.
Angela Merkel, de vrouw die uiteindelijk toch vaak met de scepter zwaait in Europa, heeft inmiddels ook in heldere taal aangekondigd dat er geen toegang tot de Europese interne markt mogelijk is zonder vrij verkeer van personen. Ze riep bovendien de gehele Duitse industrie op om haar te steunen in die harde lijn. Dit is niet meer de milde Merkel die we een aan het begin van de zomer hoorden.
De deal die de Britten wordt voorgehouden, is vergelijkbaar met de deal die Noorwegen en Zwitserland nu hebben. Dat betekent: bij de interne Europese markt hoort ook het accepteren van het vrije verkeer personen. Zo wordt de boodschap vanuit Europa richting de Britten steeds duidelijker.
Tegelijkertijd is Theresa May precies de andere kant op gestuurd, toen ze begin deze maand aan haar achterban verkondigde dat het beperken van immigratie een centraal punt zal vormen in de onderhandelingen. Daarbij wil May het liefst toegang houden tot de interne markt, maar dat lijkt tot ongenoegen van de bankiers in de Londense City geen dealbreker meer te zijn.
En zo is de kans dat de Britten en de resterende EU-landen eruit komen met een op maat gemaakte deal steeds kleiner, en de kans op een 'harde' Brexit steeds groter.
Water bij de wijn
Wat blijft er dan over voor Rutte en May om over te praten, maandagmiddag tijdens de koffie? Rutte kan May proberen over te halen om toch water bij de wijn te doen, maar erg realistisch lijkt dat inmiddels niet meer. De boodschap uit Europa is inmiddels vrij duidelijk, en die van May ook.
Belangrijker voor de twee is om de banden de komende tijd flink aan te halen, zodat er in de toekomst ook buiten de Europese Unie om gewoon nog een goede band blijft bestaan tussen Nederland en het Verenigd Koninkrijk.
Hoe die band er uit moet gaan zien blijft voorlopig onduidelijk. Als Rutte na de Nederlandse verkiezingen van volgend jaar opnieuw premier wordt, heeft hij nog tot 2019 om dat samen met May uit te vogelen.