ANALYSE – Na achttien jaar, honderden miljoenen aan investeringsgeld en talloze ontsnappingen lijkt het einde van chipmachinemaker Mapper dichterbij dan ooit.
Het Delftse bedrijf heeft uitstel van betaling aangevraagd, bevestigt CEO Bert Jan Kampherbeek donderdag tegenover het Financieele Dagblad.
“De financiële situatie is zo dat we dit hebben moeten aanvragen. Daar zijn allerlei redenen voor”, zegt Kampherbeek, die verder niet in wil gaan op details. Over de toekomst van zijn bedrijf voert hij gesprekken met de bewindvoerder.
Mapper Lithography is in 2000 opgericht als spin-off van de TU Delft en komt voort uit een afstudeerproject van Kampherbeek en mede-oprichter Marco Wieland.
Mapper ontwikkelt, net als ASML, machines die computerchips maken. Maar in tegenstelling tot de beursgenoteerde marktleider uit Veldhoven, gebruikt Mapper daarvoor geen ultraviolet licht.
Chips 'bakken' met UV-licht
Het traditionele proces om chips te 'bakken', begint met een laser die een ronde schijf silicium belicht, de zogenoemde wafer. Op deze schijf is een laag aangebracht die reageert op licht. Door boven de wafer een 'masker' te plaatsen, valt het UV-licht alleen op de plaats waar dat moet. Zo ontstaat er een patroon van elektrische circuits op de siliciumschijf.
Mapper wil chips 'tekenen' zonder licht. De chipmachines van het Delftse bedrijf gebruiken elektronenbundels om de patronen te etsen in de wafers, de e-beamtechnologie. Door de kleinere golflengte kunnen de lijntjes dichter op elkaar worden geplaatst en zijn kleinere chips mogelijk.
De lijntjes moeten echter stuk voor stuk op de chip aangebracht worden, en dat kost veel meer tijd. Mapper lost dat op door meerdere, parallelle elektronenbundels te gebruiken. Uiteindelijk moeten in de Delftse chipmachines 13.260 bundels de wafers beschrijven.
Het ontwikkelen van de veelbelovende technologie gaat echter moeizaam en kost veel geld. Sinds 2000 heeft Mapper 170 miljoen euro aan financiering opgehaald, onder meer bij het Russische staatsbedrijf Rusnano, dat 20 procent van de aandelen bezit. Het chipbedrijf stampte vervolgens een fabriek in Moskou uit de grond, waar de lenzen worden geproduceerd die onderdeel uitmaken van de machines.
Geen machine verkocht
"Wij gaan zeker machines verkopen. Die van ons gaan per investering van een miljoen euro net zoveel chips produceren als die van ASML", zei een optimistische Kampherbeek in 2012 nog tegen het Eindhovens Dagblad.
Het blijkt grootspraak. Afgezien van twee testexemplaren heeft Mapper geen enkele machine verkocht. Het Taiwanese TSMC stuurde een Delftse chipmachine zelfs terug vanwege technische problemen. In 2017 eiste de overheid bijna 31 miljoen euro aan innovatiekrediet terug van het bedrijf, waardoor Mapper aan de rand van de financiële afgrond belandde.
Dat wist Mapper - niet voor het eerst - te overleven. "Het is al zeventien jaar spannend", zei Kampherbeek toen tegen het FD. "Het zou wel prettig zijn als we een keer naar een financiële horizon toe kunnen van een paar jaar, in plaats van steeds maar een half jaar of een jaar."
Analisten van Rabobank waren drie jaar geleden pessimistisch over Mapper: "Gezien de aanhoudende zaken rondom het verbeteren van de prestaties van de Mapper e-beam, zien we deze technologie nog steeds niet als een echte bedreiging voor ASML."
Een uitdager voor ASML is Mapper Lithography nog steeds niet. Al achttien jaar leeft het bedrijf van Kampherbeek het leven van een startup, die afhankelijk is van investeringen en subsidies. De dure ambities zijn tot nu toe niet uitgekomen - en het lijkt erop dat dat ook niet gaat gebeuren. 240 medewerkers moeten nu afwachten of hun baan er straks nog is.