Een onafhankelijke overheidsorganisatie met eigen bevoegdheden moet de problemen die voortkomen uit de gaswinning in Groningen het hoofd bieden. Daarvoor pleit de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV).

De raad vindt dat de huidige aanpak “te gefragmenteerd” is. De toekomst van de provincie moet veel meer centraal komen te staan.

“Bewoners worden nu, door een veelheid aan regelingen, geconfronteerd met een sterk bureaucratisch en juridisch ingericht proces. De tot dusverre getroffen maatregelen doen geen recht aan de stapeling van problemen waarvoor de inwoners van Groningers zich gesteld zien”, schrijft de Onderzoeksraad.

Bij die afhandeling is geen ruimte voor bemoeienis van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM), eigendom van Shell en Exxon Mobil, schrijft de raad stellig. “De overheid dient het proces van schadeafhandeling in eigen hand te nemen en de aansprakelijkheid te regelen met de NAM.” Vorig jaar waren er bijna 18.000 schademeldingen.

Aanbevelingen onvoldoende opgepakt

In 2015 publiceerde de OVV een rapport over de aardbevingsrisico’s in Groningen. De conclusie was destijds dat de veiligheid van inwoners geen rol speelde bij de besluitvorming tot 2013 over de aardgaswinning en dat er niet zorgvuldig is omgegaan met de veiligheid van inwoners.

In het rapport werden vijf aanbevelingen gedaan. De raad concludeert nu dat de betrokken partijen veel hebben opgevolgd. Maar juist de aanbevelingen die structureel zichtbaar moeten maken dat er aandacht is voor de risico's, zijn niet voldoende opgepakt. "Het schaalniveau waarop de problemen nu worden aangepakt, is niet in lijn met de omvang, urgentie en complexiteit van de problemen in Groningen.''

Het is volgens de raad noodzakelijk dat er meer duidelijkheid komt over het plan om gebouwen in het gaswinningsgebied te versterken. "De overheid dient realistische verwachtingen te creëren over de kansen en beperkingen die de versterkingsoperatie biedt en zich te realiseren wat de impact is op de bewoners en hun omgeving.''

Steun in Den Haag

Gedupeerden en bestuurders uit Groningen zijn blij met het advies. Ze hopen dat de nog te vormen regering ermee aan de slag gaat. "Het nieuwe kabinet kan nu twee dingen doen: juridisch aanmodderen of ervoor kiezen om het kabinet te worden dat de problemen echt oplost", zei gedeputeerde Eelco Eikenaar.

Steun in Den Haag is er in elk geval vanuit de PvdA en GroenLinks. "De NAM moet nu echt snel uit de schadeafhandeling en heeft een veel te grote vinger in de pap", reageerde PvdA'er Henk Nijboer.

Ook Liesbeth van Tongeren (GroenLinks) wil dat het advies van de OVV wordt opgevolgd. "Wat er in Groningen gebeurt is een ramp in slow motion en een schandvlek op de Nederlandse industriële geschiedenis."

Eerst zien, dan geloven

Susan Top van het Groninger Gasberaad, een organisatie van bewoners en maatschappelijke organisaties, noemt het rapport een steun in de rug. "Laten we hopen dat het eindelijk wat verandert.'' Veel vertrouwen heeft ze daar vooralsnog echter niet in.

Ook voor Dick Kleijer van de Groninger Bodem Beweging (GBB) geldt: eerst zien, dan geloven. "Wij roepen al jaren dat de NAM zich niet meer met de schadeafhandeling moet bemoeien", zegt hij. "Of dat nu ook echt zal veranderen is de vraag. Met al die rapporten kun je inmiddels heel Nederland verwarmen en kan de gaskraan wel dicht."

Ook het feit dat er volgens de OVV één organisatie verantwoordelijk gemaakt moeten worden voor de afhandeling van de problemen in Groningen, valt in goede aarde bij de GBB. "Maar laat die organisatie dan opereren los van het ministerie van Economische Zaken. Dat is wat ons betreft een harde voorwaarde."

Te weinig vertrouwen in Hans Alders

De Nationaal Coördinator Groningen is niet de juiste persoon om de problemen in Groningen op te lossen, aldus Annemarie Heite in een reactie op het volgens haar "harde rapport". Heite ontpopte zich de laatste maanden tot boegbeeld van de gedupeerden van de gaswinning, mede door haar vele optredens in landelijke media.

"Het vertrouwen in de NCG is gedaald tot op een dieptepunt", zegt Heite. "Ik verwijt het Hans Alders niet persoonlijk, want hij voert z'n opdracht van het ministerie van Economische Zaken goed uit. Die opdracht is alleen compleet verkeerd. De NCG is nu een coördinator en verlengstuk van het ministerie zonder enkel mandaat."

De NAM moet volgens Heite verder uit het systeem en er moet volgens Heite een organisatie komen die boven alle partijen staat en besluiten kan nemen. "Ook boven het ministerie van Economische Zaken. Kan de NCG die opdracht uitvoeren? Nee. Er is veel te lang te weinig gebeurd in Groningen'', aldus Heite.

Heite wil dat de problemen in Groningen een integraal onderdeel worden van het nieuwe regeerakkoord. "Ook in de begrotingen van andere ministeries moet ruimte komen voor oplossen van de problemen. En uiteindelijk moet dan het echt herstellen van vertrouwen het enige echte doel zijn.''

De aardbevingsdocumentaire De Stille Beving werd volledig gewijd aan de jarenlange strijd van Heite tegen de NAM om haar zwaar beschadigde monumentale boerderij op te laten knappen. Uiteindelijk is haar boerderij in Bedum gesloopt en bereikte ze een akkoord met de NAM over nieuwbouw. Nu steekt ze veel tijd in het bijstaan van andere gedupeerden in hun strijd tegen de NAM en het voor het voetlicht brengen van de problemen in Groningen.