In het vandaag verschenen rapport De sociale staat van Nederland wijst het
Sociaal en Cultureel Planbureau op de risico’s van een toename van het
aantal hoogopgeleiden. Het bureau doelt onder meer op de daling van het
niveau en diploma-inflatie. Daarnaast bestaat het gevaar dat mbo-opleidingen
vervallen tot vooropleidingen voor het hbo en geen volwaardige
vakopleidingen meer zijn. Nu al stroomt ruim de helft van de mbo’ers die een
vierjarige opleiding hebben gedaan direct door naar het hbo. Terwijl er
juist zo’n behoefte is aan bekwame vaklieden, zoals woensdag maar weer eens
bleek uit een rapport van PwC over de bouw.

De regering heeft zichzelf tot doel gesteld dat in 2020 vijftig procent
van de 25 tot 45-jarigen hoogopgeleid is. Kijk je alleen naar de instroom
dan wordt dit percentage ruim gehaald, maar omdat lang net iedereen de
eindstreep haalt, zit Nederland hier nog ver onder. In het hbo heeft
zeventig procent na acht jaar een diploma behaald, in het wetenschappelijk
onderwijs na negen jaar 75 procent. Dit betekent dat zelfs een instroom
percentage van zestig procent nog maar leidt tot zo’n 42 tot 45 procent
hoogopgeleiden. Om de doelstelling van vijftig procent hoogopgeleiden te
halen, moet dus zowel de instroom als het rendement omhoog. Zonder extra
investeringen in begeleiding en maatwerk gaat dat ten koste van het niveau
van de afgestudeerden, schrijft het SCP.

Dit niveau wordt trouwens al aangetast door dalingen van het niveau op de
basis- en middelbare scholen, die door menigeen worden gesignaleerd. Een
kwart van de kinderen die van de basisschool afkomen, kan niet fatsoenlijk
lezen. De examencijfers van leerlingen op middelbare scholen lijken op peil
te blijven doordat de cijfers van de toetsen die de scholen zelf afnemen
stijgen, niet die van de centraal schriftelijke examens.

Behalve over het niveau van het onderwijs, maakt het SCP zich zorgen om
de waarde van een diploma. Naarmate er meer hoogopgeleiden zijn, zal een hbo
of universitair diploma minder waard worden, zo is de gedachte. Dit is wat
het SCP diploma-inflatie noemt.

De vraag is vervolgens natuurlijk of er dan niet meer hoogopgeleiden nodig
zijn. Daarover zijn de meningen verdeeld. De HBO-raad en de Raad voor Werk
en Inkomen waarschuwen voor tekorten aan hoogopgeleiden, maar volgens de
Boston Consulting Group is er juist eerder een overschot aan hoogopgeleiden.
Er is namelijk nog werkloosheid onder hoogopgeleiden en er zijn veel
afgestudeerden die onder hun niveau werken. Het SCP ziet dit ook en wijst er
bovendien op dat de startsalarissen van hoogopgeleiden de laatste jaren naar
verhouding zijn achter gebleven bij die van laagopgeleiden.

Anderen brengen hier weer tegenin dat mensen die zeggen dat er een
overschot aan hoogopgeleiden is, zich rijk rekenen omdat ze ervan uitgaan
dat iedere afgestudeerde fulltime beschikbaar is. Dat is gezien het feit dat
de vrouwelijke studenten zo langzaamaan in de meerderheid zijn, zeker niet
het geval. Een steeds groter percentage van de werkende vrouwen werkt in
deeltijd.

Hoe dan ook, zeker niet in alle sectoren zal de vraag naar hoogopgeleiden even
hard groeien. Krampachtig fixeren op een toename van het aantal
hoogopgeleiden en daarbij niks doen om ervoor te zorgen dat het niveau op
pijl blijft, lijkt dus niet verstandig. Helemaal niet als dit ten koste gaat
van het aantal bekwame vakmensen. Wat heb je aan iemand die is afgestudeerd
op het woordje 'er', als je computer kapot is?

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl