Leidt strijd tussen de VS en China tot oorlog?

ANALYSE – De Griekse geschiedschrijver Thucydides beschreef de confrontatie tussen de opkomende macht Athene en de heersende macht Sparta als een situatie die wel moest uitmonden in oorlog. Dit leidde tot een reeks conflicten die bekend staan als de Peloponnesische Oorlog (431 tot 404 vóór Christus). Ook in latere historische perioden zijn botsingen tussen een gevestigde macht en een opkomende macht vaak uitgemond in oorlog. Geopolitieke analisten vragen zich af, of dit ook gaat gelden voor de VS en China.

In de ingewikkelde choreografie van de wereldpolitiek zijn de Verenigde Staten en China verstrikt geraakt in een complexe dans die doet denken aan een bekende tekst van The Rolling Stones: “You can’t always get what you want, but if you try sometimes, you might find, you get what you need.” De twee grootmachten worstelen met economische spanningen, strategische uitdagingen en ideologische verschillen.

Economische strijd: importtarieven als wapen in handelsoorlog

Het economische toneel is veranderd in een slagveld waar beide naties hun macht proberen te laten gelden. Begin 2025 verhoogde president Donald Trump de druk door importtarieven van 10 procent op alle Chinese goederen in te voeren, vanwege zorgen over onevenwichtigheden op handelsgebied en de bescherming van intellectueel eigendom.

China reageerde met tegenmaatregelen: importtarieven van 15 procent op Amerikaanse kolen en vloeibaar aardgas, en tarieven van 10 procent op olie en landbouwmachines. Deze ‘oog om oog, tand om tand’-strategie kenmerkt al jaren de relatie.

De benoeming van haviken zoals minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio en Nationaal Veiligheidsadviseur Michael Waltz in de regering van Trump benadrukt de meer op confrontatie gerichte houding richting China.

Techrivaliteit: digitale koude oorlog

Naast handel is technologische concurrentie een cruciaal onderdeel van het conflict geworden. De Amerikaanse telecomautoriteit FCC richtte recentelijk een nieuwe veiligheidsraad op, bedoeld om Chinese cyberdreigingen tegen te gaan en de technologische voorsprong van de VS veilig te stellen, vooral op het gebied van 5G en kunstmatige intelligentie.

China's snelle opmars in technologie, met name op het gebied van kunstmatige intelligentie en telecom, zorgt voor onrust in de VS en heeft geleid tot strengere regels voor Chinese technologiebedrijven en een bredere strategische strijd om dominantie in toekomstige sleutelindustrieën.

Geopolitieke spanning: Taiwan als heet hangijzer

Het vuurtje wordt verder opgestookt door militaire spierballentaal en territoriale disputen. Recente beelden van Chinese invasieplatforms - geschikt voor het vervoer van tanks en duizenden troepen - vergroten de angst voor een invasie van Taiwan.

Taiwan blijft een centraal twistpunt. Hoewel de VS Taiwan voorziet van defensieve wapens, biedt het geen expliciete veiligheidsgaranties. China's militaire activiteiten rondom het eiland en de anti-afscheidingswet tonen de vastberadenheid van Beijing om Taiwan, desnoods met geweld, terug te winnen.

Diplomatie: zoeken naar dialoog

Ondanks de oplopende spanningen is er volop diplomatiek verkeer. De Amerikaanse senator Steve Daines, een vertrouweling van Trump, heeft aangegeven als speciale gezant naar China te willen reizen om een ontmoeting tussen Trump en Xi Jinping te faciliteren.

Toch zorgt het beleid van Trump 2.0, waaronder de ontketende handelsoorlog en zijn aanpak van de Oekraïne-crisis, voor twijfel bij traditionele bondgenoten zoals de EU en Canada.

Ideologische kloof: democratie versus staatskapitalisme

De rivaliteit tussen de VS en China is diepgeworteld in een ideologische kloof. De VS heeft historisch gezien democratische waarden en een liberale internationale orde gepromoot, al is het beleid in de praktijk vaak selectief en pragmatisch. China wil een alternatief bieden in de vorm van staatskapitalisme en een centraal geleide overheid.

De VS zet onder meer buitenlandse hulp, militaire allianties (zoals AUKUS en QUAD), en soft power (Hollywood, onderwijs) in tegen China.

Initiatieven zoals Build Back Better World (B3W) en Partnership for Global Infrastructure and Investment (PGII) proberen te concurreren met China's Belt and Road Initiative (BRI), maar boeken beperkt resultaat. China zet in op de Nieuwe Zijderoute, Confucius-instituten en media om zijn invloed uit te breiden.

Art of the Deal of Art of War?

De wijsheid van The Rolling Stones herinnert ons eraan dat noch de VS noch China waarschijnlijk al zijn strategische doelen bereikt, maar dat met de nodige inspanningen en handreikingen wel degelijk een vreedzame relatie mogelijk is. Dit vraagt wel om concrete acties:

• Diplomatieke dialoog: regelmatige topontmoetingen tussen leiders voor directe communicatie en wederzijds begrip, zoals de mogelijke top tussen Trump en Xi in juni 2025.
• Economische samenwerking: het actief beperken van importbarrières en een duidelijke inzet om handelsonevenwichtigheden aan te pakken via onderhandelingen en afspraken die duurzaam voordeel bieden voor beide partijen.
• Technologische samenwerking: gezamenlijke investeringen in onderzoek en innovatie op niet-militaire terreinen, zoals duurzame energie, medische technologie en aanpak van en omgang met klimaatverandering.
• Cyberveiligheid: oprichting van een bilaterale taskforce die duidelijke normen en protocollen opstelt om cyberdreigingen te verminderen, cybercriminaliteit te bestrijden en te voorkomen dat wederzijdse cyberespionage volledig uit de hand loopt.
• Militaire communicatie: invoeren van structurele dialoog, regelmatige communicatie en hotlines tussen militaire leiders, met initiatieven zoals gezamenlijke oefeningen gericht op humanitaire missies en rampenbestrijding, om vertrouwen te versterken en misverstanden te vermijden.
• Menselijke contacten: stimuleren van culturele en educatieve uitwisselingen via programma's zoals studiebeurzen, uitwisselingen van jongeren en professionals, zustersteden en toeristische initiatieven, waardoor wederzijds begrip en goodwill worden opgebouwd.

Met dergelijke stappen kunnen beide landen werken aan een relatie die hun nationale belangen dient én bijdraagt aan wereldwijde stabiliteit en welvaart. Op die manier kunnen ze de beruchte valkuil van Thucydides vermijden: de destructieve spiraal die kan ontstaan als een opkomende macht botst met een heersende macht.

Andy Langenkamp is Senior Politiek Analist bij ECR Research en ICC Consultants.