Als het kabinet-Schoof vrijdag het nieuwe regeerakkoord presenteert zal zeker het nieuwe landbouwbeleid van BBB-minister Femke Wiersma vol in de belangstelling staan. Ook de boervriendelijke partij lijkt niet te ontkomen aan forse ingrepen om de problemen met stikstof en mest aan te pakken.

 BBB-leider Caroline van der Plas dreigde donderdag de politiek te verlaten als de veestapel op een moment gedwongen moet krimpen. “Als er gedwongen krimp is, dan ben ik weg. Daar kan ik niet mee leven.” Ze zegt dan “andere dingen” te gaan doen die goed zijn voor de boerensector. Ze sust wel gelijk dat gedwongen krimp “nu helemaal niet aan de orde is”.

Van der Plas maakt de opmerking in reactie op uitgelekte plannen van haar partijgenoot minister Femke Wiersma van Landbouw.

De BBB-oprichter wil niet zeggen hoe het verder moet met haar partij, mocht zij vertrekken. “Er zijn hele goeie mensen bij de BBB. Dus, we zullen zien. Misschien klap ik wel uit de school, maar ik kan daar niet mee leven.”

Van der Plas wil eerst de brief van Wiersma afwachten voordat ze er meer over zegt. Hoewel ze "baalt" van de voorgestelde maatregelen, vindt ze het alsnog beter dan dat Brussel ingrijpt en gedwongen krimp oplegt. "Dan zijn we helemaal ver van huis."

Toen haar later voorgehouden werd dat er mogelijk gedwongen krimp dreigt, zei zij: "nee joh, ben jij gek, er komt helemaal geen gedwongen krimp, dat denk ik helemaal niet. Daarom worden er maatregelen genomen."

Mestoverschot: mes in de veestapel?

Minister Wiersma moet op korte termijn met een oplossing komen voor het mestoverschot in Nederland. Dat dreigt onhoudbaar te worden, omdat de tijdelijke uitzonderingspositie die Nederland in Europa had om meer mest te mogen produceren, is beëindigd.

Eerder dit jaar bleek uit onderzoek van het Nederlands Centrum Mestverwaarding (NCM) dat het mestoverschot van de landbouw gaat oplopen naar circa 800.000 volle tankwagens met elk 35 ton drijfmest in 2030. Dat zou een ruime verdubbeling van het mestoverschot zijn, dat alleen met ingrijpende maatregelen terug te dringen is.

Wiersma komt volgens De Telegraaf vrijdag met een ingrijpend "mestpakket" en een "brede opkoopregeling" voor boeren. Vooral veehouders, maar ook varkens- en koppenboeren worden hierdoor geraakt.

Volgens de krant wil Wiersma sturen op een reductie van de veestapel om de mestproblematiek aan te pakken. Donderdag worden boerenorganisaties hierover bijgepraat.

BBB "baalt ervan" dat haar eigen minister zich genoodzaakt ziet het mes te zetten in de veestapel, Partijleider Caroline van der Plas verwijt Wiersma niets, zei ze in een eerste reactie. Wiersma moet slechts "de scherven oppakken" van het slechte beleid van haar voorgangers, stelde Van der Plas in een verklaring.

Wiersma is van plan dierrechten te gaan afromen wanneer een veehouderij buiten de eigen familie wordt verkocht. Dat betekent dat er de komende jaren automatisch minder koeien, varkens en kippen komen. Hiermee wordt volgens van der Plas wel voorkomen dat boeren individueel gedwongen worden te snijden in het aantal dieren op hun bedrijf.

Afroming was ook al voorzien in de plannen van de voorganger van Wiersma, Piet Adema. BBB had dit willen voorkomen, en zegt dat het nu wel op minder grote schaal gaat gebeuren. "Maar voor iedereen die hiermee te maken krijgt, is dat een schrale troost", zei Van der Plas.

In het plan van Adema stonden ook andere maatregelen, zoals een maximum aantal koeien per hectare weiland. Daar is de BBB nog steeds fel tegen, zegt Van der Plas. Zij bepleit meer opslag van mest en vindt het goed als de bufferstroken rondom natuurgebieden kleiner worden.

De Raad van State, de belangrijkste juridische adviseur van het kabinet, oordeelde eerder al dat de plannen van Adema lang niet genoeg zijn om de mestcrisis tegen te gaan. Tegelijkertijd ziet het ernaar uit dat Wiersma's plannen minder ver gaan dan die van haar voorganger. Boeren zullen hun mest tegen hoge kosten moeten afvoeren naar verwerkers als de crisis niet voldoende wordt opgelost. Voor veel boeren zal dat faillissement betekenen.

De mestcrisis is ontstaan doordat een uitzondering voor Nederland op het uitrijden van mest, de zogeheten 'derogatie', is ingetrokken door Brussel. Door de vele mest was het Nederlandse water er te slecht aan toe om die uitzondering te houden.

Stikstofcrisis moet ook worden aangepakt

Afgelopen week bleek dat minister Wiersma eind dit jaar ook een nieuw plan wil hebben om de problemen rond stikstof aan te pakken, dat zich in de vorm van ammoniak verspreidt over de natuur en tegelijk ook de kwaliteit van het water bedreigt.

Uit een analyse van vakmedium Binnenlands Bestuur blijkt dat de ideeën van Wiersma om te gaan sturen op de emissie van ammoniak bij boerderijen in plaats van hoeveel ammoniak er neerkomt in natuurgebieden, niet zo nieuw is als op het eerste gezicht lijkt.

"Dit emissiebeleid werd namelijk al door het vorige kabinet, Rutte-IV, voorbereid en in 2022 door de commissie-Remkes aangeprezen. Ook veel prominente wetenschappers pleiten al jaren voor een einde aan de nadruk op de modelleringen van stikstofdeposities en duidelijkere emissiereductiedoelen", schrijft Jurgen Tiekstra van Binnenlands Bestuur. Ofwel sturing bij de bron van de uitstoot in plaats van bij de plek waar de schade wordt aangericht.

Experts zien als voordeel van een dergelijke aanpak een langetermijnperspectief, rechtszekerheid en maximale ruimte voor bedrijfsbeslissingen voor de agrariërs zelf. De emissiereductiedoelen zouden per hectare of per dier kunnen worden vastgelegd, en dan niet alleen voor ammoniak, maar ook voor de broeikasgassen methaan, CO2 en lachgas.

LEES OOK: Mestoverschot Nederlandse landbouw verdubbelt tot 800.000 tankwagens in 2030, volgens nieuw rapport